Een variant van het coronavirus, die ook al in ons land is, wijkt op papier op een verontrustende manier af van de huidige heersende deltavariant. Maar wat zal de coronamutant, die de naam omicron meekrijgt, in werkelijkheid doen?
Over welke variant gaat het?
Wetenschappers beschouwen B.1.1.529 als de ‘ergste variant’ sinds de start van de pandemie. Er zijn maar liefst 32 mutaties gevonden in het S-eiwit (het stukje virus dat menselijke cellen binnendringt en door de meeste vaccins gebruikt wordt om het immuunsysteem te trainen tegen covid-19). Dat is bijna twee keer zoveel als bij de deltavariant.
De nieuwe variant, in eerste instantie als B.1.1.529 bekend stond, onderging volgens Tulio de Oliveira, directeur van het Zuid-Afrikaanse Centre for Epidemic Response & Innovation, ‘een grote evolutionaire sprong’ en ontstond ze in een persoon met een verzwakt immuunsysteem, die met het virus heeft geworsteld.
Tulio de Oliveira identificeerde in december 2020 ook als eerste de betavariant (de voormalige zuid-Afrikaanse variant).
Vrijdagavond besliste de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) de nieuwe coronavariant de naam ‘omicron’ te geven, naar de vijftiende letter van het Grieks alfabet. De WHO noemt de variant, na expertenoverleg, een ‘variant of concern’, een verontrustende coronavariant. ‘De variant B.1.1.529 is voor het eerst aan de WHO gesignaleerd door Zuid-Afrika op 24 november 2021’, aldus de expertengroep die van de WHO de opdracht kreeg om de evolutie van covid-19 op te volgen. ‘Deze variant heeft een groot aantal mutaties, waarvan enkele verontrustende.’
Waar zit de variant?
De nieuwe variant lijkt in de Zuid-Afrikaanse provincie Gauteng in nog geen twee weken tijd al verantwoordelijk voor 90 procent van alle besmettingen. Het gaat echter nog maar om een 100-tal gevallen. Het virus is mogelijk ook in de acht andere provincies van het land aanwezig.
Maar dat zegt weinig over de besmettelijkheid. Dat de nieuwe variant in Zuid-Afrika goed boert, betekent niet noodzakelijk dat hij wereldwijd potten zal breken. In Zuid-Afrika is nog maar 24 procent van de bevolking volledig gevaccineerd en zijn er nog veel mensen die geen immuniteit hebben opgebouwd. Al heeft een aanzienlijk aantal van de Zuid-Afrikanen wel al covid doorgemaakt.
De mutatie heeft zich ook verspreid naar landen als Botswana, Zimbabwe en Namibië. Ook in Hongkong zijn twee besmettingen met de variant gemeld en één in Israël.
Tot nog toe is de variant één keer vastgesteld in ons land. Het gaat volgens minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke om iemand die uit het buitenland terugkeerde en niet gevaccineerd was tegen het coronavirus. De persoon in kwestie testte op 22 november positief.
Volgens viroloog Marc Van Ranst kwam de patiënt terug van Egypte op 11 november, en ontwikkelde hij of zij de eerste symptomen van het virus pas elf dagen later. Dat zegt hij op Twitter.
Er is op dit moment ‘geen reden tot paniek’, benadrukte Vandenbroucke na het Overlegcomité van vrijdagochtend. ‘Voorzichtigheid en wetenschappelijke analyse zijn zeker nodig. Het is een verdachte variant, maar we weten niet of die heel gevaarlijk is.’
Hoe bezorgd moeten we zijn?
Het mutatieprofiel aan het S-eiwit is ‘echt vreselijk’ zegt viroloog Tom Peacock van het Imperial College London op Twitter. ‘Deze variant bevat niet een, maar twee mutaties aan de furin-protease-splitsingsplaats’, zegt Peacock. De furin-protease is een ewit in onze cellen dat door SARS-CoV-2 wordt gedwongen om een reeks aminozuren in het S-eiwit van het virus op te knippen. De furin-protease-splitsingsplaats is een van de belangrijkste eigenschappen van covid-19 die het zo besmettelijk maakt. ‘Het is de eerste keer dat er twee van deze mutaties voorkomen in een enkele variant,’ aldus Peacock. Nog volgens de viroloog zou er bewijs zijn dat het virus een zeer klein stukje menselijk RNA heeft opgepikt. ‘Dat is niet zo ongebruikelijk voor virussen, maar het is interessant.’
De mutaties zijn dan wel bekend, we weten nog niet wat de gevolgen precies zijn. Belangrijk is de combinatie van mutaties. De betavariant kon aan de opgebouwde immuniteit ontsnappen, maar niet meer dan dat. Delta bleek zeer besmettelijk, maar met een beperkte ontsnapping aan het schild van de vaccins. Deze nieuwe variant zou beide eigenschappen in hoge mate hebben.
Voorlopig gaat het om gissingen, maar wetenschappers achten het inderdaad niet onwaarschijnlijk dat deze variant minder makkelijk wordt herkend door de neutraliserende antilichamen die gerelateerd zijn aan eerdere varianten. De originele vaccins zijn immers gebaseerd op de Wuhan-variant.
De fabrikanten van coronavaccins die de Europese Unie in de arm heeft genomen, hebben beloofd hun vaccin ‘onmiddellijk’ aan te passen aan nieuwe virusvarianten. Het Duitse farmabedrijf BioNTech verwacht ten laatste binnen twee weken de eerste resultaten van een studie over de werkzaamheid van het Pfizer-BioNTech vaccin tegen de nieuwe variant.
Het goede nieuws is dat de nieuwe variant zeer goed te detecteren valt dankzij een PCR-test en geen genetische sequentie behoeft. Ze is dus zeer goed op te volgen.
Welke maatregelen worden genomen?
Verschillende landen, zoals het Verenigd Koninkrijk, Singapore en Israël, beslisten in een mum van tijd om het vliegverkeer vanuit Zuid-Afrika en omstreken te weren tot er meer informatie is. Europees Commissievoorzitter Ursula von der Leyen liet weten dat de Commissie een onmiddellijke stop van het luchtverkeer met zuidelijk Afrika wil.
Verschillende Europese lidstaten, waaronder Duitsland, Italië en Nederland, namen al soortgelijke maatregelen.
Na overleg bereikten de EU-landen een akkoord om de vluchten van en naar land in zuidelijke Afrika tot het einde van dit jaar opgeschort worden.
Dat blijkt uit een vrijdag gepubliceerde NOTAM (‘notice to airmen’), een bericht waarin belangrijke informatie staat over luchthavens of het luchtruim.
‘Alle vluchten van en naar het Belgische luchtruim die afkomstig zijn van of gaan naar Botswana, Swaziland (eSwatini), Lesotho, Mozambique, Namibië, Zuid-Afrika en Zimbabwe, en vluchten met passagiers die afkomstig zijn uit die landen, zijn opgeschort’, zo staat in het bericht. Het Directoraat-generaal Luchtvaart (DGLV) kan uitzonderingen toestaan voor bijvoorbeeld cargovluchten, repatriëringsvluchten of humanitaire vluchten. De NOTAM heeft als einddatum 31 december 2021 om 23.59 uur, al kan dat steeds aangepast worden.
Vanuit België zijn er momenteel sowieso geen rechtstreekse lijnvluchten naar de betrokken landen.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier