‘Zal België ooit een staat worden met een helder en efficiënt bestuur?’

Hoewel de voorbije staatshervormingen niet aanzetten tot overdreven optimisme, houdt Luc Van der Kelen van B Plus toch een pleidooi om België verder af te werken. ‘Wij willen ons land gestroomlijnd doen draaien met respect voor ieders plaats en eigenheid.’

Zal ons land ooit een staat worden met een helder en efficiënt bestuur? Ons verleden van zes onvoldragen staatshervormingen maakt ons niet overdreven optimistisch.

Toch zou de definitieve organisatie van onze staatsinstellingen precies daarom een van de belangrijkste thema’s van de nationale politiek moeten blijven, dat dwingend moet opgelost worden. Het moet nu al geleden zijn van de korte regering-Verhofstadt III (2008) dat een premier nog ooit een alomvattende visie heeft voorgelegd van waar het uiteindelijk naartoe moet met de (con)federale staat België.

Bijna iedere staatshervorming is in dit land begonnen met een uitslaande brand, die na een min of meer langdurige procedure werd geblust met een halfslachtig compromis, dat evenveel onopgelost liet als er nieuwe rationele structuren werden op poten gezet.

Vleugellamme staat

De zesde staatshervorming, die van de regering-Di Rupo, is daar een goed voorbeeld van. Ook nu we het half dozijn hebben bereikt, is er niet eens een blauwdruk van wat het definitieve België zou moeten worden. Wie bevoegd is waarvoor, wie welke middelen krijgt, wie financieel moet opdraaien voor fouten uit het verleden, hoe dat alles gesmeerd moet draaien, er bestaat geen actueel thema of het is voer voor blijvende discussie.

Neem nu het Belgische klimaatbeleid. De federale regering is verantwoordelijk bij de Europese instanties, maar ze is in deze kwestie vleugellam. De regionale regeringen zijn bevoegd, maar ze bereikten nog steeds geen overeenstemming over het aandeel dat hun industrie op zich zou moeten nemen.

Dat schept een beeld van een ruziënde staat, waarvan het resultaat nu al vast staat: op zeker moment zal de Europese Unie de kwestie voorleggen aan de Europese rechters bij gebrek aan een Belgisch nationaal klimaatplan. Wie een beetje begaan is met de toekomst van de planeet, moet al hopen op een uitspraak van een Belgische rechtbank in de klimaatzaak die een aantal BV’s en BB’s hebben aangespannen tegen de federale overheid. Ze zijn niet kansloos. Dat is in Nederland nu bewezen.

Het is maar één element dat leidt tot een totale stilstand van het beleid als gevolg van een ondoorzichtige structuur van bevoegdheden en verantwoordelijkheden.

Feitelijke bondgenoten

Er zijn er nog: de toekomst van de luchthaven in Zaventem, waar Brussel met Vlaanderen in conflict ligt; de buitenlandse handel, de op te richten metropolitaine gemeenschap voor een samenwerking tussen Brussel en zijn hinterland, die de Vlaamse overheid onder druk van de N-VA tegenwerkt zoveel ze kan. Het heeft al geleid tot de gênante vraag van de burgemeester van Antwerpen, nota bene op een conferentie in New York, wat die federale minister van Buitenlandse Handel heel de dag uitricht. Dat blijkt nogal mee te vallen, gezien het bedrag aan contracten (18 miljard euro) dat Belgische bedrijven in China hebben kunnen tekenen tijdens de recentste koninklijke missie.

Helaas zal er voor het jaar 2019 geen oplossing komen, want de afwerking van de staatsstructuur zal tot dan in de koelkast blijven. En dat betreurt B Plus evenzeer als de N-VA, zij het met andere finaliteiten. Bij de N-VA willen ze het land in twee knippen, B Plus wil het gestroomlijnd doen draaien met respect voor ieders plaats en eigenheid.

Staatshervorming “on hold”

Op zichzelf is het verstandig om midden in een nog uit te voeren veelomvattende hervorming geen verwarring te stichten met weer nieuwe hervormingen, die uiteindelijk niet anders zullen kunnen dan interfereren in het tot stand komen van de nieuwe federale en regionale structuren. Maar hoeft dat tot niets doen te leiden, tot algehele stagnatie, niet alleen van het beleid, maar ook van het denken? Waartoe anders zou de nieuwe Senaat dienen, die tot dusverre nog niet veel heeft uitgericht?

Een volwaardig politicus met een topfunctie in het bestuur van een land/regio moet het mee tot zijn plicht maken om een toekomstbeeld te schetsen van de organisatie van zijn land.

Ook al maakte Jean-Luc Dehaene zich er vroeger vanaf met de opmerking dat de “hervorming van de staat nooit af zal zijn, maar een evolutief proces is”, toch moeten wij ook nu nadenken over een alomvattende structuur en de middelen van samenwerking tussen de federatie en de delen ervan. Het is een beetje zoals het Griekse probleem. Of het nu binnen één structuur is of erbuiten, in de twee gevallen moeten er afspraken worden gemaakt.

Precies deze periode dat de regeringspartijen de staatshervorming “on hold” hebben gezet, biedt de kans om in alle rust en zonder de gebruikelijke verwijten over en weer binnen een commissie staatshervorming, ideeën te leveren over hoe we onze eigen toekomst zien.

Drie elementen

Als de “aangestelden” door de burgers het denken over de staat hebben stilgelegd, betekent dat nog niet dat onafhankelijke organisaties en drukkingsgroepen dat voorbeeld moeten volgen. Dat moeten zij uiteraard niet. Het is precies onze finaliteit om het thema op de agenda te houden en ideeën te leveren en voorstellen te doen om het huiswerk al was het voorlopig definitief te beslechten. Dat is een van de redenen waarom B Plus zelf werkt aan een “Blauwdruk België”.

Er blijven ook punctuele elementen, waarvoor een oplossing noodzakelijk is en waarmee beter niet gewacht wordt tot na de volgende verkiezingen, op 16 juni van het jaar 2019 of daaromtrent.

Het eerste element dat al lang op de agenda staat, onder meer door academici, is de zogenaamde federale kieskring, waarbij een aantal toppolitici zich verkiesbaar kunnen stellen in het hele land. Het moet de democratische legitimiteit van verkozen politici versterken, als àlle burgers zich over hen kunnen uitspreken en niet enkel die van hun regio. Het zal de samenhang van het land versterken en dat is uiteraard de reden waarom nationalisten er fel tegen gekant zijn. Het is een nieuwigheid in de kieswet die vrij eenvoudig kan worden geïntroduceerd.

Een derde element, na de Blauwdruk België en de federale kieskring, is de toekomst van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Als de verschillende staatshervormingen nog geen beeld van communautaire rust hebben kunnen scheppen, is het hier in onze hoofdstad. Over dat statuut voor Brussel heeft B Plus een uitgebreide “status questionis” samengesteld met een aantal verrassende ideeën en voorstellen die het debat verder kruiden.

Het nieuwe statuut moet BXL voldoende autonomie geven als aparte regio en moet tegelijk toelaten dat de hoofdstad haar rol van bindend element van de natie kan blijven spelen, waar alle burgers beschermd zijn, in al hun kwaliteiten en hoedanigheden.

Laten we vandaag nadenken en oplossingen aandragen, om ze morgen te kunnen uitvoeren.