Zeg niet opiniemaker, zeg…

Guillaume Van der Stighelen wil af van het woord ‘opiniemaker’. Hij riep op tot een betere definitie. Lees wat Carl Devos, Dave Sinardet, Véronique Goossens, Jan Nolf, Michel Maus, Peter De Roover en Frank Van Laeken vinden van uw nieuwe titels voor hen.

In zijn laatste editie van Foute Woorden riep Guillaume Van der Stighelen op een ander woord te zoeken voor ‘opiniemaker’. Knack.be vroeg haar lezers welk woord dan beter de lading dekt. Van der Stighelen bleek een gevoelige snaar geraakt te hebben, want er kwamen heel wat suggesties binnen. Uit goed honderd nieuwe voorstellen selecteerde de redactie van Knack.be haar favoriete 30.

Wij legden die voor aan enkele van onze prominente opiniemakers: professoren Carl Devos, Dave Sinardet en Michel Maus; erevrederechter Jan Nolf, chef politiek van Doorbraak.be Peter De Roover en publicist Frank Van Laeken. Ook onze eigen Véronique Goossens (KanaalZ) dook in het aanbod.

Blijkt dat de opmerking van Van der Stighelen ook onze captains of opinion prikkelde en richting zelfreflectie stuwde. De meerderheid ging akkoord met Van der Stighelen, een enkeling niet. Driewerf hoera voor onze kritische opiniemakers!

Onze, voorlopig toch nog, ‘opiniemakers’ staan in deze denkoefening stil bij wat ze eigenlijk doen als ze hun opinie de wereld in sturen. Uit hun keuze blijkt welke plaats in het debat ze zichzelf toedichten, wat los van het inhoudelijke schuil gaat achter hun opiniebijdragen. Bijwijlen worden ze daar poëtisch bij, maar bovenal krijgt u – het verrast u niet – er hun weldoordachte mening bij.

Carl Devos – politicoloog Universiteit Gent:

• Luidopdenker
• Aangever
• Stellingbouwer
• Opiniehebber

‘Over de oefening op zich: het is niet slecht om een alternatieve term voor te stellen, omdat ‘opiniemaker’ een vlag is die de lading niet dekt. De enige opinie die ik maak is de mijne, en dus zijn er zoveel opiniemakers dat die term geen onderscheidend karakter heeft.

De suggestie die het gebruik van de term ‘opiniemaker’ oproept is dat zij, ondertussen een omvangrijp peloton, de opinies van anderen, niet-opiniemakers, maken. En dat lijkt mij een overschatting.

Opiniemakers zullen invloed hebben, maar van die invloeden zijn er zoveel en ze zijn zo verschillend, en vaak ook tegenstrijdig, dat de pretentie die rond de term ‘opiniemaker’ hangt eigenlijk wat misplaatst is.

Maar ik geloof nooit dat je die term weg krijgt en kan vervangen door een andere, wegens te ingeburgerd. Dat lukt ook niet met de term ‘allochtoon’.

Ik denk dat de term enige bescheidenheid moet uitstralen, gezien ook de rol van opiniemakers meer overschat dan onderschat wordt. Het is niet omdat ze vaak in de format van een medium passen, en hun woorden dan ook worden ‘uitvergroot’ door ze aan een ruimer publiek aan te bieden, dat ze daardoor in het hoofd van dat publiek zitten en daar dan ook nog eens dat publiek in dezelfde richting laten denken.’

De favorieten van Carl Devos:

Luidopdenker

‘Uiteindelijk is het dat maar, we denken. Zoals velen, maar in het publiek. Misschien is publieksdenker ook nog passend. En we zijn een deelsoort van alle denkers, namelijk zij die luidop of in het publiek denken.’

Aangever

‘Meer dan dat doen we eigenlijk niet. En vaak rolt de bal naar een plek waar geen spelers staan …’

Stellingbouwer

‘Opiniemakers leveren materiaal waarmee andere hun stelling kunnen bouwen.’

Opiniehebber

‘Past ook, maar het suggereert foutief dat de niet-opiniehebber geen opinie heeft en het bekt niet.’

