Yves Leterme: ‘De CD&V-standpunten zijn irrelevant als we “gewoon meedoen”‘

‘Over enkele decennia zullen we met verbazing terugkijken op de nucleaire uitstap’, zegt oud-premier en ex-CD&V-voorzitter Yves Leterme. Met Knack overloopt hij de kerndossiers van deze regering.

‘In wielerwedstrijden duikt het peloton af en toe een tunnel in’, zegt Yves Leterme. ‘De kijkers zien even niets en kunnen alleen maar raden hoe de renners eruit zullen komen. Ik denk dat onze tunnel nu ten einde komt.’ De gewezen eerste minister is best te spreken over het Belgische crisisbeheer. Onze regeringen hebben het maximale gedaan om het land te vrijwaren van zware economische schade, vindt hij. Maar volgens de CD&V’er is nu het moment aangebroken voor de uitfasering van de crisismaatregelen, zowel op gezondheids- als op economisch vlak.

En toch lijken er donkere wolken samen te pakken boven het economische herstel, waarschuwen belangrijke spelers. Pierre Wunsch, gouverneur van de Nationale Bank, vindt dat ons land dringend buffers moet aanleggen, ‘anders zijn we over vijf à tien jaar op weg naar een Grieks scenario’. VBO-topman Pieter Timmermans maakt zich zorgen over de stijgende loonkosten, waardoor België ‘de zieke man van Europa’ dreigt te worden.

Toen N-VA-voorzitter Bart De Wever in 2010 datzelfde beeld gebruikte, kreeg hij bakken kritiek, ook van u.

Yves Leterme: Net als toen vind ik dat beeld van de zieke man veel te pessimistisch. Wat ik tijdens de bankencrisis zag, wordt weer bevestigd: de weerbaarheid van de Belgen is groot. Ook Pieter Timmermans had niet kunnen voorspellen dat we nu al met zo’n oververhitte arbeidsmarkt zouden zitten. Het verschil tussen onze schuldgraad en het gemiddelde in de eurozone is kleiner dan pakweg tien jaar geleden. En als we de energiecomponent uit de inflatie halen, valt die al bij al mee.

Mogen we dan op onze lauweren rusten?

Leterme: Nee. Het is belangrijk dat we zo snel mogelijk een duurzaam begrotingstraject volgen. Daarnaast moeten we een doorbraak maken op het vlak van de werkzaamheidsgraad. En in het klimaatbeleid is de periode van het laaghangend fruit voorbij. Economen voorspellen dat we de kosten van het milieubeleid flink zullen voelen in ons besteedbare inkomen. En dan hebben we het nog niet over de vergrijzing gehad.

De Vlaamse werkgeversorganisatie Voka wil een indexsprong.

Leterme: Dat is geen goed idee. De koopkracht lijdt nu al onder de exploderende energiefacturen. En ook de loongesprekken bij onze concurrenten gaan in de richting van zware loonstijgingen. In de Franse horeca spreekt men zelfs van 16 procent meer. Door de index komt die verhoging er bij ons onmiddellijk.

Waar valt er nog geld te halen?

Leterme: Ik zou vooral inzetten op de activering van niet-werkenden. Het aantal vacatures in België is verhoudingsgewijs een van de hoogste in de eurozone. En ik hoop dat de PS onder druk van de PTB-PVDA op dat vlak niet in het defensief blijft zitten.

Moeten de coalitiepartners de zorgen van de PS niet serieuzer nemen? Het is tenslotte de grootste regeringspartij.

Leterme: Ja. We moeten begrijpen dat de PS haar linkerflank afdekt. Net zoals Franstaligen begrip moeten hebben voor de Vlaamse publieke opinie, die eerder centrumrechts is. Ze kunnen moedige beslissingen nemen, wat de regering van Elio Di Rupo (PS) heeft bewezen.

U had het al over de energiefactuur. In die discussie speelt ook de kernuitstap mee. U was daar altijd een koele minnaar van. Bent u van gedachte veranderd?

Leterme: Ik vind het bijzonder jammer dat we kernenergie uitsluiten van onze energiemix, zeker gezien de ontwikkelingen op het vlak van veiligheid en technologie. In Frankrijk en Zweden, bijvoorbeeld, springt men daar verstandiger mee om.

Steunt u de strijd van MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez om de twee jongste centrales open te houden?

Leterme: (glimlacht) Er zijn nogal wat verschillen tussen ons, maar één groot verschil is dat hij een regeerakkoord heeft ondertekend. Ik begrijp dat het voor de groenen delicaat is, maar met de strijd tegen de klimaatopwarming in het achterhoofd zullen we over enkele decennia met verbazing terugkijken op de kernuitstap.

