Van stikstof tot kankertherapie: dit waren de 12 beste wetenschapsartikels van 2023

2023 was het jaar waarin het coronavirus nog altijd vrolijk in de mensheid circuleerde, maar zeker bij ons deden de meeste mensen alsof het er niet meer was. Dankzij eerdere infecties en geslaagde vaccinatiecampagnes is er nu voldoende weerstand in de bevolking om nieuwe catastrofes te vermijden. Er doken ook geen fundamenteel nieuwe varianten van het virus meer op, zodat alles effectief goed onder controle was.

Wat niet willen zeggen dat er geen virale problemen meer zijn. De vogelgriep zorgt voor een ravage in de dierenwereld, maar omdat er amper mensen door getroffen worden is er weinig aandacht voor. De klimaatopwarming treft wel mensen. Er is aandacht voor, maar helaas niet genoeg om de opwarming te kunnen counteren. We zijn, ondanks de waarschuwingen van wetenschappers, goed op weg naar een globale opwarming met 3°C, meer dan dubbel zoveel als vandaag. Als we nu al zien wat de effecten zijn op onder meer het voorkomen van extreem weer, moeten we ons hart vasthouden voor de onmiddellijke toekomst.

Hopelijk doet de wetenschap wat ze belooft en brengt ze tijdig innovatieve oplossingen voor de strijd tegen de opwarming. Inzake geneeskundige technieken als CAR-T-celtherapie en mRNA-technologie, onder meer voor de strijd tegen kanker, werden er reuzenstappen vooruit gezet. Het kan dus, maar wetenschappelijk succes is nooit een zekerheid tot de resultaten er zijn.

1. Van salami tot ploegenarbeid: omgevingsfactoren zijn kankerverwekkender dan uw DNA

Luchtvervuiling, straling, passief roken en chemische stoffen zijn kwalijk, maar gecombineerd kan het nog veel erger uitpakken. Het gevaar begint al in de baarmoeder.

2. Van bakstenen tot cornflakes: CO2 recycleren om de klimaatopwarming te bestrijden

We kunnen de klimaatopwarming alleen efficiënt bestrijden als we massaal CO2 uit circulatie halen. Zover staan we helaas nog niet.

3. Dirk Draulans over nieuwste inzichten stikstofvervuiling: het is nog erger dan we dachten

Wat dóét stikstofvervuiling eigenlijk met onze natuur? Er groeien meer bramen en brandnetels, ja. Maar het is zo veel erger. Ecosystemen kunnen compleet ontwricht raken. Knack maakt de harde balans op.

4. Stratego spelen met Deepnash: ‘Ons AI-programma heeft ook leren bluffen’

Vlaamse wetenschappers werkten mee aan DeepNash, een AI-programma dat uitmunt in het spelen van Stratego. ‘Onze missie is het vraagstuk van wat intelligentie is oplossen, en zo de wetenschap en mensheid vooruithelpen.’

5. Hermes Sanctorum, de vegetariër die weet hoe een mammoet smaakt

Oud-Groen-politicus Hermes Sanctorum wil met zijn bedrijf Paleo meer dierenwelzijn in de vleesmarkt. ‘Deze snelheid van werken was ondenkbaar in de politiek.’

6. Beloftevol onderzoek van Vlaams kankerexpert: ‘Minder belastend en goedkoper’

Met liefst vijf publicaties in Nature in één maand levert de Vlaamse kankerexpert Roberto Salgado baanbrekende inzichten, voornamelijk in de strijd tegen longkanker. ‘Immuuntherapie werkt slechts bij een beperkt aantal kankerpatiënten. Maar als ze werkt, werkt ze meestal goed.’

7. Alleen maar miserie met de Europese natuurherstelwet? ‘De voordelen zullen immens zijn’

De indruk wordt gewekt dat de Europese natuurherstelwet voor Vlaanderen uitsluitend kommer en kwel zal brengen. Maar niets is minder waar, zeggen jurist An Cliquet en ecoloog Kris Decleer.

8. Succesauteur Philipp Blom over mens en natuur: ‘Brussel verschilt weinig van een mierenhoop’

Het begon met de vraag van God aan Adam en Eva om de aarde te onderwerpen, zegt de Duitse historicus Philipp Blom, en dat christelijke verhaal zit nog steeds in ons denken. ‘Maar wij zijn primaten en alles wat we doen, hoort bij de natuur.’

9. Waarom de sterftecijfers van ziekenhuizen zo verschillen

Het blijft moeilijk om zicht te krijgen op kwaliteitsverschillen tussen ziekenhuizen. ‘Als alle ziekenhuizen gemiddeld zouden presteren, sterven er elk jaar duizend Belgen minder aan hartproblemen.’

10. MRNA-technologie: de Gentse bijdrage aan de Nobelprijs voor de Geneeskunde

De Nobelprijs Geneeskunde bekroonde dit jaar wetenschappers die de basis legden voor de mRNA-technologie. Professor Niek Sanders vertaalde die technologie naar succesvolle coronavaccins. Kanker is zijn volgende target.

11. 136 miljard euro per jaar: extreem weer kost steeds meer geld

Gemiddeld kosten extreme weersverschijnselen die een gevolg zijn van de klimaatopwarming de mensenwereld zo’n 136 miljard euro per jaar. Werk maken van een energietransitie is dus economisch rendabel.

12. Hoever staan we met ‘de meest complexe kankertherapie aller tijden’?

Wetenschappers proberen steeds meer gebruik te maken van lichaamseigen cellen om het gevecht tegen ziektes zoals kanker te winnen.