‘Door enkel in te zetten op overheidscampagnes, traditionele media, en BV’s zullen we geen groepsimmuniteit met het vaccin kunnen creëeren. Wetenschapscommunicatoren leren best eens van complot-influencers hoe ze mensen kunnen bereiken’, schrijft Nathalie Van Raemdonck. ‘Waar zijn onze wetenschaps-influencers op sociale media?’
Zo, een catchy titel, goeie foto en ondertitel, screenshotje nemen en delen in een instagram story. Influencen, dat doe je zo.
We staan met een coronavaccin voor de deur, een mogelijke uitweg uit een vreselijk jaar, maar het vertrouwen in die ‘wonderoplossing’ is tussen de start van de pandemie en nu hoe langer hoe meer gedaald. Mensen stellen zich vragen, vertrouwen het vaccin niet helemaal, en wachten liever af tot er meer duidelijkheid is over de lange termijn. Die tijd hebben we echter niet. Velen hadden gedacht dat we enkel een revolutionaire wetenschappelijke oplossing nodig hadden. Ze denken dat misinformatie wel uit de wereld geholpen zal worden met een welgemikte overheidscampagne die verspreid zal worden in de traditionele media en enkele websites. Een paar BV’s en ‘influencers’ aanspreken om te delen en voila; het volk zal wel mee zijn. Zo werkt het helaas niet meer.
De informatie-oorlog over het vaccin wordt niet op tv gevoerd.
Onze samenleving bestaat uit veel kritische burgers en dat scepticisme richt zich helaas niet enkel tot bedenkelijke informatie; mensen wantrouwen de overheid, de mainstream media, en de experten die ‘geselecteerd’ lijken te zijn om een bepaald narratief te delen. 20% van de twijfelaars zegt geen betrouwbare informatie te vinden over vaccins. Ze gaan op zoek naar antwoorden die niet ingelepeld voelen en nemen die aan van mensen die ze vertrouwen, of van bronnen die een antwoord geven waar ze zich het meest comfortabel bij voelen. Amerikaanse onderzoekers vonden dat de anti-vaccinatiebeweging op Facebook naar schatting zo’n 100 miljoen mensen bereikt zou hebben tijdens de pandemie. Specifiek onderzoek naar België is er niet, al zouden er naar schattingen ondertussen zo’n 8,2 procent van de bevolking zich zeker of waarschijnlijk niet willen laten vaccineren.
De gevestigde media draaien al maanden overuren om elk staaltje misinformatie te onderzoeken op zijn waarachtigheid en te weerleggen met juiste info. Dat is lovenswaardig, maar het heeft maar een beperkte impact wanneer een factcheck de wereld ingeduwd wordt zonder rekening te houden met hoe het informatie ecosysteem in elkaar zit met al zijn emotionele en sociale aspecten. Een factcheck moet een deel van een gesprek zijn. Niet gewoon geconsumeerd maar beleefd worden. Het moet een bron van informatie zijn voor mensen die in discussie willen gaan met geliefden maar die zelf niet genoeg accurate informatie bij de hand hebben. Daarom moet delen zo gemakkelijk en aantrekkelijk mogelijk gemaakt worden.
1.0anti_conspiracy_memewarsInstagramhttps://www.instagram.com/rich658
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
Waardering voor de micro-influencer
In tijden van sociale media waarin onze voornaamste sociale interactie tijdens dit jaar digitaal heeft plaatsgevonden, zijn er veel figuren opgestaan die “micro-influencer” zijn geworden in hun gemeenschap. Ze gelden als de autoriteit binnen een gemeenschap doordat ze correcte informatie delen, waar mensen vragen aan kunnen stellen en waar ze mee in discussie kunnen gaan. Iemand die doet nadenken en aanspoort mee correcte informatie te verspreiden. Die micro-influencers worden ondergewaardeerd buiten hun netwerk en genegeerd door traditionele media die hun focus vooral richten op enkele tv-experten en gevestigde waarden. In complotkringen ligt dat anders. Daar worden zo’n micro-influencers op handen gedragen als bakens van licht in een zee van zelfverklaarde ‘leugens’.