Ondertussen woedt het debat over de vaccinatieplicht. Vooruit-voorzitter Conner Rousseau wil gevaccineerden ‘belonen’ met de toegang tot de horeca of het theater.

Leterme: We moeten alle middelen gebruiken om vaccinatie breed uit te rollen, maar ‘belonen’ vind ik een slechte woordkeuze. Dat klinkt erg paternalistisch.

Bij aanvang kreeg de tandem van premier Alexander De Croo (Open VLD) en vicepremier Frank Vandenbroucke (Vooruit) lof. Wat blijft daarvan over?

Leterme: Ik ken Frank. Hij heeft enorm veel talent en intelligentie, maar je moet er wel een paar downsides bijnemen. Die leiden soms tot spanningen, zoals toen hij zich begin december afzette tegen de consensus van het Overlegcomité. Dat is een rode lijn die het best niet te veel wordt overschreden.

En dan is er nog de Vlaamse regering. Is Jan Jambon (N-VA) volgens u nog graag minister-president?

Leterme: Daarvoor ken ik hem niet goed genoeg. Het Vlaamse pandemiebeleid was vrij goed, maar de regering moet nu spijkers met koppen slaan in de dossiers over stikstof, PFOS en sociale woningen. De komende twee maanden worden cruciaal.

Bij de N-VA zijn ze blij met de rijzende ster van minister Zuhal Demir.

Leterme: Demir heeft vaak rationeel een punt, maar ze moet vermijden dat ze zich profileert op de kap van een andere regering. Als Vlaams minister-president heb ik de clash met de federale regering van Guy Verhofstadt (Open VLD) vermeden, maar de verleiding om de confrontatie op te zoeken is groot. In 2010 zag ik dat we tegen de grenzen van ons federalisme aan botsten, dat hoe dan ook samenwerking en loyauteit nodig heeft. Bovendien is op een bepaald moment een ‘hiërarchie der normen’ onvermijdelijk, waarbij één bestuursniveau kan beslissen bij een conflict. Men mag dat niet beschouwen als vloeken in de kerk van de Vlaamse autonomie.

Zit de CD&V lekker in haar vel in de Vivaldiregering?

Leterme: Sammy Mahdi, Vincent Van Peteghem en Annelies Verlinden leveren goed werk, al zou ik het veel zichtbaarder willen. Maar de christendemocratie opnieuw sterk maken, dát zou de eerste zorg van de partijleiding moeten zijn. Daar gaat te weinig aandacht naar uit.

In 2020 zei u dat voorzitter Joachim Coens moet ‘verbreden, verruimen, risico’s durven te nemen’ om de CD&V voor irrelevantie te behoeden. Dat lukt niet?

Leterme: Na de verkiezingen van 2003 voerden we een strijd voor relevantie. Wij zitten nu niet helemaal in zo’n situatie, maar in de opinievorming moet je er wel toe doen. Er moeten veel meer inspanningen gebeuren voor de herpositionering van de partij en de herijking van onze boodschap. (op dreef) Ik las vorige week in een boek over Frans president Emmanuel Macron dat zijn ideologie moeilijk te vatten is, maar dat hij wél wordt beschreven als personalist. Dat trof me. Het bewijst dat wij relevante programmapunten hebben, maar dat ze irrelevant zijn wanneer we ‘gewoon meedoen’ en als we communicatief niet sterk genoeg staan.

Coens is niet de Macron die de CD&V nodig heeft?

Leterme: (denkt na) Er zijn bij de regeringsvorming strategische keuzes gemaakt die ik niet volgde. Met Koen Geens hadden we een premier in huis. Ik zie niet in wat hij minder zou hebben dan Alexander De Croo (Open VLD). Joachim Coens heeft verdienste aan de interne vernieuwing, maar het is vooral buiten de partijcenakels dat er dingen moeten gebeuren en daar beweegt te weinig.

Binnen de partij kijken velen naar Sammy Mahdi.

Leterme: Veel belangrijker dan wie er op het einde van het jaar voorzitter wordt, is als volkspartij bruggen slaan naar levende krachten in de samenleving. De volgende Kris Peeters, Inge Vervotte en Ivo Belet zijn er nu ook: geëngageerde mensen die bereid zijn om de stap naar de politiek te zetten. Ik wil er geen naam op plakken, maar de pandemie heeft aangetoond dat er veel talentvolle, maatschappelijk bewuste mensen zijn die dicht bij ons aanleunen.

Hangt de positie van Coens af van wie hij naar de partij kan trekken?

Leterme: Nee, dat hangt in de eerste plaats van hemzelf af, en of hij opnieuw kandidaat is.