In 2070 zullen vrouwen en mannen bijna even oud worden. Mannen halen daarmee hun achterstand in levensverwachting in. Dat komt vooral doordat de levensstijlen van vrouwen en mannen sterker op elkaar zijn gaan lijken, zeggen demografen.
De levensverwachting van mannen stijgt. Dat heeft het Planbureau berekend op basis van een demografische studie. In 2070 zal de levensverwachting voor de totale bevolking liggen op 88,9 jaar – 89,8 jaar voor vrouwen en 88,1 jaar voor mannen. Het verschil in levensverwachting tussen vrouwen en mannen zal dan slechts 1,7 jaar bedragen. In 2023 bedroeg dat verschil nog 4,1 jaar.
Die inhaalbeweging van mannen zou het gevolg zijn van de toegenomen gelijkheid tussen vrouwen en mannen. ‘Dat komt vooral doordat de levensstijlen van vrouwen en mannen vergelijkbaarder geworden zijn’, zegt demograaf Jan Van Bavel (KU Leuven).
Toch is het verschil in levensverwachting tussen vrouwen en mannen er niet altijd geweest. ‘In het midden van de negentiende eeuw was dat verschil eigenlijk zo goed als onbestaande’, zegt demograaf Patrick Deboosere (VUB). ‘Vrouwen en mannen werden toen immers aan dezelfde – zeer slechte – levensomstandigheden onderworpen. De helft van de jongeren overleed voor de leeftijd van 25 jaar.’
Erfzonde van de industrialisatie
Pas vanaf de tweede helft van de negentiende eeuw begon de levensverwachting uit elkaar te lopen, in die zin dat vrouwen gemiddeld langer begonnen te leven dan mannen. ‘Een van de belangrijkste redenen daarvoor is dat verloskundigen vanaf dan hun handen moesten wassen voor ze een kind op de wereld zetten’, zegt Deboosere. ‘Dat heeft ervoor gezorgd dat veel minder vrouwen infecties opliepen bij de geboorte en dat haalde de kraambedsterfte omlaag. Door één concreet probleem op te lossen, zag je de levensverwachting van vrouwen er sterk op vooruit gaan.’
Tegelijk ging de levensverwachting van mannen erop achteruit. ‘Dat komt omdat de periode van de industrialisatie aanbrak’, zegt Deboosere. ‘Mannen waren toen makkelijk 14 uur per dag aan het werk. Pas in het laatste decennium van de negentiende eeuw, toen de arbeidsvoorwaarden door de sociale strijd verbeterden, nam de levensverwachting bij mannen toe. De kloof met de levensverwachting van vrouwen zou echter blijven.’
Na de Tweede Wereldoorlog werkten er bovendien ook zo’n 170.000 mannen in de mijnen. ‘Mannen die allemaal een hoger risico liepen om later ademhalingsproblemen te ontwikkelen’, aldus Deboosere. ‘Dat de levensverwachting van mannen zo werd ingekort, is de erfzonde van de industrialisatie.’
Vandaag is heel wat zware arbeid gerobotiseerd en hecht men meer belang aan veiligheid op het werk. ‘Als er fysiek zwaar werk verricht moet worden, wordt dat overwegend nog steeds door mannen gedaan’, zegt Deboosere. ‘Toch doen mannen tegenwoordig minder gevaarlijk werk dan vroeger en zitten ze, net als vrouwen, vaker achter een computer’, vult Van Bavel aan.
Roken
‘Tot in de jaren 1950 leefden vrouwen 2,3 jaar langer dan mannen’, stelt demograaf Sylvie Gadeyne (VUB). ‘In de jaren 1970 is het verschil al 5,4 jaar en in de jaren 1980 zelfs 6,7 jaar.’
Mannen stierven toen vaker dan vrouwen aan cardiovasculaire ziektes, vaak als gevolg van een ongezonde levensstijl. Mannen rookten vaker, dronken meer alcohol en hadden een minder gezond voedingspatroon dan vrouwen.
‘Na de Eerste Wereldoorlog zijn mannen massaal beginnen te roken’, zegt Deboosere. ‘Zowat 90 procent van de mannen deed het. De impact daarvan op de levensverwachting zagen we pas 20 à 30 jaar later.’ Pas toen in de jaren 1970 en 1980 bij het grote publiek begon door te dringen dat roken slecht was voor de gezondheid, begonnen mannen minder te roken.
