Wil Vlaams Belang zelf wel af van het cordon? ‘Oppositievoeren zit in het DNA van de partij’

Eens te meer gaan er stemmen op om het cordon sanitaire te doorbreken. Maar wil Vlaams Belang dat zelf wel? ‘Oppositievoeren zit in het DNA van die partij.’

Haalt het cordon sanitaire zijn dertigste verjaardag? In 1989 sloten alle partijen een akkoord om nooit een coalitie aan te gaan met het toenmalige Vlaams Blok. Nu Vlaams Belang de op een na grootste Vlaamse partij is geworden, klinkt de roep om het cordon te laten varen steeds nadrukkelijker.

Terwijl de uitslagen binnenliepen, duurde het niet lang voor er bij verschillende partijen stemmen opgingen om het cordon sanitaire los te laten. Jean-Marie Dedecker, als lijstduwer voor N-VA verkozen in de Kamer, herhaalde zijn bekende pleidooi om het cordon op te heffen. Bij de Open VLD spraken de Merchtemse burgemeester Eddie De Block en het voormalig Kamerlid Luk Van Biesen zich uit om het te doorbreken. ‘Die dissidentie is van alle tijden’, zegt Jos Geysels, die als parlementslid voor Agalev een van de grondleggers van het cordon was. ‘Er zijn altijd politici geweest die het ter discussie stelden.’

Toch lijkt een zekere evolutie merkbaar. Zo pleitte ook Jan Segers, editorialist van Het Laatste Nieuws, er expliciet voor om Vlaams Belang een eerlijke kans te geven. Vlaams Belang is ‘een partij als een andere’, schreef Segers. ‘Tot nieuw bewijs van het tegendeel is het Vlaams Belang anno 2019 zonder twijfel een radicaal-rechtse partij of zelfs een extreemrechtse partij, maar niet racistisch of ondemocratisch.’

Die commentaar is kenmerkend voor de toenemende salonfähigheid van extreemrechts. Toen het kinderprogramma Karrewiet zijn Grote Verkiezingsshow hield, stond Van Grieken doodleuk mee de skibidi te dansen. Het was een beeld dat niet alleen om stilistische redenen opmerkelijk was.

Veel heeft te maken met de politieke evoluties in Europa. In Italië – en tot voor kort in Oostenrijk – zit extreemrechts in de regering. In Nederland leverde de PVV van 2010 tot 2012 gedoogsteun aan de regering, en onderhandelt het Forum voor Democratie om in twee Nederlandse provincies mee te besturen. In Frankrijk bestuurt het Rassemblement National verscheidene steden.

Levensverzekering

Open VLD-voorzitter Gwendolyn Rutten en CD&V-voorzitter Wouter Beke trokken echter snel de deur dicht. Ook Bart De Wever maakte algauw duidelijk dat hij niet noodzakelijk trek had in een samenwerking met Vlaams Belang. ‘De N-VA heeft het cordon nooit onderschreven en ik ben er ook nooit een fan van geweest’, zei De Wever tijdens het voorzittersdebat op de VRT. ‘Maar we zijn ook geen fan van alle standpunten van de partij, de stijl en sommige figuren die het wel erg bruin hebben gebakken.’

Bart De Wever snapt dat hij niet zonder ons kan. Maar ik maak me weinig illusies. De N-VA is verveld tot een machtspartij, die waarschijnlijk overstag zal gaan voor regeringsdeelname.

‘Ze hebben geleerd uit de fouten van het verleden’, grinnikt VB-kopstuk Filip Dewinter, een van de ‘figuren’ waarvan sprake. ‘Bart De Wever snapt dat hij niet zonder ons kan. Maar ik maak me weinig illusies. De N-VA is verveld tot een machtspartij, die waarschijnlijk overstag zal gaan voor regeringsdeelname.’

Eind december benadrukte Bart De Wever nog dat er ‘een Chinese Muur’ stond tussen de N-VA en Vlaams Belang. Dewinter kan een grinnik niet onderdrukken. ‘Bij de partijtop van de N-VA wil men nog altijd niet van ons weten. Maar bij de subtoppers en het politieke personeel is er wel degelijk toenadering. Vergeet niet dat veel N-VA-personeelsleden van de tweede en de derde lijn uit Vlaams Belang komen. Wij zijn met hen altijd on speaking terms gebleven. Zij zullen steeds meer druk op de ketel zetten.’

De voorbije jaren nam de druk op het cordon gaandeweg toe. In Denderleeuw werd in 2013 de schemerzone opgezocht, toen een coalitie van N-VA en CD&V gedoogsteun van Vlaams Belang nodig had om de gemeente te besturen. Sinds de gemeenteraadsverkiezingen van 2018 is voormalig VB-parlementslid Bart Laeremans schepen in Grimbergen. En er was natuurlijk de strijd om Ninove, waar de lokale Forza Ninovelijst van VB-kopstuk Guy D’haeseleer twee zetels te kort kwam voor een meerderheid. Pas toen een N-VA-gemeenteraadslid tegen de partijorders in besloot om de zittende coalitie aan een meerderheid te helpen, werd Forza naar de oppositiebanken verdreven.

Anderzijds heeft het Forza-debacle in Ninove de partij geen windeieren gelegd. ‘Onderschat niet hoezeer dat bij veel mensen speelt’, zegt Koenraad Dillen, die als zoon van Vlaams Blokoprichter Karel Dillen Europees Parlementslid was voor Vlaams Belang. ‘Veel burgers, vooral mensen die niet politiek geëngageerd zijn, vinden het fundamenteel oneerlijk dat Vlaams Belang bij voorbaat wordt uitgesloten. Mensen vinden het wraakroepend dat het Belang zelfs de kans niet krijgt om te besturen.’

Tegelijk vraagt Dillen zich af of Vlaams Belang zelf wel van het cordon afwil. ‘Mijn vader noemde het cordon sanitaire weleens de levensverzekering van de partij’, aldus Dillen, die de partij in 2011 verliet uit onvrede met de te forse koers. ‘Oppositievoeren zit in het DNA van Vlaams Belang. Er is in Vlaamse kringen een enorme angst voor compromissen, omdat die tot electorale verzwakking lijden. Ik zie niet in hoe Vlaams Belang ooit in een regering kan stappen. Een partij die al veertig jaar zegt dat ze enkel in een regering stapt als het de laatste Belgische regering ooit is, kan moeilijk een regeerakkoord sluiten zonder Vlaamse onafhankelijkheid.’

Alles op 2024

Toch geeft deze verkiezingsoverwinning Van Grieken, die in zijn discours een hoffelijker versie van het Vlaams-nationalisme belijdt dan de coryfeeën uit Bloktijden, een hefboom om orde op zaken te stellen. Met het opgebouwde krediet heeft hij nu misschien de kans om enkele oudere krokodillen naar de uitgang te begeleiden. Dillen betwijfelt ten stelligste of hij daartoe bereid is. ‘Van Grieken had er al veel vroeger met de grove borstel moeten doorgaan. Hij heeft niet opgetreden toen Filip Dewinter naar Bashar al-Assad in Syrië is gegaan, of bij de Griekse neonazi’s van Gouden Dageraad langsging. Hij heeft zijn kans gemist.’

Toch ziet ook Dillen een zekere evolutie in het gedrag van de partij. ‘Ik merk dat Vlaams Belang tegenwoordig bereid is om op het Paleis ontvangen te worden. Dat was vijf jaar geleden nog ondenkbaar. De partij heeft er altijd mee uitgepakt dat ze een uitnodiging van het Paleis zouden weigeren. Ik denk dat het vooral een slimme tactische zet is. Vlaams Belang heeft er nu alle belang bij om de onderhandelingen zo lang mogelijk te rekken.’

Ook Bart Maddens, politicoloog aan de KU Leuven, ziet het cordon sanitaire niet meteen verdwijnen. ‘Eigenlijk was de kans om het cordon te doorbreken veel groter na de lokale verkiezingen van 2018’, zegt Maddens. ‘Toen hadden N-VA en Vlaams Belang in verscheidene steden en gemeenten een meerderheid. Vandaag is dat probleem er niet. De N-VA zal enkel kunnen constateren dat geen enkele andere partij bereid zal zijn om met Vlaams Belang samen te werken. Ik zie niet in waarom het cordon sanitaire met deze uitslag zou verdwijnen.’

Filip Dewinter, die stilaan in de herfst van zijn politieke carrière is aangekomen, heeft naar eigen zeggen nog alle tijd. ‘Het cordon zal niet plotseling verdwijnen: het zal gaandeweg verdampen. We zullen sowieso moeten mikken op de gemeenteraadsverkiezingen van 2024. Alles wat nu komt, is meegenomen.’