Eenheid van commando en het vermijden van salon-experten is tot nu toe een broodnodige overheidsstrategie geweest tijdens deze coronacrisis. We wisten niet genoeg over het virus, de situatie veranderde constant en iedereen wou wel zijn zegje doen over hoe we ons nu door deze pandemie moesten navigeren. Maar als we ie-de-reen willen meekrijgen met de mogelijke oplossing die voor de deur staat in de vorm van een vaccin, moeten we het anders aanpakken. Het wordt tijd om de autoriteitsfiguren in de micro-cosmossen van onze samenleving te koesteren, aan te moedigen en steun te bieden om juiste informatie te verspreiden.
1.0anti_conspiracy_memewarsInstagramhttps://www.instagram.com/rich658
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
Waar zijn onze wetenschaps-influencers op sociale media?
In plaats van alleen bestaande grote ‘influencers’ te vragen online informatie te delen waar ze eigenlijk niet veel kaas van hebben gegeten, zouden we ook best inzetten op nieuwe influencers: wetenschapscommunicatoren. Dokters en verpleegsters die aan de frontlinie van de pandemie stonden, onderzoekers die haarfijn kunnen uitleggen hoe zo’n vaccin, het immuunsysteem en het menselijke lichaam in elkaar zit, epidemiologen, virologen, statistici; dit zijn de mensen die we uit hun digitale kot moeten krijgen zodat ze mee de vragen kunnen beantwoorden over de probabiliteiten en risico’s van een vaccin. Hoe meer mensen als aanspreekpunt gelden, hoe minder mensen moeten blijven rondlopen met een onbeantwoorde angst voor gevolgen. Het alternatief is namelijk dat ze blindelings op zoek te gaan naar informatie die vaak hun angst bevestigd, of valse profeten volgen die het beter lijken te weten dan de wetenschappelijke consensus.
1.0anti_conspiracy_memewarsInstagramhttps://www.instagram.com/rich658
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
Er is een grote taak weggelegd voor iedereen met kennis van zaken in onze maatschappij. Bijvoorbeeld degene die sociale media uitstekend navigeren kunnen ook helpen de nieuwe influencers te begeleiden. Ik kijk daar met name vooral ook naar Instagram, het visuele medium waar veel mensen naar zijn verhuisd, maar velen zich toch niet echt thuisvoelen. Het ongelooflijke informatie potentieel van Instagram wordt enorm onderschat in België, al heeft onderzoek aangetoond dat bijvoorbeeld desinformatie tijdens de 2016 Amerikaanse presidentsverkiezingen eigenlijk een veel grotere rol heeft gespeeld op Instagram dan initieel gedacht. Je kan moeilijk URLs delen en het platform drijft meer op een persoonlijkheidscultus. Vele serieuze stemmen laten dus het platform links liggen, wat een vacuum laat voor de luidste stemmen die het denken beter te weten.
In de VS hebben verschilende medische experten al door hoe ze aan wetenschapscommunicatie kunnen doen op het platform. Iemand als Laurel Bristow, een infectiologe die je onder de naam @Kinggutterbaby op IG kan terugvinden, had aan de start van de pandemie 700 volgers. Nu heeft ze er bijna 300 duizend. Met haar IG stories, korte videos waar ze haar volgers nieuwe concepten uitlegt en op vragen antwoord biedt, maakt ze deel uit van een gemeenschap aan Engelstalige wetenschapscommunicatoren die begrijpen hoe ze correcte informatie op een leuke manier bij een publiek krijgen.
Dat slaat duidelijk aan, maar in onze contreiren blijft het oorverdovend stil en kijkt men precies de kat uit de boom. Moeten we echt wachten tot we merken dat te weinig mensen vrijwillig een COVID vaccin willen laten zetten? Of kunnen we samen proberen ons kleine landje van slechtste naar beste leerling van Europa te tillen?
Nathalie Van Raemdonck is onderzoekster naar desinformatie op online platformen en beheerder van het account @anti_conspiracy_memewars op Instagram.
Lees ook:
– Van Qanon tot Siegfried Bracke: 2020 was een vruchtbare bodem voor complottheorieën
– Vaccinologe pleit voor ‘sprookjes’ en ‘story telling’ om vaccintwijfelaars te overtuigen
– De jacht op het coronavaccin: ‘Er zijn 4 à 8 miljard vaccins nodig om de wereld te beschermen’
– Coronacrisis: hoe vaccinatie een welles-nietesspelletje werd
– Experte Heidi Larson: ‘We moeten vaccintwijfelaars niet aan de schandpaal nagelen’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier