‘Zal De Croo even helder blijven als de maatregelen pijnlijker worden?’

‘Het wordt de komende weken interessant om te zien of de verdere verstrengingen die de regering zal aankondigen een heldere logica blijven volgen’, schrijft Knack-hoofdredacteur Bert Bultinck.

We zullen snel weten hoeveel de nieuwe regeringsploeg echt waard is. Premier Alexander De Croo (Open VLD) en minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke (SP.A) kwamen de afgelopen week met heldere nieuwe maatregelen in de coronacrisis. Na de strompelende communicatie van de regering-Wilmès was dat een verademing. De Croo en Vandenbroucke konden op brede waardering rekenen, niet het minst van de virologen, van wie sommigen onder de vorige regering te vaak de plaats van de macht moesten bezetten. Maar de nieuwe maatregelen die ze aankondigden, waren nog relatief zacht. De politici konden een zekere gravitas – een ernstige blik, enige zwaarwichtigheid in de stem – combineren met kleine aanpassingen, die niet al te diep in het vlees sneden. Dat is voor een beetje politicus een makkie.

Ondertussen blijven de coronacijfers de foute kant uitgaan. Als die evolutie zich voortzet, gaan we linea recta naar een nieuwe lockdown – al zal die misschien niet zo heten. Vandenbroucke wilde dat dit weekend alvast niet uitsluiten: ‘ik kan niks garanderen’. Het wordt de komende weken interessant om te zien of de verdere verstrengingen die de regering zal aankondigen een heldere logica blijven volgen. Geen mens wil, bijvoorbeeld, de noodlijdende horecasector nieuwe klappen toebrengen, en zeker een liberale premier niet. Maar dat cafés en restaurants opnieuw in het blikveld komen, is bijna onvermijdelijk. De hele raison d’être van cafés en restaurants is mensen uit twee of meer huizen op een derde plek bijeenbrengen, en laat dat nu net de omstandigheden zijn waarin het virus zijn kans schoon ziet. Zal De Croo even helder blijven als de maatregelen pijnlijker worden?

Naast een diepe humanitaire en economische crisis is het coronavirus ook een enorm sociopolitiek experiment: hoe kun je een bevolking zo sturen dat ze de schade voor zichzelf zo klein mogelijk houdt? Dat valt vies tegen, zoveel is ondertussen duidelijk. De maandenlange beperking van het sociale verkeer valt zowat iedereen erg zwaar, al zal de introverte grijsaard er wellicht iets beter tegen bestand zijn dan de achttienjarige student, die de wijde wereld, of het plaatselijk uitgaansleven, nog wil ontdekken. De beelden van fuivende of zelfs vechtende studenten op de Leuvense Oude Markt van vorige week blijven nazinderen: ‘eigenlijk leunt het aan bij waanzin’, zei een lokale cafébaas, die in andere tijden vooral blij zou geweest zijn met wat die waanzin opbrengt. Maar het is te makkelijk om alleen naar onverantwoordelijke studenten te wijzen. Veel bedrijven zijn bijvoorbeeld nog niet teruggekeerd naar het telewerk, nochtans een maatregel die in verschillende sectoren relatief pijnloos is, en ongetwijfeld efficiënt in de strijd tegen het virus.

Het coronavirus noopt niet alleen de Vlaming tot bescheidenheid. Nu de kaart van Europa rood kleurt, springen de gelijkenissen tussen mensen meer in het oog dan nationale verschillen. Het idee dat we onszelf vrijwillig maandenlang pijn doen – ‘ tous ensemble‘ – uit solidariteit met de zwakkeren van de samenleving is hopelijk niet altijd een illusie. Maar het is duidelijk dat daar een goed geoliede staat voor nodig is, bij gebrek aan een godvrezende bevolking of ingeburgerde plichtethiek, met charismatische politici die vertrouwen scheppen. En wellicht ook gewoon meer controles, sancties en andere repressieve ellende. Zonder boetes gaat het blijkbaar niet.

Het coronavirus blijkt uitstekend te gedijen in maatschappijen die nog wel lippendienst bewijzen aan de solidariteit, maar die eigenlijk al jaren aan het afbouwen zijn. In The New York Times kwam Zweden vorige week nog in beeld. Voor één keer niet vanwege het eigenzinnige coronabeleid, maar wel omdat de epidemie er in de rusthuizen heel lelijk heeft huisgehouden. In een verhaal dat ook op andere momenten aan de Vlaamse situatie doet denken, kwam de winstmaximalisatie in beeld in een rusthuis in Stockholm dat geen goede maatregelen nam om zorgbehoevende ouderen te beschermen. De reden: onvoldoende en te laag opgeleid personeel. De Amerikaanse krant stipte daar fijntjes bij aan dat Attendo, het ‘ for profit‘-concern dat het rusthuis runt, vorig jaar een omzet van meer dan 1 miljard euro genereerde. Ook in ons land staan de woonzorgcentra moeilijke maanden te wachten, voor de tweede keer al. In het regeerakkoord is meer geld beloofd. Maar het valt nog af te wachten of dat op tijd komt. En vooral: of het op de lange termijn voldoende zal blijken. Alle hulp is welkom.