‘Maar bij vrouwen zagen we een omgekeerde beweging’, zegt Gadeyne. ‘Zij begonnen pas vaker te roken vanaf de jaren 1960.’ Vandaag is het aantal vrouwen en mannen dat rookt vrijwel gelijk – telkens ongeveer 20 procent. ‘Funest,’ noemt Deboosere het, ‘want roken is een hoogstpersoonlijke luchtvervuiling die heel geconcentreerd toegepast wordt’.
‘Vrouwen hebben nog steeds een biologische voorsprong, zoals een sterker immuunsysteem en bescherming tegen bepaalde genetische aandoeningen.’
Daarnaast stierven mannen vroeger ook vaker dan vrouwen ten gevolgde van ongevallen. ‘Zowel on the road als in het beroepsleven’, zegt Gadeyne. Ook Deboosere wijst de doorbraak van de wagen, na de Tweede Wereldoorlog, aan als oorzaak voor het verschil in levensverwachting tussen vrouwen en mannen. ‘Er stierven meer mannen in het verkeer dan vrouwen, omdat vrouwen eenvoudigweg minder met de auto reden, en als ze dat al deden, waren ze voorzichtiger’, aldus Deboosere. ‘Tegenwoordig rijden ook vrijwel alle vrouwen met de auto, maken ze net zoveel kans op een ongeval, maar is ook het aantal dodelijke ongevallen enorm gedaald.’
Biologische voorsprong
Verder is ook de gezondheidszorg in het algemeen verbeterd. ‘Hoewel vrouwen nog steeds een biologische voorsprong hebben, zoals een sterker immuunsysteem en bescherming tegen bepaalde genetische aandoeningen, hebben mannen baat gehad bij medische vooruitgangen die deze biologische nadelen compenseren’, aldus Van Bavel.
Behalve omgevingsfactoren spelen ook biologische factoren een rol in de levensverwachting. ‘Jongens zijn gevoeliger voor afwijkingen bij de geboorte’, zegt Deboosere. ‘Omdat meisjes twee X-chromosomen hebben, kunnen ze recessieve ziektes onderdrukken.’ Ook hormonale factoren spelen een rol, stipt Gadeyne aan. Bovendien zouden vrouwen sneller dan mannen naar de dokter stappen.
Lang zullen we leven! Worden onze kinderen straks allemaal ouder dan 100 jaar?
Sociale verschillen
‘Het blijft belangrijk om gedragsfactoren te bekijken in hun context’, waarschuwt Gadeyne. ‘We zien immers ook dat sociale verschillen een rol spelen in de levensverwachting. Het opleidingsniveau, beroep en de plaats waar iemand woont, zijn in België bepalend voor de levensverwachting. In Wallonië is de levensverwachting lager dan in Vlaanderen.’ Gadeyne noemt het ‘de ultieme vorm van ongelijkheid, omdat het ongelijkheid is ten opzichte van leven en dood’.
‘Het opleidingsniveau, beroep en de plaats waar iemand woont, zijn in België bepalend voor de levensverwachting.’
‘Mensen in armoede leven doorgaans minder lang, omdat ze vaak niet over de financiële middelen beschikken om een gezonde levensstijl aan te houden, om naar gezondheidsdiensten te stappen of om – ondanks onze welvaartsstaat – therapieën te betalen.’
Die sociale verschillen worden bovendien hoe langer hoe groter. ‘Kortgeschoolde vrouwen vormen daarin een precaire groep’, zegt Gadeyne. ‘In termen van levensverwachting hebben zij eigenlijk relatief weinig vooruitgang geboekt.’
Hoewel de levensverwachting trager stijgt bij vrouwen dan bij mannen, gaat de levensverwachting van beide genders vandaag nog steeds vooruit. ‘Maar dat valt natuurlijk niet eindeloos op te rekken’, zegt Gadeyne. ‘Eens je een bepaalde leeftijd bereikt hebt, wordt het moeilijk om daar nog veel jaren aan toe te voegen.’
‘Er bestaat natuurlijk zoiets als een soort maximale levensduur’, beaamt Deboosere. ‘Dankzij de vooruitgang in de levens- en arbeidsomstandigheden, de medische interventies zoals antibiotica en vaccinatie, hebben we als mens grote stappen gezet.’
Wie positief staat tegenover ouder worden, leeft langer
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier