Hoe breng je een abstract en langetermijnprobleem als klimaatverandering het best in beeld? Alleszins niet met een brandend bos of een smeltende gletsjer, zo blijkt uit onderzoek.
De huidige manier waarop de media de menselijke impact van de klimaatverandering afbeelden, schiet te kort, vindt Climate Outreach, een Britse onderzoeks- en adviesorganisatie over klimaatverandering. Met haar database Climate Visuals wil ze de media stimuleren om een meer diverse beeldtaal te gebruiken om zo mensen tot bewuste gedragsverandering aan te zetten.
Uit een onderzoek in Europa en de Verenigde Staten kwamen nogal wat interessante resultaten naar boven. Zo bleken deelnemers aan discussiegroepen vrij cynisch te reageren op de vertrouwde of klassieke afbeeldingen die de media gebruiken om klimaatverandering te illustreren. Denk maar aan foto’s van bosbranden, ontbossing, puin na overstromingen en orkanen, smeltende gletsjers en tientallen rokende schoorstenen naast elkaar. Omdat de omvang van het probleem zo groot lijkt, hebben mensen het gevoel dat ze er maar weinig aan kunnen veranderen waardoor ze met een gevoel van hopeloosheid achterblijven.
Ook foto’s van protesterende klimaatjongeren of klimaatrebellen lokten tijdens het onderzoek cynische reacties uit. De meeste mensen leken immers weinig voeling te hebben met de klimaatactivisten. De beelden weerspiegelden bovendien een polariserende ‘zij tegen ons’-visie in plaats dat het een probleem van iedereen is.
Toch zijn de resultaten van het onderzoek niet universeel toepasbaar. Verschillende soorten foto’s hebben een ander effect op verschillende groepen mensen. Beelden van de klimaatimpact op verre locaties lokten bijvoorbeeld minder reactie uit bij mensen die zich aan de rechtse kant van het politieke spectrum situeren.
Nieuwe beelden voor nieuwe verhalen
Climate Visuals pleit voor een beeldtaal die emotie uitstraalt met authentieke mensen. Geen beelden van politici of celebrities die bomen planten, maar wel gezinnen die hun overgebleven bezittingen bijeenrapen na de doortocht van een orkaan. De beeldtaal is ook bij voorkeur lokaal en relevant voor een divers publiek (ook voor zij die nog niet overtuigd zijn van de urgentie), zoals de beelden van een Europa dat kreunt onder een hittegolf. Wat protestbeelden betreft, gebruikt men beter beelden van klimaatdemonstranten die rechtstreeks door klimaatinvloeden worden getroffen, zoals de inheemse bevolking van de regenwouden in Latijns-Amerika.
Een ander heikel punt is het verband tussen individuele ‘oorzaken’ en de klimaatverandering. Mensen worstelen om het verband te begrijpen tussen de klimaatnoodsituatie en hun eigen dagelijkse leven (zoals hun vleesconsumptie). Een beeld met een persoon die een stukje vlees eet, zal daarom meer defensieve reacties uitlokken dan een foto van een grote veestapel in een industrieel landbouwbedrijf.
Climate Visuals doet ook een oproep om beelden te tonen die de minder bekende kanten van het klimaatverhaal vertellen. Luchtfoto’s van kilometerslange zonnepanelen hebben we ondertussen genoeg gezien, maar de verhalen van bijvoorbeeld de mensen achter die zonnepanelen zijn veel minder bekend. Zij geven weer wat er allemaal gepaard gaat met dergelijke grootschalige projecten.
Ellendige beelden moeten tot slot worden gebalanceerd met stimulerende beelden die oplossingen tonen, zegt Climate Visuals. Beelden van bosbranden en overstromingen kunnen immers zo overweldigend zijn dat het leidt tot een soort immobilisme. Beelden die tonen wat mensen kunnen ondernemen, worden als minder polariserend ervaren en stuiten dus ook klimaatontkenners minder tegen de borst.
Wat met de trieste ijsbeer op zijn eenzame ijsschots?
De ijsbeer, bij voorkeur op een afgebroken ijsschots, was lang het gezicht van de aanhoudende klimaatverandering en de daarmee gepaard gaande bedreigde diersoorten. Niet onlogisch, aangezien de aaibaarheidsfactor van de donzige witte beer vrij groot is. Maar volgens de richtlijnen van Climate Visuals heeft het beeld maar weinig impact. Het vertelt slechts één aspect van de klimaatcrisis, het probleem van de ijsberenpopulatie is een niet-menselijk probleem en het speelt zich bovendien niet meteen af in onze achtertuin.
Veranderend taalgebruik
De veranderende manier waarop er over beeldtaal met betrekking tot de klimaatverandering wordt nagedacht, ligt in lijn met het gewijzigde taalgebruik van sommige wetenschappers en media om de situatie waarin de mens zich bevindt te beschrijven. Zo koos de Britse krant The Guardian er recentelijk voor om in plaats van “klimaatverandering” te spreken van “klimaatnoodsituatie” of “klimaatcrisis” omdat de uitdrukking “klimaatverandering” te passief klinkt.
Om dezelfde redenen koos de krant om voortaan over “klimaatverhitting” te spreken, in plaats van “klimaatopwarming” om de intensiteit en de ernst van het fenomeen te benadrukken.
Voor “klimaatsceptici” gebruikt de krant dan weer liever “klimaatontkenners” omdat het woord “ontkenning” beter overeenkomt met de politieke positionering en propaganda-activiteit van degenen die de crisis in diskrediet willen brengen.
Het is immers hoe over iets wordt gesproken – en dus ook hoe iets getoond wordt – dat bepaalt hoe iets wordt begrepen.
Het Klimaatalarm van Knack
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
