‘Wir schaffen das? Yes, we can!’

De boodschap van Angela Merkel is er een van geloof in het kunnen van de samenleving, schrijft Orry Van de Wauwer. Net zoals Barack Obama dat doet met ‘Yes, we can’.

Het voorbije jaar heb ik met vele oorlogsvluchtelingen gesproken. Ondanks de schrijnende situaties waarin deze gesprekken plaatsvonden, waren dit telkens hartelijke ontmoetingen. Er werd over veel gesproken: over het achterlaten van familie, over de hoop op een betere toekomst, het zoeken naar werk. Over de helse tocht die ze de afgelopen maanden hadden ondernomen wilden zij niet praten. Wel over de situatie waaruit ze vluchtten, maar pas nadat we een vertrouwensband hadden opgebouwd. De redenen om te vluchten waren telkens dezelfde: (burger)oorlogen en terreur in het thuisland. Geen enkele keer was het Wir schaffen das–onthaal van Angela Merkel de motivatie. En toch zijn er stemmen die het beleid van Angela Merkel verantwoordelijk achten voor de stroom van deze mensen die vluchten voor terreur.

Ik vraag me af met welke vluchtelingen deze stemmen gesproken hebben om dit te concluderen. Op basis van cijfers kan je dit ook moeilijk hard maken: het klopt dat het aantal asielaanvragen in Duitsland is gestegen na de eerste Wir schaffen das van Merkel, maar deze stijging is louter een verderzetting van de trend die reeds maanden aan de gang was.

De drijfveer voor deze uitspraken moet dus elders liggen. Vanuit ideologische overwegingen het draagvlak voor solidariteit met oorlogsvluchtelingen onderuit halen, bijvoorbeeld. Wir schaffen das heeft niet enkel betrekking op Duitsland. Het is een oproep om samen, de Europese Unie als geheel, de vluchtelingencrisis het hoofd te bieden. Het verwijt aan Merkel voor de overspoeling van Duitsland of Zweden is dan ook verkeerd en komt als een boomerang terug. Het zijn niet zij maar de andere Europese landen die met hun weerstand tegen opvang van oorlogsvluchtelingen Wir schaffen das onderuit halen.

Goedkope trucjes

Angela Merkel wordt ook verweten “goedkope trucjes” toe te passen. Vandaag zegt Merkel hetzelfde als een jaar geleden: samen kunnen wij deze vluchtelingencrisis aan. Maar dit is niet enkel een kwestie van wat we aankunnen en wat niet. Dit is een kwestie van morele principes. En morele principes pas je niet aan aan een bepaalde situatie. Aan morele principes hou je vast. Dat is wat Merkel doet en wat van haar een sterke leider maakt. Zo verwijst Merkel naar de eerste zin uit de Duitse grondwet: “De menselijke waardigheid is onschendbaar. Te respecteren en door alle middelen te beschermen.” Als je beroepen op het eerste artikel van de grondwet een goedkoop trucje is, wat valt er dan te zeggen van het toevoegen van preambules, grondwetswijzigingen, inperken van fundamentele vrijheden?

De tweedeling van de politieke klasse en maatschappij zie je vandaag overal terugkomen, de voorbije week nog heel zichtbaar op de Amerikaanse partijconventies. Langs de ene kant de verspreiders van een boodschap van angst, verdeeldheid en terugplooien op zichzelf. Langs de andere kant de verspreiders van hoop en inclusie. De boodschap van Merkel is er een van geloof in het kunnen van de samenleving. Wir schaffen das is eigenlijk de Duitse vertaling van Barack Obama’s Yes, we can, of vandaag de Stronger Togehther van Hillary Clinton. En – in alle bescheidenheid -ook de #ikbenwij van Wouter Beke, die met vuur het standpunt van Merkel verdedigde.

Diezelfde boodschap van hoop ervaar ik in mijn gesprekken met mensen die vluchten voor terreur, en is nog dagelijks de drijfveer van de jonge Syriër die ik thuis opvang en help te integreren in onze samenleving. Misschien moeten de critici van Merkel ook eens met deze mensen praten.