Wouter Van Besien (Groen): ‘Ik heb nog geen moment aan Samen getwijfeld’

Wouter Van Besien wil nog altijd burgemeester worden. Maar de Antwerpenaar vraagt zich af of Samen de gemeenteraadsverkiezingen wel haalt.

Op 13 oktober waren Groen en de SP.A er eindelijk uit in Antwerpen: 2018 moest het jaar van Wouter Van Besien worden. Als aanvoerder van een progressieve stadslijst – naast partijpolitici aangevuld met een bataljon fris ogende onafhankelijken – zou Van Besien Bart De Wever uit het Antwerpse stadhuis knikkeren. De positive vibes hadden moeten doorwerken tot de Vlaamse en federale verkiezingen van 2019. Maar op het einde van dit jaar zien de kansen voor Samen er plotseling al veel bleker uit.

Dat komt geheel op het conto van Tom Meeuws, de Antwerpse SP.A-voorzitter die op de derde plaats van Samen staat. Hij slaagde erin betrokken te raken bij een schandaal waar hij eerst niets mee te maken had.

Op 16 november plaatste nieuwssite Apache een filmpje online waarop te zien is hoe Antwerps burgemeester Bart De Wever en een aantal van zijn schepenen present tekenen op een verjaardagsfeestje van bouwpromotor Erik Van der Paal in restaurant ’t Fornuis. Daarop publiceerde Meeuws een scherp opiniestuk in De Morgen over de manier waarop het stadsbestuur vastgoedprojecten toekent. Twee weken later bleek door uitgelekte whatsappberichten dat Meeuws als consultant zelf uitstekende contacten onderhield met Van der Paal en zijn bedrijf Land Invest Group. Net als Siegfried Bracke in het begin van 2017 kreeg hij de boemerang terug in zijn gezicht – met dat verschil dat Meeuws nog steeds op de lijst staat.

Bent u nog altijd zo blij met Samen als op de dag van de persconferentie?

Wouter Van Besien: Absoluut. Samen is nog altijd een onstuitbaar idee. Ik heb daar geen moment aan getwijfeld de voorbije weken. Wij laten ons niet zo snel uit het lood slaan als sommige tegenstanders misschien wel zouden willen.

Wist u op het moment van die persconferentie dat Tom Meeuws als consultant samenwerkte met Land Invest?

Van Besien: Nee. Daar is ook niets mis mee. Hij was bezig met elektrische mobiliteit. Het is logisch dat je daarvoor in gesprek gaat met projectontwikkelaars. Als kandidaat-schepen is dat uiteraard minder vanzelfsprekend. Tom heeft zijn werk als consultant daarom ook stopgezet. We hebben daarover een goed gesprek gehad. Ook over zijn mening over de Slachthuissite is alles nu helder.

Nogal wat mensen vertrouwen hem niet meer, bewijst een peiling in Het Nieuwsblad. Hoe heeft hij u kunnen overtuigen?

Van Besien: Hij heeft van naaldje tot draadje zijn professionele activiteiten uitgelegd. Er was inderdaad wat mist. Ik heb die weggeblazen.

Zou Yasmine Kherbache niet beter op de derde plaats van Samen staan?

Van Besien: Het stadsbestuur wil niets liever dan dat wij ons uit elkaar laten spelen. Zolang het daarover gaat, hoeft het op geen enkele vraag te antwoorden. Zoals: waarom heeft het schepencollege zes negatieve adviezen genegeerd om het project van Land Invest aan de Slachthuissite te kunnen laten doorgaan? Zowel de stedenbouwkundig ambtenaar, de GECERO, de dienst mobiliteit, de welstandscommissie en het district Antwerpen waren tegen.

Colleges mogen negatieve adviezen naast zich neerleggen. Misschien heeft het stadsbestuur eenvoudigweg een andere visie op stadsontwikkeling?

Van Besien: Het is voor meer hoogbouw, ja. In principe heb ik daar geen probleem mee, zeker als dat voor meer open ruimte zorgt. Maar dat is hier niet het geval. De projecten die voorliggen, zullen van de Slachthuissite een overbevolkte wijk maken. Er zal niet genoeg open ruimte meer zijn, zelfs de lichtinval wordt beperkt. Dus blijf ik met vragen zitten: het belang van de omwonenden moet zwaarder wegen dan dat van de bouwpromotoren. Het college verwijst ter argumentatie naar documenten die wij niet te zien krijgen. Wij willen een commissie oprichten in de gemeenteraad waar alles in de openbaarheid komt. De burgemeester heeft zelf honderd procent transparantie beloofd. Daarna kunnen we met onafhankelijke experts oordelen over alle projecten.

