‘Wetsontwerp Demir is in strijd met Europees recht’

Staatssecretaris voor Gelijke Kansen en Personen met een Beperking Zuhal Demir (N-VA) stelt voor om enkel personen met een handicap die al langer dan tien jaar in ons land wonen het recht te geven op een uitkering. Volgens professor Europees sociaal recht Herwig Verschueren is de maatregel in strijd met het Europees recht.

Binnenkort zullen enkel personen met een handicap die al langer dan tien jaar in ons land verblijven, recht hebben op een zogenaamde inkomensvervangende tegemoetkoming (IVT), dat schreven Het Laatste Nieuws en De Morgen vorige week. Staatssecretaris Zuhal Demir werkt aan een wetsontwerp dat naar eigen zeggen onze sociale zekerheid zou moeten beschermen. Tussen 2015 en 2016 is immers een stijging van respectievelijk 21 en 30 procent waargenomen bij het aantal Roemenen en Bulgaren dat zo’n IVT aanvraagt.

Bovendien werden volgens Demir in 2012 nog zeventig fraudegevallen vastgesteld bij personen van Bulgaarse origine. ‘Ze kwamen naar België als zelfstandige, maar vroegen kort na hun aankomst en registratie een uitkering aan. Het systeem is dus bekend én er wordt misbruik van gemaakt’, meent Demir.

‘Flagrant in strijd met EU-recht’

‘De maatregel is zodanig algemeen, dat ze in veel gevallen in strijd is met het recht van de Europese Unie’, klinkt het bij Herwig Verschueren, hoogleraar Europees sociaal recht aan de Universiteit Antwerpen. Verschueren heeft de indruk dat de maatregel vooral personen uit andere EU-lidstaten viseert: ‘Toch voorziet een Europese verordening uitdrukkelijk dat burgers uit andere lidstaten – die naar hier komen om te werken als werknemer of zelfstandige – en ook hun gezinsleden, steeds recht hebben op sociale uitkeringen in België. Voor zij die economisch actief zijn, volstaat het hebben van het hoofdverblijf in ons land. Dat geldt trouwens ook voor Belgen die in een andere lidstaat gaan werken.’

‘Die termijn van tien jaar is dan ook flagrant in strijd met Europese wetgeving’, vervolgt Verschueren. Volgens hem is het wetsontwerp op juridisch drijfzand gebouwd. ‘Het voorstel schiet met een kanon op een mug. Het zou er bijvoorbeeld voor zorgen dat de volwassen zoon met een ernstige fysieke of mentale beperking van een Nederlandse ouder die naar België is komen wonen en werken, de eerste tien jaar geen recht zou hebben op een tegemoetkoming. Of nog: een Franse bouwvakker die na twee jaar werken voor een Belgisch bedrijf een ernstig arbeidsongeval heeft, dat hem blijvend invalide maakt, zou acht jaar moeten wachten om deze uitkeringen te bekomen.’

Maatregel wordt nog bijgeschaafd

Zuhal Demir erkent dat de maatregel op dit moment nog algemeen geformuleerd is: ‘We hebben dergelijke specifieke gevallen nog niet in detail bekeken. De maatregel moet natuurlijk in overeenstemming gebracht worden met het Europees kader bij de concretisering ervan.’ Daarnaast voorziet de Europese verordening volgens haar de ruimte aan lidstaten om een dergelijke wijziging door te voeren. ‘Mij is gezegd dat het ontwerp de toets van de Europese wetgeving zou moeten doorstaan,’ vervolgt de staatssecretaris, ‘de verstrenging past binnen een wetsartikel in de Europese verordening die uitzonderingen toelaat als het gaat over sociale bijstand, waaronder de IVT valt. Maar als je tien juristen spreekt, heb je natuurlijk tien verschillende meningen. (lacht)‘

Volgens professor Verschueren gelden die uitzonderingen enkel voor zij die hier niet werken of gewerkt. ‘De gevallen van misbruik waar Demir naar verwijst, zijn gevallen van fictieve tewerkstelling. Daar kan men sowieso al tegen optreden, omdat deze personen dan niet beschouwd worden als werknemer of zelfstandige’, zegt hij. ‘Een veel eenvoudigere oplossing is echter de toekenning van die uitkeringen verbinden aan het hebben van een verblijfsrecht. Dat is op zich al onderworpen aan een aantal voorwaarden: voor zij die niet economisch actief zijn, is de voorwaarde in de eerste vijf jaar het hebben van voldoende eigen bestaansmiddelen. Het feit dat je beroep doet op sociale bijstand, duidt op zich al aan dat je niet voldoende middelen hebt. Pas na vijf jaar legaal verblijf verkrijgen deze laatste personen een duurzaam verblijfsrecht, en kan hen geen uitkering meer worden ontzegd.’

Naar het parlement

Demir legt het wetsontwerp dit jaar nog voor aan de ministerraad en het parlement. Ze baseerde het ontwerp dat nu voorbereid wordt op een voorwaarde die ingevoerd werd voor de Inkomensgarantie voor Ouderen (IGO). ‘Bij de IGO is recent inderdaad ongeveer dezelfde voorwaarde ingevoerd,’ verduidelijkt professor Verschueren, ‘hierbij gaat het natuurlijk over gepensioneerden: die mensen zijn niet meer economisch actief, maar ook deze maatregel is zo breed geformuleerd dat ze in strijd is met Europese wetgeving.’

Iemand die naar België kwam om te werken en hier de pensioenleeftijd bereikte, kan je dus onmogelijk een IGO ontzeggen, louter omdat hij of zij hier nog geen tien jaar woont. ‘Ook dat is flagrant in strijd met het Europees recht. Vroeg of laat komen hier juridische betwistingen van, die desnoods tot bij het Europese Hof van Justitie zullen gaan. Dat kan oordelen dat de maatregel in strijd is met Europese wetgeving’, besluit Verschueren.