In verschillende landen duiken in het straatbeeld zwart-witte stickers op die zich kanten tegen het coronabeleid en tegen de mediaberichtgeving daarover. Ze komen van de Telegramgroep The White Rose. Ook in Vlaanderen duiken ze al op.
Iedere week zoekt Knack naar misleidende informatie op het internet.
The White Rose is een internationale, informele Telegramgroep die naar eigen zeggen ‘de enorme kracht van memeoorlogvoering naar de straten wil verplaatsen, via het medium van stickers’. Via de anonieme, geëncrypteerde chatapp Telegram moedigt het collectief volgers over de hele wereld aan om een goedkope labelprinter te kopen, te grasduinen in hun online stickerarchief, zelfklevers af te drukken en die vervolgens te verspreiden in de wijde wereld: ofwel door ze zelf te gaan plakken op zichtbare plaatsen, ofwel door ze uit te delen aan anderen die hetzelfde doen. Het uiteindelijke doel is om ‘de slapende maskerdragers wakker schudden terwijl ze hun dagelijkse gangetje gaan’. Wie schuilt achter die groep?
Gedrukte desinformatie dient als toegangspoort tot een breder universum van misleidende claims.
Brainwashen
De naam The White Rose is een allusie op Die Weiße Rose, een beroemde intellectuele verzetsgroep die in nazi-Duitsland antioorlogspamfletten drukte en verspreidde. Verschillende leden van die verzetsgroep, van wie Hans en Sophie Scholl de bekendste namen waren, werden in 1943 ter dood veroordeeld en onthoofd. Dat coronasceptici en antivaxers zich vandaag vereenzelvigen met dat historische voorbeeld, is geen uitzondering. In december 2020 was er in Duitsland nog heel wat ophef over een virale video van een vrouw die zichzelf in een toespraak op een antilockdownbetoging vergeleek met Sophie Scholl.
Op de stickers van The White Rose staan kernachtige slogans en memes tegen lockdowns, mondmaskers en heel wat andere coronamaatregelen. In het archief zitten ook heel wat sjablonen met uiteenlopende antivaccinatieboodschappen. Ook de media komen geregeld in het vizier: zij zijn ‘het echte virus’ volgens The White Rose. Of zoals het klinkt op een Nederlandstalige sticker: ‘ Uwe televisie is u aan het brainwashen‘. In de marges opzij of onderaan vind je meestal ook een internetlink of zelfs een QR-code die je kunt scannen met je smartphone en die je naar de Telegramgroep leidt. Op die manier worden via een sneeuwbaleffect nieuwe stickeraars gerekruteerd.
Het procedé van het aanbieden van een centraal online stickerarchief dat lokaal door individuen met goedkope labelprinters afgedrukt wordt, komt wel vaker voor bij dit type actiegroepen. Het is opvallend vergelijkbaar met de organisatiemethode van Hundred Handers, een racistische Britse organisatie die al enkele jaren ook via stickers probeert te waarschuwen voor ‘omvolking’ en het ‘verdwijnen van het blanke ras’. Vorig jaar berichtte Knack nog over Hundred Handers nadat de groepering valse antimigratieaffiches had verspreid met het logo van de milieuactiegroep Extinction Rebellion (Knack, 22 april 2020).
Genocide
De originele, Engelstalige Telegramgroep van The White Rose telt zo’n 16.000 leden van over de hele wereld. Daarnaast bestaan ook een honderdtal lokale chatgroepen, verdeeld over negentien landen. Die lokale Telegramgroepen bevinden zich vooral in het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten, maar ook in Australië, Israël, Zuid-Afrika, Polen, Nederland en België.
De Nederlandse groep heet De Witte Roos en is iets voorzichtiger in haar aanmoedigingen om de stickers te verspreiden. Ze beweert alleen ‘bumperstickers’ te maken voor eigen gebruik en raadt expliciet af om ze aan te brengen op plaatsen die niet je privébezit zijn. Ook in België is sinds maart een eigen Telegramgroep van The White Rose actief. In de chatgroep met enkele tientallen leden worden stickersjablonen verspreid met vertalingen van de originele Engelstalige slogans. De QR-code van de internationale groep wordt dan vervangen door een link naar de eigen Belgische chat. Leden posten op Telegram ook geregeld foto’s en video’s van nieuw ontworpen stickers of eigen wildplakacties. Zo doken er al foto’s op van aangebrachte klevers in Tienen, Maaseik en Gent. Op 12 april plaatste iemand negen foto’s van stickers aangebracht rond de Universiteitsbibliotheek in Leuven. De leden proberen ook onderling af te spreken om stickers te versturen naar andere geïnteresseerden die niet over een labelprinter beschikken.
De boodschappen op de stickers zijn niet meteen subtiel. ‘Bacteriën inademen houdt me gezond’, klinkt het cynisch op een antimondmaskersticker. ‘ Coronavaccinatie = genocide’ en ‘ Vaccinatiepasoort = apartheid’ staat op andere sjablonen in zwarte drukletters. Ook viroloog Marc Van Ranst is een geliefd doelwit voor de Belgische stickers. Hij wordt er afwisselend afgebeeld als Stalin of als nazi met de slogan ‘ Befehl ist Befehl‘.
Ongecensureerd
Het wildplakken van stickers met maatschappijkritische of politieke boodschappen is natuurlijk geen nieuw fenomeen. Straatkunst onder de vorm van graffiti, stencils en stickers is al decennialang een uitlaatklep voor subversieve meningen die buiten de mainstream vallen. Klassiek komen die initiatieven vaak uit communistische, extreemrechtse of anarchistische hoek. Ook milieu- en dierenrechtenorganisaties en anti-5G-groepen maakten er in het verleden al gebruik van. De coronapandemie heeft tot een nieuwe thematische insteek geleid.
Maar The White Rose is vooral het zoveelste voorbeeld van desinformatie die verspreid raakt via een wisselwerking tussen online en offline activisme. Hetzelfde procedé is al enkele maanden te zien in de verspreiding van allerlei flyers en pamfletten die soms deur aan deur in brievenbussen worden gestopt. Die bevatten dan wel meer tekst dan de eerder sloganeske stickers, maar verwijzen ook steevast door naar websites en videoclips waar ‘meer ongecensureerde uitleg’ te vinden is. Gedrukte, offline desinformatie dient daarbij als toegangspoort tot een breder universum van misleidende claims over het coronavirus en vaccinatie. Natuurlijk bereiken stickers en flyers sowieso ook een publiek dat niet online actief is. In de publieke ruimte vormen ze voor passanten een permanente herinnering aan het verzet tegen de coronamaatregelen.
Het is een proces waarbij de klassieke online desinformatie – en zelfs de typische memecultuur – steeds vaker van het internet doorsijpelt naar de ‘echte’ wereld. Die evolutie lijkt te worden versterkt door twee fenomenen: enerzijds de restricties op fysieke betogingen en andere vormen van collectief protest, anderzijds de toenemende mate waarin sociale media informatie op hun platformen proberen te reguleren. Die beperkingen en ‘censuur’ duwen antivaxers en critici van de coronamaatregelen in toenemende mate naar klassiekere manieren om hun boodschap te verspreiden: flyers, krantjes, en sinds kort dus ook de stickeracties van The White Rose.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