Vermoedt u dat er corruptie in het spel is?

Van Besien: Ik beschuldig niemand van corruptie, ik stel mij alleen logische vragen. Land Invest kreeg de belofte dat het mag bouwen op grond die eigendom is van de stad. De prijs zou pas worden bepaald nadat de nieuwe appartementen waren verkocht. Daar begrijp ik niets van, maar misschien is er wel een uitleg voor.

Dit voorjaar kondigde de omstreden schepen voor Stadsontwikkeling Rob Van de Velde zijn vertrek al aan. Hij wilde meer tijd doorbrengen met zijn kinderen. Geloofde u dat?

Van Besien: (lacht luid) Ik ga daar alleen op antwoorden dat ik het heel goed begrijp dat politici hun kinderen vaker willen zien.

Zult u als burgemeester nooit naar verjaardagsfeestjes gaan van mensen met wie u voor de stad contracten afsluit?

Van Besien: Misschien wel. Maar de vastgoedsector is een uitzondering: het verband tussen beslissingen van de stad en de winst van die promotoren is wel héél nauw. En zodra er gebouwd is, zijn die beslissingen onomkeerbaar. Voor die sector moeten er dus – zoals in meerdere steden nu al het geval is – strengere regels zijn. Zeker als er onderhandelingen over projecten lopen, mogen politici die mensen enkel nog zien met een ambtenaar erbij. Dat heet in bestuurstaal het zesogenprincipe. Enkele weken nadat Bart De Wever en zijn schepenen in ’t Fornuis waren langs geweest, hebben zij groen licht gegeven voor de Slachthuissite.

‘Wij zijn een bigband, Groen is een jazzcombo’, zei Tom Meeuws in januari nog in Terzake. Kwam hij met dezelfde attitude aan tafel toen jullie voor de zomer begonnen te onderhandelen over een eventuele samenwerking?

Van Besien: Nee. Absoluut niet.

Hij had al aanvaard dat hij niet de lijsttrekker zou worden?

Van Besien: Ietwat tot mijn verbazing is de lijstvorming heel vlot verlopen. Tom Meeuws en de SP.A hebben eigenlijk nooit betwist dat ik de kandidaat-burgemeester zou worden. Gezien mijn grotere bekendheid en ervaring leek me dat ook niet meer dan logisch. Van bij de aanvang van die gesprekken was het ook duidelijk dat we niet louter onze twee partijen bij elkaar op wilden tellen. We hadden de ambitie om iets vernieuwends te doen. De Wever en co staan op het primaat van de politiek: zij zijn verkozen, dus zij mogen alles beslissen. Wij willen de Antwerpenaren veel meer bij het beleid betrekken. Daarom stellen we onze lijst open voor iedereen die met goesting en ambitie méér uit de stad wil halen, van burgerbewegingen als Ringland tot jonge, creatieve ondernemers.

Voormalig politiecommissaris Jinnih Beels is voorlopig de enige onafhankelijke kandidaat die ons ervan moet overtuigen dat Samen meer is dan een traditioneel kartel. Is dat niet wat mager?

Van Besien: In de komende weken stellen we nieuwe kandidaten voor. Een vijfde van alle plaatsen op de lijst zal naar onafhankelijke kandidaten gaan. Maar u moet vooral niet al te luchtig over Jinnih heen stappen: ik ben nog elke dag blij dat zij erbij is. Ze heeft een mooie carrière bij de Mechelse politie opgezegd en het risico genomen om met ons de verkiezingsstrijd aan te gaan. Dat getuigt van een ongeziene branie.

Beels heeft ondertussen ook een consultancybedrijf opgericht.

