Soms wordt het Portugees oorlogsschip voorgesteld als de grootste kwal ter wereld, maar het is geen kwal.
Pleuston is de weinig gebruikte wetenschappelijke term voor de levensgemeenschap van drijvende dieren op de grens tussen water en lucht. Aangezien meer dan 70 procent van het aardoppervlak uit water bestaat, is het pleuston een grote gemeenschap. Maar zijn diversiteit is kleiner dan die op het land, omdat zijn biotoop minder gevarieerd is.
Een van de opvallendste bewoners van het pleuston is het Portugees oorlogsschip: een grote kwalachtige kolonie van piepkleine beestjes die historische zeevaarders angst inboezemde, want de tot 30 meter lange blauwige tentakels die de kolonie meesleept zitten barstensvol giftige structuurtjes die bij aanraking ook voor mensen erg pijnlijk (en zelfs dodelijk) kunnen zijn.
De term ‘Portugees’ kan verwijzen naar de militaire overmacht van de Portugezen ten tijde van de eerste beschrijvingen van de indrukwekkende soort in de zestiende eeuw. Anderen zien in het maximaal 30 centimeter lange deel dat boven water uitsteekt een mogelijke analogie met de helm die Portugese zeevaarders toen droegen.
De soort heeft een zeilachtige structuur om zich voort te bewegen – vandaar de link met een oorlogsschip. Het zeil kan worden opgeblazen met gassen als koolstofmonoxide. Het is de enige impact die het Portugees oorlogsschip op zijn verplaatsingen heeft: het wordt passief meegenomen door wind en zeestromingen. Een ‘dier’ is ‘links- of rechtshandig’ in functie van de positie van het zeil.
Een Portugees oorlogsschip is in feite een grote samenwerkende vennootschap van een massa piepkleine diertjes.
Het Portugees oorlogsschip ziet er wel uit als een kwal, maar het is geen kwal. Een kwal is één dier met verschillende types cellen. Een Portugees oorlogsschip, daarentegen, is een kolonie van een massa zogenaamde zooïden: poliepachtige beestjes die apart ontstaan door knopvorming op een centrale stam, en die elk een gespecialiseerde functie vervullen, zoals voeding, voortplanting of verdediging. Ze hangen vast aan elkaar en kunnen niet zonder elkaar.
Een verslag in Scientific Reports beschrijft de ontwikkeling van een Portugees oorlogsschip uit een bevrucht eitje. Elke kolonie is mannelijk of vrouwelijk, dus moet er in het oceaanwater een bevruchting gebeuren. Dat lijkt niet zo moeilijk, want duizenden Portugese oorlogsschepen kunnen door stromingen samengedreven worden. De voortplantingscellen worden gemaakt door voortplantingszooïden die zichzelf loslaten uit de kolonie om hun productie in het water af te zetten.
Na de bevruchting komt er uit een eitje een vrij zwemmende larve van amper twee millimeter groot, die het vertrekpunt vormt van de kolonie. Als de zeilstructuur groot genoeg geworden is, drijft het ‘dier’ vanzelf naar het wateroppervlak, waar het de rest van zijn dagen zal doorbrengen.
Het Portugees oorlogsschip kent een ruime verspreiding in tropische en subtropische regio’s. Het leeft van vissen die gevangen worden door zijn tentakels en dan naar boven getrokken worden, naar de buik van de kolonie, waar ze verteerd worden door voedingszooïden. Die stellen de producten van hun vertering ter beschikking van de rest. Een Portugees oorlogsschip is in feite een grote samenwerkende vennootschap.
De gepassioneerde strandafschuimer Nathalie Colpaert vond in februari een aangespoeld Portugees oorlogsschip op het strand van Raversijde. Het is de enige bekende waarneming voor ons land.
Beestenboel
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
