‘Wie hijst een kompas aan boord?’ (en 9 andere vragen voor de toekomstige voorzitter van Open VLD)

We staan op een boogscheut van belangrijke voorzittersverkiezingen bij Open VLD. Naast huidig voorzitter Gwendolyn Rutten lijkt niemand zich kandidaat te stellen. ‘Toch zijn er redenen genoeg voor een echte uitdager’, stelt voormalig jongerenvoorzitter Bert Schelfhout. ‘Elke liberaal weet dat concurrentie zorgt voor vooruitgang.’

Open VLD zetelt sinds 1999 onafgebroken in de federale regering. In 2003 haalde VLD haar record score en vertrouwde 1 op 4 Vlamingen haar stem toe aan de liberale partij. Die koppositie zijn we alweer een tijdje kwijt. Laatst gaf ongeveer 15% van de Vlamingen haar of zijn stem aan onze liberale partij.

De aankomende interne verkiezingen zijn hét moment bij uitstek om te reflecteren. Niet zo lang geleden leefde onze partij in ‘een geweldige tijd’. Mensen hadden zelf vleugels. Toch lijken de vleugels van onze partij gekortwiekt. En geweldig ambitieus lijken we ook niet. Heeft onze partijtop zich berust in de rol van middelmatigheid? Of is het straf dat ik als partijlid iets beter verwacht?

Mag het hardop worden gezegd dat weinig militanten klaar en duidelijk kunnen zeggen waar onze partij naar toe wil…?

Ik zet hieronder tien vragen op een rij: vijf over het beleid, en vijf over de interne werking.

1. Moet het overheidsbeslag stijgen of dalen?

De overheidsuitgaven van België vormden in 2014 maar liefst 54,3% van het BBP. In 1999 won de VLD de verkiezingen met als voornaamste belofte lastenverlagingen. Toen was het overheidsbeslag zo’n 47%. In 2014 was het overheidsbeslag in Nederland 46,6 % en in Duitsland maar 43,9% aldus cijfers van Eurostat. Als liberalen moeten we ons fundamenteel de vraag stellen of we er voldoende prioriteit aan geven om structureel een meer zuinige overheid te organiseren?

2. Waar staat de D nog voor in Open VLD?

De VLD werd opgericht als voorvechter van directe democratie. Niet het corporatisme maar de burger als spilfiguur voor politieke besluitvorming. Later formuleerde huidig voorzitter Gwendolyn Rutten gelijkaardige ideeën in haar boek ‘De geëngageerde burger’.

De lijststem en het systeem van opvolgers is helaas nog steeds niet afgeschaft. Tientallen mensen zagen hun parlementszetel naar anderen gaan. De wil van de partij was er hoger in rang dan de stem van het volk. De partijtop blijft oppermachtig en volgelingen kunnen veelal niet anders dan ‘ja’ knikken. Die particratie is nefast voor fundamentele discussies in het parlement. Ook het corporatisme is nog nooit zo actueel geweest. Vakbonden met regelmaat werkwilligen de toegang tot hun werkplek. Vakbonden blokkeren angstvallig noodzakelijke modernisering in tal van overheidsbedrijven. Wanneer gaan we echt op de liberale partij kunnen rekenen om de burger opnieuw slagkracht te geven?

3. Hoe moet het verder met de Turteltaks?

Het is geen pluspunt om als liberaal een taks als geuzennaam te claimen. Vraag is wat de rol van de partij is bij een beslissing van de regering om elk gezin in Vlaanderen wederom een extra forfaitaire taks te laten betalen? Waarom werd het algemeen aanvaardde ‘de vervuiler betaalt’-principe niet toegepast om het budgettair deficit op te lossen? Iemand die weinig verbruikt betaalt minder? Ook de verdubbeling van de Vlaamse zorgverzekering is de zoveelste taks teveel.

Ik hoop dat de toekomstig voorzitter van onze liberale partij geen forfaitaire taksen kiest om putten te dempen. Enige weerstand tegen zo’n taks hoort de norm te zijn voor een liberale partij. Putten dempen kan door de snoeischaar te zetten in de ontelbaar aantal Vlaamse subsidies, niet door mensen nog meer bijdrage te vragen.

4. We leven op een blauwe planeet, waar blijft het ambitieus liberaal klimaatplan?

Het energiebeleid van Open VLD lijkt te zwalpen. Ooit voorstander van een kernuitstap, nu voor de verlenging. Ooit voor een minister van klimaat. Nu steun voor Joke Schauwvliege, minister van landbouw.

