‘Wij lazen ons uit de armoede’

Amina Belorf stapte nog eens een bibliotheek binnen en besefte prompt dat ze niet mag zwijgen, maar ‘de woorden moet gebruiken die de boeken ons gaven’ om te vertellen waarom de lokale bibliotheek niet mag verdwijnen.

Gisteren stapte ik weer een bib binnen. Met de ogen gesloten keerde ik terug naar vijftien jaar geleden. Ik ben tien en heb een onbedwingbare honger naar boeken. Ik verslind ze dagelijks als een leeuw die in geen jaren vlees heeft gezien. Ik lees de woorden met mijn ogen, kauw verhalen met scherpzinnige tanden en slik boeken als een verslaafde die elke dag dezelfde dosis nodig heeft. Meestal te veel, nooit te weinig.

Mijn hemel op aarde

Ik snap de ‘leenregel’ van mijn school niet. We mogen om de twee weken met de klas boeken lenen in de plaatselijke bibliotheek. Maar ‘uit voorzorg’ mag iedereen enkel twee boeken en twee strips meenemen. Na schooltijd keer ik vastbesloten terug naar diezelfde bib. Ik heb nog massa’s plaats over op mijn kaart. Van de leerkracht mogen we niet in één keer zoveel boeken ontlenen. Ze denkt dat wij ze niet uitgelezen krijgen of dat we ze beschadigen. Maar de lieve bibliotheekdame lacht me stiekem toe. Zij begrijpt mij. Ik ben tien en ik heb een woordeloze maar immens warme band met een vrouw van veertig. Ze werkt dagelijks in mijn bib. Die bib bevindt zich om mijn hoek. Ik ben één zebrapad verwijderd van mijn hemel op aarde.

Ik herinner mij nog de geur van de boeken. Het geluid van de bladeren, de stilte die af en toe doorbroken werd met een hoest. Het tapijt waarop ik altijd ging zitten, zelfs liggen als niemand het zag. De zon die over de boekenkaften heen door het raam scheen. De strips die vol vreugde een bak vulden met kinderplezier. De jeugdafdeling waar ik als twaalfjarige al snel doorheen was. De twijfel maar ook het vertrouwen om mij toen al boeken uit de volwassenafdeling te laten lenen.

Dat was voor mij thuiskomen. Het kunnen zijn wie je wil. Neuriënd ronddolen tussen de boekenrekken. Niet goed meer weten waar je bent en waar je zal uitkomen. Een raam op de wereld. De vriendelijke knik van een oudere man. Hé, die lijkt op mijn vader, die er niet meer is. Wat zou hij lezen? Mijn vader las ook graag – boeken over geschiedenis. Als kind begreep ik er niets van, ik vond het raar. Had ik er maar wat meer bij gezeten en vragen gesteld. Want boeken binden en lezers zijn strijders. Zij herkennen elkaar in de eerste minuten van een conversatie.

Bib bood troost en relativering

Ik voel nog de rust van de bib en het lezen die me zin gaven om te studeren. Ik was een slechte student, niet gedisciplineerd en meestal met de hakken over de sloot. In de bib ben je minder eenzaam in je strijd met cursussen en vis je in een paar tellen de nodige informatie op. Ik had geen computer en al helemaal geen internet thuis. Maar de bib bood troost en relativering. En ontmoetingen en beste vrienden. Gesprekken en voorleessessies. Ik mocht kinder- en jeugdjurylid zijn en af en toe een schrijver in het ‘echt’ zien. Heerlijk.

Als kind dacht ik dat je later in een bibliotheek moest werken om gelukkig te zijn. De vriendelijkheid en openheid waarmee ik bijna dagelijks ontvangen werd, vormde mee mijn beeld van de mensheid. Van de zachtheid en de warmte. Die bibliothecarissen hebben al die jaren mijn bib gemaakt, hun blik bleef al die jaren in mij geloven. Ook al kwam ik soms maanden niet, ze wisten dat ik de draad weer zou oppikken. Wanneer alles dreigde uiteen te vallen en ik mijn grip op de wereld leek te verliezen, waren mijn bib en haar boeken een kaart en kompas.

Iedereen een gelijke kans

Ik verdwaal graag tussen de rekken in een bib en heb nooit gezocht op auteur of titel. Ik gaf iedereen een gelijke kans, dat was een evidentie. Achteraf bedenk ik mij dat een bib dat al die jaren ook voor ons deed. Ons gelijke kansen geven. Kennis om ons te wapenen tegen de wereld van morgen. Stel dat die boeken niet meer zomaar beschikbaar zouden zijn? Het stemt triest het beeld te schetsen van opgroeiende kinderen die de deur van de bib niet meer wagenwijd zullen zien openstaan. Dat wordt helaas misschien wel bittere realiteit. Een boek daarover zal dan bij de non-fictie staan. Vakje ‘Waargebeurd’. Laat ons niet zwijgen. Laat ons vertellen waarom een lokale bibliotheek moet blijven bestaan. Laat ons de woorden gebruiken die de boeken ons gaven. Laat ons het gewicht zijn van de niet-welgestelde gezinnen in onze wijken. Van zij die geen boek kunnen kopen maar het dolgraag willen lenen. Van zij die geen Nederlands kennen maar zich door boeken heen sleuren, letter per letter, om iets te vatten van de mallemolen om hen heen. Maar ook van zij die hun kinderen naar een vertrouwde plek stuurden als er een conflict was thuis. Van zij die het koud hadden en letterlijk even gingen opwarmen tussen de boeken. Van zij die elkaar enkel in een bib konden ontmoeten. Voor schooltaken of gezellig fluisteren – want thuis was wat moelijker.

Daar zitten ze tussen torens van boeken, proeven ze de smaak van een ‘Matilda’ of ruiken ze de sporen van ‘De ontdekking van de hemel’. Beter dan op straat ronddolen of thuis de muren oplopen. Of opgaan in destructief gedrag omdat alle emoties verklaring missen, geen gezicht hebben of niet tot uiting komen.

Laten we denken aan zij die hun kinderen niet veel kunnen bieden, geen zwempartijtje, sportclub of scouts kunnen betalen. Die dat niet kennen en er niet in worden geholpen. Hun alternatief is een open, vertrouwde en gratis bib. In alle onzekerheid hebben zij nog één houvast: dat hun kinderen misschien goed terechtkomen. Dat zij later zouden kunnen studeren en een diploma behalen. Want ook wij lazen en verdubbelden zo onze kansen. Wij lazen ons uit de armoede.

Amina Belorf is sociaal werkster, staat op de planken en schrijft poëzie en proza.