‘Wie goed is in wiskunde, kan niet alleen beter tellen, maar past ook beter op zijn tellen’

Andrew Hacker, een Amerikaanse politicoloog, maakt in een opiniestuk brandhout van het huidige wiskundeonderwijs en dwingt elke wiskundeleerkracht in de verdediging. Kinderen zouden van wiskunde schoolmoe worden en de hogere ‘abstracte’ wiskunde zou beter uit het humanioracurriculum geschrapt worden. Als Vlaamse wiskundeleerkrachten nemen we graag de handschoen op om het praktisch én hogere nut van ons vak met passie te verdedigen. Wiskundig leren denken is van fundamenteel belang.

(a+b)² = a²+2ab+ b²

Bekijk even bovenstaande formule. Misschien zegt ze u helemaal niets, misschien gaat er een belletje rinkelen of misschien breekt spontaan angstzweet uit. Deze formule noemen we een merkwaardig product: intuïtief zou je denken dat als je twee getallen optelt en vervolgens kwadrateert, je hetzelfde bekomt als eerst elk getal afzonderlijk te kwadrateren om ze daarna op te tellen. Maar is dat wel zo? Tel 3 + 4 op en kwadrateer, je bekomt 49. Tel echter het kwadraat van 3 op met het kwadraat van 4 en je bekomt 25. Onze naïeve veronderstelling is dus grandioos verkeerd en dat maakt deze formule mooi duidelijk.

Dit ‘merkwaardig product’ toont iets uitermate belangrijk aan: het nut van het vak wiskunde reikt vele malen verder dan louter te kunnen uitrekenen of je tuinier je niet belazert als hij je een factuur stuurt. Wiskunde is niet beperkt tot optellen, aftrekken, delen en vermenigvuldigen. Wie het nut van het vak wiskunde enkel afmeet aan zijn praktische inzetbaarheid heeft er niets van begrepen. Wiskunde gaat over iets veel fundamenteler: wetenschappelijk en gestructureerd leren denken. Kijk naar de formule: onze intuïtie heeft ons flink bij de neus genomen, we worden uitgedaagd om op een andere manier naar ons initieel idee te kijken en te onderzoeken hoe we dan wel correct moeten rekenen. De kiemen voor een correcte, logische redenering zijn gelegd, het wetenschappelijk denken is begonnen. En net dat is van cruciaal belang in onze maatschappij waarin jongeren opgroeien tot volmondige en kritische individuen.

Schoolmoe door wiskunde?

Hacker laat in zijn opiniestuk ook nog weten dat hij vindt dat kinderen schoolmoe worden door wiskunde en dat het vak veel te vaak als selectiecriterium wordt gebruikt. Het klopt dat wiskunde vaak als filter wordt gebruikt. Een succesvolle humanioracarrière kan haast enkel geschieden als de wiskundepunten hoog genoeg zijn. Op deliberaties is wiskunde het criterium bij uitstek om mensen al dan niet te clausuleren. Dat is één van de redenen waarom ons vak vergruisd wordt door de modale leerling. Maar dit is eerder een probleem in de eerste twee jaren van ons middelbaar onderwijs, waar de kennis wiskunde zich nog hoofdzakelijk beperkt tot de basis en het goed kunnen rekenen. In de laatste vier jaren kunnen leerlingen immers voor een studierichting met minder uren wiskunde kiezen, waardoor wiskunde geen richtingbepalend vak meer wordt. Laat staan dat enkel het vak wiskunde hen de kans op een diploma zou afnemen!

We zouden er niet tegen zijn moest bij de onderwijshervorming de rol van filter wat minder prominent aanwezig zijn op uitdrukkelijke voorwaarde dat mensen wie het wel prikkelt en wie er wel goed in is, alle kansen krijgt om een richting met veel uren wiskunde op te nemen. Je moet als leerling wel beseffen dat er veel deuren sluiten naar keuzeopties in het hoger onderwijs toe, als je een richting met weinig uren wiskunde kiest.

Toch vinden we het belangrijk om elke humaniorastudent te confronteren met ons vak en het wiskundig denken. Wat mensen veel te weinig beseffen is dat wiskunde een heel steile leercurve heeft: het is daarom belangrijk om vroeg genoeg in het curriculum aan wiskundevaardigheden te werken. Die concepten hebben tijd nodig om te rijpen. Je moet al behoorlijk wat wiskunde in je leven gedaan hebben om er goed in te zijn. En dat wetenschappelijk denken, waar het vak wiskunde in essentie over gaat, onderschat het niet. Wie goed is in wiskundige redeneringen, zal sneller foute conclusies in pakweg een politiek debat kunnen doorprikken. Daar kan het bouwen van 1000 bruggen niet tegen op.

Filip Moons & Isabel Goffa zijn allebei wiskundeleerkrachten. Filip aan het Atheneum Karel Buls in Laken, Isabel aan het Atheneum Ring in Leuven. Beiden zijn ze actief bij de Vlaamse Vereniging voor Wiskundeleraars (VVWL).