Véronique Goossens – Kanaal Z

• Opinionier
• Luidopdenker
• Inschepper

‘Ik ben het niet eens met Guillaume Van der Stighelen. Opiniemaker is wél een mooi woord, ook al sluipt er iets hovaardig in. Een opiniemaker is namelijk van oordeel dat zijn mening het waard is om in de wereld te ventileren. Daar moet je een zekere geldingsdrang voor hebben. Maar je moet ook inzicht en kennis van zaken hebben. Wie onzin schrijft, is geen lang leven beschoren. De lezer is immers mans genoeg om uit te maken of je voldoende kwaliteit haalt.

Ze zijn schaars, maar ze bestaan, de tripple A-opiniemakers die origineel en richtinggevend zijn. Voor deze categorie van mensen is opinionier een uitstekende omschrijving.

Luidopdenker is een magnifiek woord dat voor alle columnschrijvers en bloggers opgaat. Ik ga het uit puur gebruiksgenot vanaf heden geregeld bezigen.

Inschepper ten slotte is de basale, maar tegelijkertijd ook komische benadering van het fenomeen. Een beeldwoord, waarbij ik spontaan iemands hersenpan zie opengaan, waarna er teksten in gegoten worden.’

Dave Sinardet – politicoloog Vrije Universiteit Brussel

• Opinionier
• Spraakmaker
• Blikverruimer
• Ideeënzaaier
• Gedachtenprikkelaar

‘Ik ben het eens met Guillaume Vander Stighelen dat ‘opiniemaker’ niet het meest geschikte woord is om mensen die bijdragen aan het publiek debat te omschrijven. Het is veel te top-down, alsof ‘opiniemakers’ bepalen wat mensen zullen denken. Nee, ik ben eerder voorstander van woorden die aangeven dat de voormalige opiniemaker mensen stimuleert in hun denkproces: inzichten, invalshoeken en ideeën aanreikt en hen zo helpt hun eigen opinie te vormen, als één mogelijke bouwsteen.

Net zoals één zwaluw de lente niet maakt, maakt één opiniemaker nog geen opinie. Echter, met deze nuance: als zowat al degenen die we opiniemakers noemen steeds grosso modo in dezelfde richting opiniëren, dan dreigt er op den duur een eenheidsdenken te ontstaan dat wel sterk het debat kan gaan bepalen.

Het is niet de taak van hen die we nu ‘opiniemakers’ noemen om een echo te zijn van de mainstreamopinie, maar net om die kritisch te bevragen en mensen ook alternatieve zienswijzen aan te reiken om over na te denken. Vandaar dat ik ook voorstander ben van woorden die aangeven dat de ex-opiniemaker ook origineel, vernieuwend en tegendraads moet zijn.’

De favorieten van Dave Sinardet:
Opinionier

‘Zuiver esthetisch wellicht het mooiste woord. Ook inhoudelijk sterk omdat het aangeeft dat iemand met opinies bezig is (zonder de vervelende connotaties die je bij ‘opiniemaker’ hebt), maar vooral omdat je er pionier in terugvindt. En dat moet (soms) de ambitie zijn van een opinionier: nieuw terrein ontdekken, in de vorm van een nieuw inzicht en dat wereldkundig maken, zodat anderen er dan kunnen op voortbouwen.

Spraakmaker

‘Dit woord bestaat al, maar is misschien geen slecht alternatief voor opiniemaker. Niet enkel figuurlijk omdat het toch de bedoeling is dat mensen met een opinie aan de slag gaan door er met elkaar over te spreken, waardoor die letterlijk spraak maakt. Het is dan niet meer de opinie die gemaakt wordt bij anderen, maar wel het spreken erover. ‘Conversatiestarter’ zit een beetje in dezelfde logica, maar is een minder mooi woord en bekt iets minder vlot.

Blikverruimer

‘Inhoudelijk één van de meest overtuigende woorden, want dit is één van de taken van een intellectueel: niet napraten wat al gezegd is, niet een bepaalde consensus bevestigen, maar de blik verruimen. Het aanreiken van nieuwe inzichten, nieuwe invalshoeken, nieuwe interpretaties.

Als iedereen A zegt, wat heeft het dan voor zin om dat ook nog eens te gaan doen? Is het dan niet interessanter om je de vraag te stellen of er toch ook niet wat voor B wat te zeggen valt? Ook vergelijkingen met het verleden of andere plekken in de wereld kunnen daarbij helpen.’

Ideeënzaaier

‘Aansluitend bij de logica achter ‘blikverruimer’ en ‘opinionier’, kan de voormalige ‘opiniemaker’ ook met nieuwe ideeën komen, bijvoorbeeld op basis van zijn expertise. Die kan hij dan zaaien zodat ze door het verdere nadenken en discussiëren van anderen langzaam maar zeker ontkiemen.’

Gedachtenprikkelaar

‘Misschien niet echt evident om dit woord te doen uitgroeien tot een dagelijks bruikbaar alternatief voor ‘opiniemaker’, maar sluit wel mooi aan bij wat diens functie is: met originele, scherpe, goed verwoorde of diepgaande analyses de gedachten prikkelen van de lezer, luisteraar, kijker die zo op weg gezet wordt naar nieuwe gedachten.

Gedachtenstreler ligt ook een beetje in die lijn, maar klinkt me net iets te veel als een term van Luc Versteylen.’

Michel Maus – hoogleraar fiscaal recht (Vrije Universiteit Brussel)

• Gedachtenmenner
• Gedachtenprikkelaar
• Gedachtenhanger
• Gedachtenstreler
• Gedachtengeleider

‘Ik vind de connotatie met de gedachte wel belangrijk. Uiteindelijk is het dat wat wij doen. We ‘zeggen ons gedacht’ over bepaalde zaken. Vandaar misschien nog een alternatief: ‘gedachtenzegger’.’

Frank Van Laeken – publicist

• Gedachtenaar
• Gedachtenprikkelaar
• Opinionier
• Gedachtenstreler
• Opiniehebber

‘Bij wijze van eliminatie heb ik ‘denkwijzer’, ‘aangever’ ‘menner’, ‘puntmaker’, ‘bepaler’, ‘kneder’, ‘blikverruimer’, ‘gids’ ‘geleider’, ‘kweker’, ‘zaaier’, ‘zetter’, ‘bouwer’, ‘aangever’, ‘meester’, ‘voordenker’, ‘inschepper’ en ‘spraakmaker’ spontaan geschrapt, omdat het allemaal nogal aanmatigend klinkt. Zo van: ‘Ik zal het u hier eens komen vertellen zie!’ Iets te onbescheiden, iets te opdringerig, iets te betweterig. Niet doen!’

‘Luidop denken’ vind ik dan weer nogal zwak klinken; alsof je per ongeluk een gedachte ontschiet. ‘Ideeënbroeder’ lijkt me te veel Phil Bosmanstoestanden op te roepen. Aan een ‘gedachtenhanger’ hang ik mijn pet, niet mijn opinie (en ik heb niet eens een pet!). ‘Spiegelschrijver’? Neen, dank u. ‘Conversatiestarter’ is meer iets voor de persoon die de introductie geeft op een congres, met andere woorden: een neutrale inleiding tot wat er gaat volgen. Neutraal wil ik dan weer niet zijn.

De favorieten van Frank Van Laeken:

Gedachtenaar

‘Tja, een nieuw woord, why not? Iemand die in het denkbeeldige dorp Gedacht woont en daar geregeld rondkuiert.’

Gedachtenprikkelaar

‘Jazeker, in de eerste plaats wil ik mezelf prikkelen, maar zeker ook de lezer. Die pretentie heb ik dan weer wel. Omgekeerd geldt dat ook: een goed doordachte reactie kan mij op andere gedachten brengen. Ondoordachte reacties maken mij dan weer gedachtenprikkelbaar.’

Gedachtenstreler

‘Klinkt op het eerste gezicht zó belachelijk, dat het plots terug bruikbaar wordt. To tease zou minder potsierlijk klinken.’