Van Besien: Ik heb niet gezegd dat ze zich in de armoede wil storten om Samen vooruit te helpen. Ze heeft uiteraard een inkomen nodig. Ze zal advies geven over diversiteit en veiligheid. Vroeger ging zij ook al vaak spreken voor publiek, nu zal ze zich daarvoor laten betalen. Ik kan echt niet zeggen hoe gelukkig ik met haar ben: eindelijk heeft progressief Vlaanderen een geloofwaardige woordvoerder als het over veiligheid gaat. Zonder in een ideologische discussie te vervallen, kan zij uitleggen waarom zowel preventie als repressie belangrijk is om de stad veilig te houden.

Verdwijnen de militairen uit het straatbeeld als Van Besien en Beels aan de macht komen?

Van Besien: Ik kan de veiligheidsrapporten van het OCAD niet inkijken. Die militaire aanwezigheid is in mijn ogen wel een uitzonderingsmaatregel. Ook terreurdreiging moet in de eerste plaats door de lokale politie worden aangepakt, aangevuld met de federale politie. Maar als die rapporten van OCAD zeggen dat het niet zonder militairen kan, dan kan het niet zonder militairen.

Toen Patrick Janssens nog burgemeester was, leek het water veel te diep voor een bondgenootschap tussen de SP.A en Groen. Wat is er veranderd?

Van Besien: Nog voor wij aan tafel gingen met de SP.A had die partij onder leiding van Yasmine Kherbache al veel duidelijkere standpunten ingenomen over diversiteit en het toelaten van de hoofddoek bij het stadspersoneel. Ook over Oosterweel waren zij toen al van mening veranderd. Er is eigenlijk niet heel lang over inhoudelijke dossiers gediscussieerd: wij willen allemaal dat Antwerpen niet langer een zwart punt in Europa is qua luchtkwaliteit, wij willen allemaal dat Antwerpen werk maakt van een moderne en duurzame economie rond de haven, en wij willen allemaal dat Antwerpen een sociaal beleid voert in plaats van de schuld op de armen en de vluchtelingen te steken.

Er wordt ook weleens geschreven dat de N-VA op sociale zaken het beleid van Janssens en Monica De Coninck voortzet.

Van Besien: Het verleden interesseert mij niet. Dit stadsbestuur weigert meer te investeren in sociaal beleid: er komt al jaren geen geld meer bij. Ondertussen stijgt de kinderarmoede en worden de wachtrijen aan de voedselbedeling alleen maar langer. Wij willen een sociaal pact sluiten met het middenveld en daar ook stijgende budgetten tegenover zetten. Bart De Wever zoekt liever ruzie met de sociale organisaties in zijn stad. Hij kan er niet tegen dat ze kritiek hebben op zijn beleid. Het is de taak van middenveldorganisaties om politici erop te wijzen wat ze beter kunnen doen. Dat toont net hun betrokkenheid aan. Als burgemeester zou ik dat koesteren.

U hebt het geluk dat die middenveldorganisaties ongeveer hetzelfde zeggen als u.

Van Besien: Ik kan er ook niet aan doen dat die mensen gelijk hebben. (lacht) Maar het gaat ruimer dan dat: ook academici worden verdacht gemaakt door de N-VA, als zij met onderzoek komen dat niet in hun ideologisch kraam past.

Zoals uw partner Danielle Dierckx, die tot voor kort armoede-expert was aan de Universiteit Antwerpen.

Van Besien: Zij had van mij veel kritischer mogen zijn. Helaas, ze stond nogal op haar academische onafhankelijkheid. (lacht) Wij zouden misschien eerder kritiek krijgen van een werkgeversorganisatie als Voka. Er zijn lokale belastingen in de stad die wij willen vergroenen. Maar ik zal daarover om de tafel gaan zitten met Voka en hen proberen te overtuigen. Ook naar hun relevante kritiek zal ik altijd luisteren.

N-VA is wel rond de tafel gaan zitten met de burgerbewegingen over Oosterweel en heeft een historisch akkoord gesloten. Steekt dat een beetje?

