‘Zelfbeschikking betekent ook verantwoordelijkheid naar anderen’

Marc Cosyns over de recente discussie over een pil die bejaarden kunnen gebruiken om het leven te beëindigen.

Willen we bejaarden helpen met zelfdoding? vroeg Ann Peuteman zich af op 22 augustus en kijk op 1 september maakt de Coöperatie Laatste Wil wereldkundig dat zij een middel heeft dat die bejaarden kunnen gebruiken in eigen regie. Niet de pil van Drion, waarvan de familie gevraagd heeft die naam niet meer te gebruiken (die familie wil haar naam laten wijzigen zoals eertijds de familie van Guillotin wiens naam werd gebruikt voor een humane onthoofding). Ook niet de pil van Etienne Vermeersch, die volgens Peuteman als enige juichte bij het voorstel van Jean-Jacques De Gucht om het voltooide leven op de politieke agenda te plaatsen.

In een interview over levensmoeheid in De Morgen stelt Vermeersch een pil voor vanaf 90 -leeftijd voor discussie vatbaar, zegt hij- met een bedenktijd van een jaar. De vraag is of een persoon daarbij ook de legale hulp van een arts moet kunnen inroepen. ‘Waarom niet?’ antwoordt Vermeersch. ‘De Belgische wet aanvaardt de suïcide en iedereen heeft volgens diezelfde Belgische wet ook recht op euthanasie. Ik lees nu her en der dat dat niet zo zou zijn. Fout. Een vrouw heeft toch ook recht op een esthetische ingreep? Alleen is een arts niet verplicht om die ook uit te voeren. Dat is net hetzelfde voor euthanasie.’

Sinds 2014 is een esthetische ingreep een patiëntenrecht moet ik wel toegeven. In artikel 2, 2°, van de wet van 22 augustus 2002 betreffende de rechten van de patiënt werd ‘om het uiterlijk van een patiënt om voornamelijk esthetische redenen te veranderen’ tussengevoegd, voor het ‘recht op stervensbegeleiding’ (wet van 2014-04-10/23, art. 177, 002).

Vermeersch pretendeert al jaren dat euthanasie geen patiëntenrecht is/mag zijn, maar hulp bij levensmoeheid zou het wel moeten worden. Zijn stelling maakte me eerst kwaad, maar eigenlijk zou ik blij moeten zijn want sinds 1980 pleit ik al voor euthanasie als een patiëntenrecht. Niet alleen een recht om te ‘vragen’ in het kader van het strafrecht (1997-2002) maar om het te ‘krijgen’ in het kader van een overlegd patiëntenrecht. Als hulp bij levensmoeheid een patiëntenrecht moet worden is het niet meer dan logisch voor euthanasie.

Of dwaal ik? Want levensmoeheid is niet hetzelfde als ‘voltooid leven’ zeggen drie vertegenwoordigers van de Vrijzinnige kerk in een recente opiniebijdrage in Knack. Zij waarschuwen voor de doolhof van begrippen. Voltooid leven heeft niets met levensmoeheid te maken en bij bejaarden kan ‘polypathologie die gepaard gaat met levensmoeheid – psychisch lijden – voldoen aan de zorgvuldigheidsvoorwaarden van de huidige euthanasiewet.

Als we het echter over het voltooide leven hebben, zonder dat er een medische aandoening aan de oorsprong ligt – het huidige debat in Nederland n.a.v. het wetsvoorstel van D66 – dan hebben we het over iets totaal anders. Dit valt niet onder de voorwaarden van de huidige euthanasiewet. Hier gaat het over mensen die hun leven als voltooid beschouwen, ongeacht hun leeftijd. Ze zijn ‘klaar met leven’, en hebben niet de wil om nog door te gaan. Mensen die het leven als ‘geleefd’ aanvoelen, die ‘ziek’ zijn aan het leven.‘

Waarom gebruikt men dan het woord ‘ziek’? En waarom zegt Jean-Jacques De Gucht op het einde van de opinie: ‘Wanneer mensen aangeven dat ze levensmoe zijn, wie zijn wij dan als maatschappij om te zeggen dat ze moeten blijven leven (in het kader van voltooid leven)?’ Maar ik moet mij daarover niet druk maken, de bekleder van de leerstoel ‘Waardig Levenseinde’ zal hen wel terugfluiten: Wim Distelmans zal nooit aanvaarden dat hulp bij voltooid leven door een arts moet worden toegepast.

Wie zal dan wel die pil van Vermeersch verstrekken? Het conserveringsmiddel voorgesteld door de coöperatie voldoet niet aan de criteria van Vermeersch. Deze coöperatie ‘ontdekte’ een middel, het is zelfs geen pil, dat op de markt is en in geringe hoeveelheid kan dienstdoen als veilig, zeker, humaan en waardig. ‘Een conserveringsmiddel voor het eeuwig leven als alternatief voor invriezen’, twitterde ik.

https://twitter.com/marccosyns/status/904069260640747520marc cosynshttps://twitter.com/marccosyns

https://t.co/TlKK2eqZzB @VTMNIEUWS een conserveringsmiddel voor een eeuwig leven vanaf 18 @aktweetsbe een alternatief voor invriezen?

— marc cosyns (@marccosyns) September 2, 2017

De coöperatie wil het middel verstrekken aan iedereen die erom vraagt, zonder toetsing, na 6 maanden lidmaatschap en vanaf burgerlijk volwassen leeftijd, 18 dus. Dus ook niet op je 17 als het uit is met je lief, zoals collega Wim Distelmans als tegenargument gebruikt (een argument dat ook werd gebruikt in aanloop naar de euthanasiewet).

De coöperatie is consequent als je dit middel als een recht op absolute zelfbeschikking vooropstelt: een bewust levenseinde in eigen regie, zonder toetsing voor of na van de maatschappij en zeker niet van een arts. En ik zou het bijna onderschrijven moest ik niet weten dat er na hun dood een overlijdensaangifte moet getekend worden, door… een arts. Wanneer die attesterende arts niet op de hoogte is van het motief en het middel, wordt de dood als verdacht aangegeven met alle maatschappelijke, gerechtelijke en emotionele gevolgen.

Zelfbeschikking betekent ook verantwoordelijkheid naar anderen, daarom pleit ik voor een relationeel autonoom handelen inzake het levenseinde in eigen regie. Maar dat is voor een andere opiniebijdrage waar ik wil pleiten voor een wettelijke mogelijkheid en gelijke behandeling van alle levenseindekeuzes. Stopzetten van een behandeling, palliatieve sedatie, euthanasie en bewust levenseinde in eigen regie door stoppen met eten en drinken of het innemen van een laatstewilmiddel worden nu verschillend (straf)rechtelijk behandeld en zorgen voor heel wat verwarring en onzekerheid wat in deze laatste levensfase sereniteit en waardigheid in de weg staat.

Wordt vervolgd dus.