Privaat initiatief kan zoveel betekenen voor de strijd tegen klimaatopwarming. De overheid hinkt achterop. Teveel regelgeving, geen kompas. Hoe lang zullen we nog moeten wachten op een ambitieus en liberaal klimaatplan? Wanneer kunnen mensen spontaan initiatieven opzetten die ons land en onze planeet ten goede komen?

5. Waar blijven de vernieuwingen op onderwijsvlak?

Kinderen opvoeden tot zelfredzame individuen is cruciaal voor elke vrije samenleving. Elke liberaal beseft het grote belang van onderwijs. Toch slaagt onze partij er niet in een eenduidige krachtige visie naar voor te brengen. In het strakke keurslijf van leerplannen en eindtermen hebben leerkrachten weinig marge om leerlingen werkelijk te inspireren in de context van onze snel veranderende omgeving. Net als 80, 40 en zelfs 20 jaar geleden staat de onderwijzer vooraan in de klas. In die voorbije 80 jaar is de snelheid van communiceren en produceren minstens vertienvoudigd. Een 8-jarige leert in een online uur gemiddeld genomen meer dan een uur stilzitten op de schoolbanken. Wie denkt of wenst dat onze huidige manier van les geven de tand des tijds zal doorstaan, vergist zich. Wie formuleert een helder liberaal antwoord?

6. Wie kan begeesteren met een helder liberaal project?

Ooit werd VLD een brede volkspartij genoemd. Het partijprogramma moest gematigder. De nieuwe centrumkiezers zouden voor extra slagkracht zorgen. Invloed op het beleid won het van ideologie. Ondertussen slaagt een andere partij erin heel wat liberaal gezinde kiezers te boeien.

Vandaag lijkt de partijtop tevreden met elke verkiezingsuitslag boven de 12%. In het kader van geloofwaardigheid worden de partijprogramma’s vooraf bijgesteld. Wie zijn ambities aanpast in functie van geloofwaardigheid dreigt helaas beiden te verliezen.

In gedachte zijn heel wat mensen liberaal. In het stemhokje kiezen mensen andere oorden. Wie kan de Vlaamse kiezer begeesteren met een helder liberaal project?

7. Wie zet de leden in beweging om ons verhaal te vertellen?

Nog nooit was het zo eenvoudig om burgers en leden van de partij te betrekken bij de beleidsvorming. Open VLD moet leden inspireren als ambassadeurs voor het liberalisme in Vlaanderen. Dit gaat veel verder dan georchestreerde ledencongressen. Het gaat om een continue wisselwerking tussen leden, parlementsleden, ministers en de partijtop. Wie zal onze leden betrekken van idee tot implementatie? Wie zet hen in beweging om ons verhaal te vertellen?

8. Wie luistert naar noden van lokale mandatarissen?

We hebben de beste burgemeesters van Vlaanderen. Toch hoor ik te vaak ‘dat ze er alleen voor staan’. De voorbije 10 jaar is de partij nooit verder geraakt dan ad hoc samenkomsten en ad hoc ondersteuning voor lokale mandatarissen. De mandataris verdient continue begeleiding, coaching en opvolging zodat hij of zij zijn mandaat zo goed mogelijk kan invullen. In een tijdperk met onbeperkte mogelijkheden voor communicatie en participatie moeten lokale mandatarissen het kloppend hart zijn van onze vereniging. Andere partijen lijken hier een mijlenverre voorsprong te hebben.

9. Wie verlaagt de uitgaven aan verkiezingscampagnes?

Onderzoek wijst keer op keer uit dat de gemaakte kosten tijdens verkiezingscampagnes slechts in zeer beperkte mate bijdragen aan het resultaat van de verkiezingen. Toch gaf Open VLD 4,2 miljoen euro uit voor de verkiezingen van 2014. Dit staat in schril contrast met de enkele duizenden euro’s die Open VLD ‘investeert’ in haar jongerenafdeling. Waarom meedoen aan een opbod aan uitgaven? Last-minute de dorpstraat bestoken met een hele resem folders lijkt me geen goede strategie. Welke voorzitter kan weerstaan aan de lokroep om miljoenen uit te geven en behoudt de centen om structureel te investeren in politieke werking, lokale afdelingen en jongeren?

10. Wie hijst een kompas aan boord?

Waar is de begeestering gebleven bij de militanten? Spreken we nog dezelfde taal? Welk project dragen we uit? Een moderne partij die impact wil hebben, slaagt erin om ons maatschappelijk project te laten uitdragen door militanten. Schieten we niet teveel in alle richtingen? Wie slaagt erin om een kompas aan boord te hijsen?

Voor vrijheid én vooruitgang,

Bert Schelfhout