Wat Donald Trump ons kan leren over narcisme

Het is niet altijd makkelijk om met narcisten om te gaan. Nooit zal het aantal en de aanwezigheid van bewonderaars genoeg zijn.

Het is opvallend hoe vaak Donald Trump zichzelf op de borst klopt. De Republikeinse kandidaat voor de Amerikaanse presidentsverkiezingen krijgt daarom vaak het label ‘narcist’ opgespeld. Hoewel daarmee geenszins een juiste diagnose is gesteld over ‘The Donald’, lijkt Trumps gedrag toch consistent met een bepaald soort narcisme die bij psychologen bekend staat als het ‘maskermodel’, zo schrijft Time Magazine.

Zoals de naam suggereert, gebruiken dergelijke narcisten hun gedrag om exact het tegenovergestelde te verhullen, namelijk een diepe onzekerheid en een gebrek aan zelfvertrouwen. Het is in feite de meest pijnlijke vorm van narcisme, schrijft Time. De zoektocht naar een extreme nood aan bevestiging. Nooit zal het aantal en de aanwezigheid van bewonderaars genoeg zijn.

Uit studies bij tweelingen blijkt dat narcisme voor 64 tot 77 procent erfelijk is. Dat wil niet zeggen dat er zoiets bestaat als een ‘narcisme-gen’. Het is eerder een vlammetje dat door ervaringen moet worden aangewakkerd. Voor sommigen zijn die ervaringen een kindertijd waarin hij of zij als een prinsje of prinsesje werd behandeld.

Jeugd zonder empathie

Het maskermodel-narcisme is evenwel een andere zaak. Deze specifieke aandoening werd in de vroege jaren 30 beschreven door de Oostenrijkse psychoanalyticus Heinz Kohut, die het toeschrijft aan een verwaarloosde kindertijd waarbij de ouders weinig empathie toonden. ‘Dit individu zal voortdurend zoeken naar de bevestiging van een geïdealiseerd beeld van zichzelf’, aldus Kohut.

Een studie uit 2008 in het vakblad Social and Personality Psychology Compass door psycholoog Jennifer Bosson van de University of South Florida, bevestigt zowel het machtsaspect als het pijnlijke aspect van maskermodel-narcisme. ‘Het maskermodel biedt een antwoord op de vraag waarom narcisten zich gedragen zoals ze zich gedragen’, aldus Bosson. ‘Narcisten verheerlijken zichzelf, manipuleren, minimaliseren en exploiteren omdat ze diep vanbinnen een afkeer van zichzelf hebben.’

Net zoals bij verslaving, werken psychologen voor de behandeling van narcisme vaker met families dan met de patiënt zelf. Zowel verslaafden als narcisten zijn immers niet zo sterk in het herkennen van hun problemen. Als ze dat toch doen, kan dat hun leven aanzienlijk verbeteren. Volgens narcisme-expert Mjon van Oers is een narcistische persoonlijkheidsstoornis echter onbehandelbaar. ‘Een narcist kan misschien zeer liefdevol acteren, maar de échte diepgaande gevoelens van een volwassen liefde kan hij niet ervaren, net zomin als een gewetenloze psychopaat of sociopaat dat kan. Wie het slachtoffer is geweest van een narcist, is misbruikt en er wacht een moeilijke weg naar herstel.’