Ruimtekolonisatie: ‘Moet ook de maan naar de maan?’

De maan, voor velen hét symbool van nachtelijke romantiek, lijkt voor techmiljardairs stilaan meer een onuitputtelijke geldbron. ