Wouter Van Besien (Groen) en Tom Meeuws (SP.A) kunnen het nog altijd goed met elkaar vinden. Maar ze zijn het over zo goed als alles wat er in Antwerpen gebeurt oneens. Samen kijken ze terug op het eerste jaar van de Bourgondische coalitie (N-VA, SP.A en Open VLD) onder leiding van burgemeester Bart De Wever. ‘Ik heb het gevoel dat wij in een ander universum leven.’
Nog niet zo heel lang geleden droomden ze ervan om Bart De Wever het Antwerpse stadhuis uit te dragen. Na een pijnlijke breuk van de kartellijst Samen en gemeenteraadsverkiezingen waarin de N-VA helemaal overeind bleef, koos Wouter Van Besien met Groen in 2018 voor de oppositie en Tom Meeuws met de SP.A voor de Bourgondische coalitie met de N-VA en de liberalen. Als we de twee heren rond de tafel van een koffiehuis in de schaduw van Antwerpen-Centraal krijgen voor een eerste evaluatie van het stadsbestuur, blijft er van de linkse samenhorigheid nog maar weinig over.
Méénde Bart De Wever het nu echt toen hij op de verkiezingsavond in 2018 zei dat hij de oorlog met links beu was? Is de grote verbinding, die ook de titel werd van het bestuursakkoord, een feit?
Wouter Van Besien: Als voorzitter van de N-VA heeft Bart De Wever vorig jaar wekenlang met het Vlaams Belang onderhandeld. Dat kan ik moeilijk als een uitgestoken hand naar links zien. Het bestuursakkoord heeft ook niet bepaald gezorgd voor een zwenking naar links. De Wever II lijkt nogal erg op De Wever I in Antwerpen.
Tom Meeuws: Het voorbije jaar moet saai geweest zijn voor journalisten die de Antwerpse politiek volgen. Wij zijn met het college rond de tafel gaan zitten en hebben een meerjarenbegroting uitgewerkt voor de komende bestuursperiode. Dat is geen strijd geworden, en ik kan dus bevestigen dat die verbinding een feit is. Wij willen allemaal dat de Antwerpenaar erop vooruitgaat. Als u mij dan vraagt hoe het er in de gemeenteraad aan toe gaat, moet ik u in alle eerlijkheid antwoorden dat de debatten daar nog wel voor verbetering vatbaar zijn.
Een nuttige boodschap voor mijn Waalse kameraden, en eigenlijk voor het hele land: er valt aan tafel goed te praten met N-VA’ers.
SP.A’ers ergerden zich dood aan de arrogantie van de N-VA in het vorige college, maar ondertussen lijken ze die overgenomen te hebben. Jinnih Beels noemde Peter Mertens onlangs in De Zondag een ‘schreeuwlelijk’ en in Het Nieuwsblad had ze het over ‘geleuter van oppositieleden die graag zichzelf bezig horen’.
Van Besien: Ik had gehoopt dat we een andere voorzitter van de gemeenteraad zouden krijgen. Nu is dat nog altijd Bart De Wever, terwijl we eigenlijk een soort van Jan Peumans nodig hebben, die opkomt voor de raadsleden. Ik heb al verschillende schepenen arrogante uitspraken horen doen.
Ook meneer Meeuws?
Meeuws: Nee, hoor, ik niet. (grijnst)
Van Besien:(droog) Euh … jawel. Maar dat is natuurlijk niet de essentie. De essentie is die meerjarenbegroting waar Tom het al over had. Die bevat een van onze fundamentele bezwaren. Alle investeringen en de lopende kosten bij elkaar opgeteld, is er tijdens de vorige bestuursperiode 9 miljard euro uitgegeven. Dat zal tijdens deze bestuursperiode ongeveer 12 miljard zijn. Waar gaat dat nieuwe geld naartoe? Het veiligheidsbudget stijgt enorm: van 1,3 naar 2,1 miljard euro. Het budget voor sociaal beleid gaat maar van 1,1 naar 1,3 miljard euro. We wonen in een stad waar een kwart van de gezinnen in armoede leeft en 27 procent van de kinderen zelfs geboren wordt in een kansarm gezin. Anderzijds dalen de criminaliteitscijfers – uitgezonderd voor drugs – en is zelfs het veiligheidsgevoel al verbeterd. Ik begrijp die keuze om het repressieve politieapparaat nog verder uit te bouwen echt niet.
