‘Zal Canada de plooien gladstrijken met de VS, of zich wenden tot Europa?’

De Amerikaanse president Trump wil Canada graag inlijven als 51ste staat van de VS. Hoe zal canada reageren? Probeert het de plooien glad te strijken met de VS of zoekt het meer samenwerking met Europa? Professor Herman Matthijs vraagt zich af hoe het nu verder moet.

Eerst enkele cijfers: 

Canada behoort tot de G7, en groep van zeven rijke industrielanden. Het heeft het negende bbp (bruto binnenlands product, wat een land op één jaar aan goederen en diensten vervaardigt) ter wereld.  Het IMF raamt dit bbp op 2330 miljard dollar of 2 procent van het mondiale bbp. 

Canada is ook een NAVO-lid sinds de oprichting van het militaire bondgenootschap. Met zijn geopolitieke ligging en de voorraad aan grondstoffen is het een meer dan interessant land. Het heeft 41 miljoen inwoners en is het tweede grootse land ter wereld in oppervlakte met de langste kustlijn. De schuld bedraagt 45 procent van het bbp en het tekort staat op 2,1 procent van het bbp.   

Premier Carney 

Na het ontslag van Justin Trudeau moest de liberale partij (LP) op zoek naar een nieuwe leider en men kwam uit bij deze atypische persoon, Mark Carney. Hij werd verkozen met 85 procent van de stemmen en is sinds afgelopen vrijdag de 24^ste Canadese Eerste Minister.    

Mark Carney is als zestigjarige een nieuwe figuur in de Canadese politiek.  De man heeft een verleden in de financiële-monetaire wereld. Na activiteiten bij Goldman Sachs werd hij in 2003 de vicegouverneur van de Banque de Canada, de Canadese centrale bank. Tussen haakjes: in deze bank ligt een deel van de Belgische goudvoorraad. In 2008 werd Carney Gouverneur van de Banque de Canada. 

Tussen 2013 en 2020 leidde de Bank of England. Het was de eerste maal in de geschiedenis dat een niet-Brit deze centrale bank ging leiden. Een deel van de Belgische goudvoorraad wordt ook bewaard in dit land.  

Verkiezingen  

Gezien het feit dat de liberale minderheidsregering-Trudeau geen steun meer heeft in het Parlement, stevent het land af op vervroegde verkiezingen. De sociaaldemocratische NDP wil geen steun meer verlenen aan de regering.  

Enige weken geleden stond de conservatieve CPC met Pierre Poilievre nog torenhoog in de polls. Maar de ruzies met de Verenigde Staten hebben gezorgd voor een comeback van de liberalen in de peilingen. In 2021 behaalde de LP  nog 32,6 procent om dan te zakken naar 15 procent in de polls, maar haar verzet tegen de Amerikaanse tariefverhogingen geeft deze partij meer dan een opstoot in de polls. Ze staan nu op 35 à 40 procent.  

De conservatieve CPC behaalde in 2021 33,7 procent van de stemmen, om dan in de polls te stijgen boven de 45 procent. Maar de ruzies met de VSA leidt tot een terugval tot 35 à 40 procent. De sociaaldemocratische NDP staat op 12 procent en het Bloc Quebecois (BQ) op 5 procent. 

Er moet wel op gewezen worden dat de 343 zetels in het Canadese Lagerhuis worden verkozen volgens het Britse systeem. Dat maakt de zetelverdeling nog volledig onvoorspelbaar.

Maar op dit moment ziet het ernaar uit dat de Amerikaanse president Donald Trump ongewild een situatie aan het creëren is waarbij de liberalen aan de macht kunnen blijven. (Traditioneel was er altijd een goede band tussen de Amerikaanse republikeinse partij en de Canadese conservatieve partij.)

VS 

De laatste tijd heeft Canada meer dan ruzie met de regering van Donald Trump en zijn vicepresident JD Vance. Door de douane-tariefverhogingen vanwege de Amerikanen en het Canadese antwoord is de facto een einde gekomen aan het NAFTA-vrijhandelsakkoord.

Canada heeft wel nog een werkend vrijhandelsakkoord met de EU, de EFTA-landen en het Verenigd Koninkrijk. Aangezien King Charles ook nog het staatshoofd is in Canada, is er een band met de Britten. Daarnaast heeft Québec een relatie met Parijs.  

President Trump heeft al laten verstaan dat hij van Canada graag de  51^ste staat van de VS zou willen maken, maar geen enkele Canadese politieke partij dat ziet zitten.  Zijn claim op het land heeft in Canada geleid tot een opstoot van nationalisme.    

In 2024 exporteerde Canada voor 377 miljard dollar naar de zuiderburen en importeerde het voor 322 miljard, wat een Amerikaans deficit creëert van 55 miljard dollar. Met 699 miljard dollar in totaal is Canada de tweede handelspartner van de VS, na Mexico. Maar het deficit met Canada is maar een klein deel van het totale Amerikaans handelsdeficit, dat in 2024 liefst 918 miljard dollar bedroeg.    

Defensie 

Het Canadees leger telt, volgens het NAVO-jaarverslag 2024, ongeveer 77.000 manschappen en is de laatste jaren al toegenomen met ruim 10.000 personen.  Canada geeft momenteel op 1,37 procent van het bbp uit aan defensie uitgaven of 27,3 miljard euro.  Zowat 18 procent van dit budget, 4,9 miljard euro, gaat momenteel naar aankopen. Ook in Canada wordt eraan gewerkt om snel naar de NAVO-doelstelling van 2 procent bbp te gaan en dat zou een budget worden van ongeveer 40 miljard euro.  

Met andere woorden, in Canada komen er miljarden bij voor militaire investeringen. Canada dient zijn F18-hornets te vervangen en moet ook nieuwe duikboten en fregatten aanschaffen enzovoort.

De vraag is waar dit land die massieve bestellingen gaat plaatsen. Uiteraard zal dat deels in Canada zelf zijn, maar hoeveel zal gaan naar de Amerikanen en/of de Europeanen?  Een Canadese aankoop in Europa zou zeer slecht nieuws zijn voor de Amerikaanse militaire industrie.   

Ook in Canada wordt er nagedacht over de Amerikaanse atoomparaplu en er is zeker interesse om daarover te praten met Frankrijk en zeker ook met het Verenigd Koninkrijk.  

President Trump dreigde er mee om Canada uit het ‘Five Eyes’-netwerk te zetten, het grootste ‘intelligence’-samenwerkingsakkoord ter wereld. Maar dat zou een enorme aderlating zijn voor de arctische informatie en de drie andere leden (Verenigd Koninkrijk, Australië en Nieuw-Zeeland). Die gaan daar zeker niet mee instemmen.   

Toekomst  

Gezien de ligging van Canada en de vele grondstoffen is dit land meer dan een interessante partner. De uitslag van de verkiezingen staat nog niet vast en de kans is reel dat het land met een minderheidsregering verder moet, tenzij de NDP of het BQ een coalitie willen vormen.

Maar de campagne gaat over een volledig nieuw thema in de Canadese politiek: de zuiderburen, de VS. Gaat men de plooien proberen plat te strijken met de VS of gaat Canada zich wenden tot Europa?