‘Wie vaak over de rede en de Verlichting spreekt, is een apostel van het buikgevoel’

Herman Van Rompuy volgt Steven Vanackere op als columnist bij het christelijke opinieweekblad Tertio. Knack biedt u graag de eerste column aan van de erevoorzitter van de Europese Raad. ‘Als de beleidsmakers wachten tot iedereen mee is, dan is het te laat.’

Tien jaar geleden werd het woord ‘verdraagzaamheid’ als te weinig ambitieus beschouwd. Zelfs het begrip ‘pluralisme’ was niet sterk genoeg. Het moest ‘actief pluralisme’ zijn. Vandaag zijn we al blij als er wat minder onverdraagzaamheid is. Het woord ‘assertief’ is feitelijk een dekmantel voor ‘agressief’. ‘Voor uw gedacht uitkomen’, dat is nog zoiets. Ik ga er nog van uit dat na-denken vooraf gaat aan ‘ge-dacht’. ‘Laat u gaan: volg uw buikgevoel.’ Gewoonlijk voorspelt dat niet veel goeds. Alle negatieve energie wordt dan uitgekieperd. Wie vaak over de rede en de Verlichting spreekt, is een apostel van het buikgevoel.

Wie vaak over de rede en de Verlichting spreekt, is een apostel van het buikgevoel.

De verdraagzaamheid was niet gemakkelijk te beoefenen na de terroristische aanslagen. Maar vandaag gaat het over de tolerantie onder autochtonen. Het klimaatthema toont dezer dagen goed aan hoe verbeten en geniepig het er kan aan toegaan. Het geestelijke klimaat is er niet op vooruitgegaan. Velen doen hard hun best om alles in een links-rechts-schema te duwen. De voorstanders van een doortastend klimaatbeleid zijn zogezegd grafdelvers van onze economie. In elk geval zijn ze voorstanders van belastingverhogingen. Horresco referens. Wie verandering in het klimaatbeleid wil, wordt bestookt door lieden die ooit geloofden in de ‘kracht van verandering’. Soms heb ik de indruk dat hier meer klimaatsceptici rondlopen dan ik dacht.

Wie daarentegen verzoening van tegengestelde belangen nastreeft, wordt met het iPhone-geweer onder vuur genomen. Jammer als er collateral damage is. Natuurlijk zijn er de verkiezingen waardoor alles uitvergroot wordt, maar er is meer aan de hand. De agressiviteit komt niet alleen van boven maar is vooral bottom-up. De sociale media zijn een uitlaatklep en een megafoon. Ze zijn daarom niet representatief voor wat er leeft in alle lagen van de bevolking. En toch.

De enthousiaste jongens en meisjes die zoals veel millennials milieu- en klimaatbewuster zijn dan hun ouders en voorvaderen, waren zich niet bewust hoeveel pek ze over zich zouden krijgen. Natuurlijk leeft niet iedereen 100 procent volgens zijn overtuiging. Wie wel?

Radicaal en gematigd

‘Debat’ wordt vandaag vaak een synoniem voor een dovemansgesprek en schelden. We hebben dringend een ‘normaal’ gesprek nodig. Een conversatie onder mensen die radicaal zijn in het doel en gematigd in de middelen. Het is daadwerkelijk hoog tijd om meer te handelen inzake klimaat. Vlaanderen kan inderdaad ooit onder water komen te staan. Gematigd in de aanpak: omdat een zwijgende meerderheid nog onvoldoende verandering wil en een deel het niet kan betalen. Op de duur werkt polarisering immobilisme in de hand. Maar ik hou evenmin van het woord ‘draagvlak’. Als de beleidsmakers wachten tot iedereen mee is, dan is het te laat. Dialoog, rechtvaardigheid en openheid: ja. Maar politieke moed is evenzeer nodig. Leiderschap. Waarom zou men wel moedig moeten zijn om de competitiviteit van de bedrijven te verbeteren maar niet om het milieu en het klimaat vooruit te helpen?

Druk

Ik heb mijn thesis destijds in Leuven gemaakt over de stagnatietheorieën in de economische wetenschap. Alle grote economen waren doemdenkers. Mijn laatste hoofdstuk ging over het fameuze rapport van de Club van Rome die aan de hand van een econometrisch model het einde van de planeet voorspelde binnen honderd jaar als gevolg van een combinatie van bevolkingsgroei, uitputting van grondstoffen en vervuiling. Mijn stelling was dat ook de Club van Rome zich vergiste.

Maar het is duidelijk dat de boodschap zelf beleid uitlokte. Uit zichzelf begint een individueel bedrijf niet aan zuiverder lucht. Pas als het een gezamenlijke beleidsinspanning is, kan de markt zijn innovatieve rol spelen. In de Europese Unie zijn de broeikasgassen in 2016 verminderd met 23 procent tegenover 1990, terwijl de economie groeide met 53 procent. België en Vlaanderen zijn bijlange geen koplopers.

Dat resultaat in de Unie is geen toeval. Dat komt niet vanzelf. Niets komt vanzelf. Het is steeds onder druk. Alle soorten druk.