Veiligheid is sinds kort natuurlijk wel een ‘megalinks’ thema, in de woorden van SP.A-voorzitter Conner Rousseau.
Meeuws: Inderdaad. U spreekt met de oud-directeur Veiligheid van deze stad, dus ik ben daar ook onbeschaamd blij mee. We gaan met dat geld geen tanks bij kopen, maar vooral inzetten op de wijkpolitie. We hebben meer ogen en oren nodig in de wijken, ook al lopen de personeelskosten daardoor snel op. Ik geef toe, we hebben ons daar eerst ook wat aan mispakt. Maar wat is er repressief aan een wijkagent? Kleine problemen zoals sluikstorten, waar mensen zich vaak nog het meest aan ergeren, lossen we alleen daarmee op.
Tijdens de verkiezingscampagne had u de felste kritiek op het sociaal beleid van burgemeester De Wever. Vindt u het niet erg dat u daar nu weinig extra geld voor krijgt?
Meeuws: We krijgen meer middelen: er komen voor veertig miljoen euro gezonde maaltijden op school, en veel leefloners zullen extra financiële steun ontvangen. Maar het allerbelangrijkste is dat iedereen beter gaat samenwerken. Daar is geen geld, maar leiderschap, visie, strategie en rust voor nodig. Deze maand brengen wij 500 sociaal werkers samen in een Staten-Generaal. Ook dat zal geen spectaculaire krantenkoppen opleveren, maar op die manier zetten we grote stappen voorwaarts. Een eenvoudig voorbeeld: als het OCMW en het CAW samenwerken, zodat ze niet allebei hetzelfde gesprek moeten voeren met iemand die op zoek is naar hulp, kunnen we dubbel zoveel mensen zien.
Kijk eens, ik kan niet in het hoofd van Bart De Wever kijken. Ik weet wel dat de N-VA’ers met wie ik bestuur – mede dankzij ons trouwens – voorstander zijn van een robuust, sociaal beleid. Dat is een nuttige boodschap voor mijn Waalse kameraden, en eigenlijk voor het hele land: er valt aan tafel goed te praten met N-VA’ers.
Het is ook een nogal verrassende boodschap. Vindt de SP.A de N-VA geen asociale partij meer?
Meeuws: Ik kan alleen vaststellen dat die maaltijden op school er komen. Ik stel vast dat schepen Fons Duchateau zijn best zal doen om er vijfduizend sociale woningen bij te laten komen. In het verleden hielden ze een discours over de individuele schuld van armen, en hebben ze speldenprikken uitgedeeld zoals de commercialisering van de zorg in Antwerpen. Maar als N-VA’ers wegblijven van zulke symbolen, verdedigen zij net als wij een sociaal beleid.
Een kwart van de gezinnen in Antwerpen leeft in armoede, maar het sociaal beleid is duidelijk geen prioriteit voor dit bestuur.
Alleen niet als het voor nieuwkomers is?
Meeuws: Ze mogen zich niet verliezen in die ideologische opdelingen van alles en iedereen, ja. Dat leidt nergens toe.
Van Besien: Ik ben sprakeloos. Ik kan het hier niet meer mee oneens zijn. In het sociaal beleid moet huisvesting de belangrijkste prioriteit zijn. Er staan in Antwerpen 20.000 mensen op een wachtlijst die allemaal voldoen aan de regels om recht te hebben op een sociale woning. In het bestuursakkoord staat dat er 5000 zullen bijkomen. Dat is het absolute minimum in mijn ogen. En men kan mij nog altijd niet zeggen hoeveel er precies bij zullen worden gebouwd en hoeveel er slechts zullen worden gerenoveerd. In theorie kunnen er dus nog altijd nul nieuwe woningen bij komen.
Toen in juli bleek dat Bart De Wever een plafond voor meer sociale woningen in zijn Vlaamse startnota had geschreven, brak er een zomerse revolte uit in uw SP.A-afdeling.
Meeuws: Dat plafond is er uiteindelijk niet gekomen. De schepen is er volop mee bezig, en ik ben er gerust op dat die woningen er zullen komen. De renovatie van sociale woningen gaat ook over panden die momenteel leeg staan.
Van Besien: Het is duidelijk dat het sociaal beleid geen prioriteit is voor dit bestuur, kijk naar het onevenwicht in de uitgaven.
Komen er dan netto vijfduizend nieuwe woonplaatsen bij de komende jaren, als vooral leegstaande panden gerenoveerd worden?
Meeuws: Daar ga ik van uit. Er staan er nu al duizenden in de planning. De drie huisvestingsmaatschappijen waarmee wij werken hebben weliswaar een ingewikkelde boekhouding, maar ik geloof dat wij daarin zullen slagen.
Dat is al duidelijker.
Van Besien: Vindt u? Hij heeft u net verteld dat hij u over vijf jaar een ingewikkelde boekhouding gaat laten zien. (lacht)
Meeuws: Ik vind het spijtig dat wij niet samen in het stadsbestuur zitten, Wouter. Het moet voor jou altijd meer zijn en sneller gaan, terwijl je in het bestuur met je eigen ogen zou kunnen vaststellen hoe ingewikkeld besturen soms is. Dat moeten we de mensen ook durven te vertellen. Maar het gaat wel allemaal in de goede richting. De dingen verslechteren niet in Antwerpen. Misschien zeggen uw kiezers iets anders tegen u, maar zelfs veel mensen die op Groen hebben gestemd, en ik ken er nogal wat, vertellen mij dat ze blij zijn dat wij meedoen en zaken in beweging zetten. Ik heb deze middag trouwens nog overlegd met Tine Heyse, een schepen van Groen in Gent. Ik kan het uitstekend vinden met groenen die durven te springen.
Van Besien: Zullen we het bestuur in Gent en Antwerpen eens met elkaar vergelijken?
Meeuws: Ik heb met Tine afgesproken dat wij de strijd tussen Gent en Antwerpen nooit zullen voeren.
Van Besien: Nee, die zou je ook nooit kunnen winnen. (lacht)
U had met Groen in het Antwerpse bestuur natuurlijk nog meer gedaan kunnen krijgen dan de SP.A, aangezien uw partij meer stemmen heeft behaald.
Van Besien: Ik moest glimlachen toen ik Paul Magnette (PS) hoorde vertellen dat hij dertig keer met Bart De Wever heeft samengezeten, zonder dat De Wever met voorstellen kwam die zelfs maar het begin van een compromis waren. Wij hebben maar drie keer met hem gesproken, en het was toch al heel herkenbaar. Wij zijn ernstig gaan luisteren, maar de voorstellen van De Wever gingen altijd uit van continuïteit, terwijl wij onze kiezers een ommekeer hadden beloofd. Ik zie ook wel dat de SP.A gaten dicht rijdt, maar de fundamentele koers is niet gewijzigd.
Meeuws: Ik heb het gevoel dat wij in een ander universum leven. Laten we het eens over mobiliteit hebben. Wat zijn de feiten? Er komt een circulatieplan in Antwerpen, er komt een nieuwe knip aan de Meirbrug die voor minder auto’s zal zorgen en we zijn het in het college eens over het vertrammen van de Bisschoppenhoflaan. Ook schepen van Mobiliteit Koen Kennis (N-VA) wil minder auto’s in de stad.
Van Besien: (schiet in de lach)
Meeuws: Kennis verdedigt de modal shift toch ook?
Van Besien: Hij doet er wel al jaren niks voor.
Meeuws: We hebben vorige week nog twee elektrische autodeelprojecten goedgekeurd. Twee ineens: hopla! Schepen Kennis is gefrustreerd omdat De Lijn in onze stad achter blijft, maar ook daar blijft hij aan sleuren om dat in beweging te krijgen. Ik zeg hem vaak dat hij op tafel moet kloppen. Natuurlijk jaag ik hem dus aan, maar op een positieve manier. Ik zit niet in zijn nek te blazen.
Van Besien: Ik had verwacht dat je veel zou verdedigen, maar dat je het nu zelfs al opneemt voor de mobiliteitsvisie van Koen Kennis, dat is nieuw voor mij. Onze burgemeester heeft net een Vlaams regeerakkoord onderhandeld: het is ondermaats wat daar over De Lijn in staat. We weten ook allebei dat het onnodige autoverkeer echt beperkt moet worden in de stad, terwijl Kennis dat expliciet weigert. Hij vertelt daar gewoon onzin over. Dankzij de werken en de knip aan het Operaplein komen er elke dag veertienduizend auto’s minder naar Antwerpen, maar volgens de schepen is die daling enkel en alleen te danken aan zijn campagne Slim naar Antwerpen. Jij zegt dat ik in een ander universum leef, maar jij lijkt je in een droomwereld te bevinden waarin je de omvang van de echte uitdagingen en problemen uit het oog bent verloren.
Een voorstel van dit college waar Groen vast mee akkoord gaat, is de Lage-Emissiezone strenger maken. Is de SP.A daar nu eigenlijk nog voor?
Meeuws: Ik kan u geruststellen: wij twijfelen niet aan het nut van de LEZ op die plekken waar de luchtkwaliteit zodanig slecht is dat een deel daarvan door het lokaal verkeer veroorzaakt wordt. Ik spreek nu misschien Latijn voor u, hoewel ik die taal niet ken, maar ik zal het uitleggen.
Van Besien: Dat is de laatste stap die je nog moet zetten, Tom. Latijn leren, en dan ben je helemaal klaar.
Meeuws: Wat ik dus wil zeggen: we moeten geen LEZ invoeren als dat niet nodig is. Maar ons land is door het Hof van Justitie van de Europese Unie in gebreke gesteld wegens de slechte luchtkwaliteit in Antwerpen. We moesten wel ingrijpen. Natuurlijk moet het sociaal rechtvaardig zijn, en dus moeten er alternatieven zijn. Als De Lijn nog verder achteruitboert, hebben we binnen afzienbare tijd wel een probleem. Groen wilde de LEZ trouwens nog verder uitbreiden buiten de Singel, terwijl dat absoluut niet hetzelfde effect zou hebben als de LEZ die er nu is.
Van Besien: Wij baseerden ons op een onderzoek dat door het vorige stadsbestuur is besteld. Die onderzoekers besloten in alle objectiviteit dat het heel nuttig was om die LEZ uit te breiden. Maar wat doet Tom Meeuws? Hij gooit die studie in de prullenmand.
Meeuws: En met volle overtuiging, moet u weten. Dat is de meest sociale maatregel die ik ooit genomen heb. Veel te veel mensen hadden een nieuwe auto moeten kopen. Dat was een sociaal bloedbad geworden, en dat was niet op te lossen met een slooppremietje van duizend euro, waar we toch geen budget voor hebben.
Van Besien: Het baart me grote zorgen dat sociale argumenten misbruikt worden om geen milieumaatregelen te hoeven nemen. Strijd tegen armoede en ongelijkheid met sociaal beleid, doe daarin uw best en negeer milieuproblemen niet.
We weten allebei dat het autoverkeer echt beperkt moet worden in de stad, terwijl schepen Koen Kennis dat expliciet weigert. Hij vertelt daar gewoon onzin over.
Is Ineos een soortgelijk dossier? Die chemiereus investeert drie miljard euro in de bouw van twee nieuwe fabrieken in de Antwerpse haven. Dat Project One zal een kleine 500 banen opleveren in Antwerpen, maar de impact op het milieu is negatief.
Meeuws: Dat bruggetje is mij te cynisch. Ineos is een van die havenbedrijven die ook oplossingen voor onze klimaatproblemen produceren. Plastic is tegenwoordig zowat het ergste wat er bestaat, maar toepassingen daarvan kunnen ons juist vooruithelpen, zoals lichtere auto’s of de wieken van windmolens. Natuurlijk, Ineos is niet onvoorwaardelijk welkom in Antwerpen. Ik wacht nu het Milieueffectenrapport af, en ik roep ook alle politici op om hetzelfde te doen.
Van Besien: Uiteraard moet Ineos de kans krijgen om zichzelf te bewijzen.
Meeuws: Dat is al een stap voorwaarts.
Van Besien: Je kunt van mij geen enkele uitspraak vinden waar ik zeg dat ze hier per definitie niet mogen komen. Ik heb ook wel altijd mijn bezorgdheid geuit. Maar Vlaanderen, de stad en de haven hebben al een memorandum of understanding afgesloten met Ineos en beloven al miljoenen aan subsidies.
Wat weten we wel en wat weten we niet over Ineos? Project One zal draaien op schaliegas, dat met fracking in de Verenigde Staten wordt ontgint en hierheen wordt verscheept. Dat is al ontzettend slecht voor het milieu en het klimaat. Als het over de CO2-uitstoot gaat, zal dat bedrijf binnen het Europese emissiesysteem moeten werken. Er zijn nog geen uitgetekende plannen, maar we weten wel dat de eigenaar, Jim Ratcliffe, heel sceptisch staat tegenover de Europese klimaatambities en alles zal doen om die te minimaliseren. Gemiddeld veertig procent van de plastics die gemaakt worden met de grondstoffen uit soortgelijke fabrieken als Project One zijn single used plastics, die dus nooit hergebruikt worden.
Meeuws: Er zal geen schaliegas in Antwerpen worden gebruikt. Het gaat om een restproduct dat bij de ontginning van schaliegas vrijkomt, ethaan. Ook al ben ik tegen fracking, ik vind het slim om dat naar hier te halen en dus onder de emissiehandel van de Europese Unie te laten vallen. De grenzen van de uitstoot zijn daarmee sowieso geplafonneerd, dus dat moet elders in Europa gecompenseerd worden. In de VS bestaat zo’n systeem niet.
Van Besien: Schaliegas krijgt het steeds moeilijker. Alleen omdat ze dat restproduct nog kunnen verkopen, blijven ze ermee doorgaan. Ik heb in het bestuursakkoord gelezen dat we naar een duurzame, circulaire economie voor de haven gaan. Ik merk er helaas weinig van. Ik heb havenschepen Annick De Ridder (N-VA) gevraagd welke voorwaarden zij Ineos zal proberen op te leggen. Haar antwoord: wij gaan niet kijken naar waar de brandstoffen vandaan komen, wij kijken niet naar welke plastics er uiteindelijk geproduceerd worden en de uitstoot valt eigenlijk onder Europese regels. Tom beweert in de media dat de stad Ineos wél extra voorwaarden zal opleggen, maar ik denk dat ik weet wie van de twee ik moet geloven. Als de haven echt toekomstgericht denkt, zoekt ze investeringen die op den duur geen CO2 meer nodig hebben. Dat lijkt mij voor Ineos onmogelijk.
Dus u bent toch al tegen hun komst?
Van Besien: We zullen zien, maar ik had hen nu nog geen geld toegezegd.
Iets anders: Jinnih Beels pleitte eind vorig jaar voor de decriminalisering van drugs. Hoe viel dat bij de burgemeester?
Meeuws: Dat is al lang het officiële van de SP.A, dus het zou me verbazen als dat de burgemeester heeft verrast.
Hij maakte er wel altijd een punt van om in zijn war on drugs ook achter de gebruikers aan te gaan.
Meeuws: Hij heeft de overlast aangepakt, en dat is gelukt. Drugsbeleid is een federale materie. Wij pleiten al lang voor een parlementaire commissie die het drugsbeleid tegen het licht houdt. In Antwerpen zien we vooral dat het moeilijk blijft om in de war on drugs alle politiediensten te laten samenwerken. U deed daarnet wat lacherig over mijn pleidooi voor betere samenwerking, maar dat is echt cruciaal.
We hebben vorige week nog twee elektrische autodeelprojecten goedgekeurd. Twee ineens: hopla!
Van Besien: Ik zit eigenlijk al een tijdje te broeden op een analyse over de toekomst van de sociaaldemocratie. De uitspraken van Tom bevestigen mijn vrees. In de jaren negentig werd het liberalisme, en zeker het neoliberalisme, erg populair. Sociaaldemocraten hebben dat proberen te capteren met ‘de derde weg’: als ze er maar de scherpste kanten van af wisten te vijlen, konden ze dat discours overnemen. Dat was een mislukking, het liberalisme kwam er alleen maar sterker uit. Ik heb het idee dat de sociaaldemocraten vandaag dezelfde fout maken met het populisme. Ze nemen een paar elementen over en proberen er een soort van popusocialisme van te maken. Tom pleit voor een repressief veiligheidsbeleid en geeft de mensen die morren over milieumaatregelen gelijk. Tegelijk zegt ook hij alles te willen de-ideologiseren. Ik vrees dat het rechts alleen maar in de kaart speelt.
Meeuws:(gespeeld ernstig) Ik geef het eerlijk toe: je treft mij midscheeps. (lacht) Nee, ik begrijp echt niet hoe je daarbij komt, op basis van wat ik nu heb verteld. Ik heb onlangs Aspecten van het nieuwe rechtsradicalisme van Theodor Adorno gelezen, en ik heb net een grote afkeer van die extremen. Weet je wat ik de kunst en zelfs de schoonheid van politiek vind? Akkoorden sluiten, en stoppen met ruzie maken. Ik begrijp hoe langer hoe minder waarom iedereen zich altijd maar in de loopgraven begraaft. Ik heb al gedacht dat ik ook een politicus van de vorige eeuw ben, hoor. Maar dat is iets waar ik me grote zorgen om maak. Het drama van links is dat eeuwige gediscussieer over wie er de meest linkse van de hoop is. Ik ben dat zo beu als wat, eerlijk gezegd.
Van Besien: Geen ruzie maken is niet voldoende om het vertrouwen van mensen te winnen. Je moet ook resultaten laten zien. Je kunt het bestuursakkoord verdedigen door ook eerlijk op de zwakke plekken te wijzen. Maar het enthousiasme waarmee je het hele bestuur verdedigt, had ik echt niet verwacht. Dat merk ik ook bij Conner Rousseau. Paul Magnette van de PS trekt de deur dicht, maar ik heb de indruk dat Rousseau zelfs liever met de N-VA dan met de groenen wil besturen. Waarom kwam hij anders hier in Antwerpen zeggen dat jullie zo goed bezig zijn?
Meneer Meeuws, u was een voorstander van de Bourgondische coalitie voor Vlaanderen. Supportert u nu ook voor paars-geel?
Meeuws: We zullen zien. Maar als Bart De Wever zegt dat hij pensioenen van 1500 euro wil garanderen, dan kunnen we babbelen.
Van Besien: De N-VA zal nooit een akkoord sluiten met de PS. Hun fond de commerce is dat dit land uit twee democratieën bestaat. De regering-Michel kon zogezegd alleen maar werken omdat één democratie buitenspel werd gezet. In een regering met de PS kunnen ze dat niet meer volhouden. Ze zullen dat alleen nooit openlijk zeggen. De N-VA wil eruit gegooid worden, zodat ze de schuld daarvan op het Belgische systeem kan steken. Het heeft dus echt geen zin meer om nog met die partij te gaan onderhandelen.
Wouter Van Besien
– 1971: geboren in Bonheiden
– Opleiding licentiaat sociologie (KU Leuven) en master of arts in developing area (Universiteit Hull)
– 1998: nationaal secretaris Chirojeugd-Vlaanderen
– 2009 – 2014: voorzitter Groen
– 2010 – 2012: districtsvoorzitter Borgerhout
– 2015: fractievoorzitter voor Groen in de Antwerpse gemeenteraad
– 2019: raakt niet meer verkozen in het Vlaams Parlement
Tom Meeuws
– 1970: geboren in Roeselare
– 1995: master in de sociale pedagogiek, KU Leuven
– 1996-1997: beleidsmedeweker Arbeid & Milieu
– 2001-2003: kabinetschef Agalev-schepen Chantal Pauwels
– 2004-2013: directeur Samen Leven, stad Antwerpen
– 2013-2015: directeur De Lijn, Antwerpen
– 2016-2019: voorzitter SP.A Antwerpen
– 2019: schepen voor sociale zaken, armoedebestrijding, samenlevingsopbouw, sociale economie, leefmilieu en erediensten
– 2019: parket stelt Meews buiten verdenking in het dossier van De Lijn
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