Van Besien: Nee hoor, ik was daar heel blij mee. Sterker nog, ik denk dat ik over het Toekomstverbond enthousiaster ben dan de N-VA. De stad en de Vlaamse regering hebben hun handtekening onder dat akkoord gezet – het was uiteindelijk toch meer de verdienste van de burgerbewegingen en de intendant – maar ze komen hun afspraken niet na. Doordat veel auto’s en vrachtverkeer nu langs het haventracé worden geleid, zou er een kleinere versie van de Oosterweelverbinding komen. Maar voor zover ik weet, wordt de bouw van de oude, grotere versie voorbereid. En er moet dringend geld gezocht worden voor de overkapping van de Ring. Binnenkort stelt de intendant plannen voor die overkapping voor en zal blijken dat daar geen middelen voor zijn. De N-VA loopt sinds de ondertekening van het Toekomstverbond helemaal geen goed parcours. Dat verbond is bij mij in veel betere handen.

In september kwam Gazet van Antwerpen met een peiling waaruit bleek dat Groen en de SP.A met aparte lijsten veel meer stemmen zouden halen dan samen. Groen maakte zelfs kans om de grootste partij te worden. Is er dan niemand beginnen te twijfelen?

Van Besien: Nee. Het heeft geen zin om politieke beslissingen te nemen op basis van zulke peilingen. Die peiling is afgenomen op een moment dat de Antwerpenaar nog niet wist wat wij hem konden bieden. Ze zegt niets over de dynamiek die Samen kan teweegbrengen.

De peiling wees wel op een oude dynamiek: nogal wat groenen houden niet van de socialisten. Mieke Vogels is dat standpunt blijven verdedigen tot op het einde.

Van Besien: Ze heeft haar standpunt op het partijbestuur en later ook op het congres verdedigd. Van de aanwezige leden heeft 75 procent voor Samen gestemd. Mieke heeft de uitslag van dat democratisch proces gerespecteerd, en dus kunnen we verder.

Is Samen een model dat ook op het federale niveau kan werken?

Van Besien: Het is geen voorafname op wat er nationaal zal gebeuren. Wat in Antwerpen gebeurt, staat los van de nationale politiek. Ik ben van mening dat Groen en de SP.A op het federale niveau het best met eigen lijsten aan de verkiezingen deelnemen.

Is de PVDA na de verkiezingen jullie geprefereerde coalitiepartner?

Van Besien: Daar doe ik nog geen uitspraken over. Voor ons is het duidelijk: Antwerpen heeft een progressieve omslag nodig. Om dat te bereiken, moeten we besturen zonder de N-VA. Maar alles hangt van de kiezer af.

Meyrem Almaci zei dit najaar in Knack dat Groen dichter bij de Open VLD van Bart Somers aanleunt dan bij de PVDA. Klopt dat ook voor de Antwerpse Open VLD?

Van Besien: Ik kan niet anders dan het altijd eens zijn met mijn voorzitster. (grijnst) Maar in Antwerpen klopt dat niet, nee. De lokale Open VLD lijkt zich niet heel erg door Bart Somers te laten inspireren.

Hebt u al met kandidaat-burgemeester Kris Peeters van CD&V gesproken? Hij lijkt enthousiaster over het programma van Samen dan over het beleid van Bart De Wever.

Van Besien: Zou het? (lacht luid) Ik heb met Kris Peeters gesproken, ja. Zoals ik al met zo veel organisaties en verenigingen gesproken heb. Ik wil weten waar iedereen voor staat. Veel meer moet u zich vandaag niet voorstellen bij die gesprekken.

Er was al heel wat kritiek op de communicatie van Samen. Die zou wat soft en wollig zijn.

Van Besien: Onze drijfveer is de liefde voor de stad. Is het dat wat u bedoelt? (lacht) Wij denken dat er meer van Antwerpen te maken valt dan wat het stadsbestuur vandaag doet. Dus ja, dat stadsbestuur moet weg. Maar dat is niet het eerste waar wij mee bezig zijn en dat geldt voor elke Antwerpenaar: die is met zijn stad bezig, niet met zijn stadsbestuur.

In 2006 won Patrick Janssens glansrijk in een harde campagne tegen Filip Dewinter, in 2012 verloor hij na een campagne waarin hij het duel met Bart De Wever uit de weg ging. Bent u niet bang dat u niet op kunt tegen het geweld van de N-VA?

Van Besien: Onze kritiek is ook snoeihard. Ik begrijp de tegenstelling niet die commentatoren proberen te vinden. Maar wij zullen altijd een positief verhaal brengen, dat klopt. Dat past ook het best bij de mensen die wij zijn. Excuses daarvoor. (lacht)