Opinionier

‘Ik zou begot niet weten wat ‘opinionier’ betekent, maar het klinkt niet eens zo slecht. Ik proef er ‘The Onion’ in en een beetje relativeringsvermogen kunnen de meeste stukkenschrijvers, mezelf incluis, wel gebruiken.

Opiniehebber

‘Is natuurlijk een correcte omschrijving. Maar daardoor de zwakste van de top 5, omdat het gewoon zegt wat het is.’

Jan Nolf – erevrederechter en justitiewatcher

• Opinionier
• Puntmaker
• Stellingbouwer
• Blikverruimer
• Gedachtenprikkelaar

‘De lezer die ‘opinionier’ vond, kan ik wel omhelzen. Mijn nummers twee tot vijf in de rij zijn dan maar de werkwoorden van dat pionieren in opinies. Voor een opinie moet je een punt maken (puntmaker), al is dat na wat enerzijds/anderzijds. Een punt is geen komma, maar een besluit. Daar gaat het om. Punt.

Je moet daarvoor een stelling bouwen (stellingbouwer), want je klimt omhoog. Die stelling stut je beter stevig, want er komt toch onweer van, zelfs bliksem. Omhoog klim je om blikverruimer (4) te spelen vanuit de wachttoren van – voor mij althans – de rechtstaat. Onderweg prikkelt de hoogtevrees je eigen gedachten en later die van de lezers. Opinies zonder risico zijn geen opiniestukken maar academische praat voor de vaak. De ultieme test van een opinie: hier wordt niet bij gegeeuwd: de gedachtenprikkelaar (5) dus.

Maar een opinionier doet veel méér dan de wacht te houden van de veilige burcht. Bij nacht en ontij van gedachten sluipt hij of zij door de vijandelijke linies om de bres te zoeken. Als het dan toch even vredestijd is, galopperen we nieuwe horizonten en andere windmolens tegemoet. We brengen geen goud terug, maar soms iets wat blinkt. We breken daarmee het licht van de evidentie om de donkere kant van de maan te belichten. Ja, opinioniers zetten voet waar andere opinies nog niet durfden komen.’

Peter De Roover – chef politiek Doorbraak.be

• Gedachtenprikkelaar
• Denkgids
• Aangever
• Luidopdenker
• Opiniehebber

‘Geen meer bedreigde soort dan ‘woorden’. We zien er geregeld sneuvelen, soms geruisloos, soms formeel in de ban van de nieuwste fatsoensnorm geslagen. We denken natuurlijk spontaan aan wijlen ‘de allochtoon’.

Dat overheden of gezagsinstellingen (zoals kranten) woorden bannen, zint me niet echt. Maar Guillaume Van der Stichelen mag op mijn actieve medewerking rekenen in het bevechten van de term ‘opiniemaker’. Er is een heel goede reden om het woord te schrappen: het is gewoon fout.

Wie de dominerende stromingen in het wereldje van de zogeheten opiniemakers vergelijkt met de opinie van het brede publiek, zoals die uit de verkiezingen blijkt, kan niet anders dan vaststellen dat opiniemakers vooral niet de opinies van de meerderheid van het publiek maken. Politieke stromingen die de wind der opiniemakers mee hebben, hoeden zich best voor het kieshok.

Uit het lijstje alternatieven schrappen we dus andere feitelijk foute benamingen, die de bedoelde groep een overdreven invloed toedichten.

Verder dan ‘gedachtenprikkelaar’ mogen we echt niet gaan. ‘Denkgids’ of ‘aangever’ kan ook nog net. Het neutralere ‘luidopdenker’ dekt de lading helemaal, net zoals ‘opiniehebber’. Dat laatste woord heeft het voordeel te refereren aan het origineel.

De ‘ideeënbroeder’ had ik graag op één gezet, omdat het dankzij die heerlijke dubbele bodem met voorsprong de beste vondst is. Klein nadeel: de groep mensen voor wie ‘opiniemakers’ ook ‘ideeënbroeders’ zijn in beide betekenissen, is te klein om het woord over te nemen.’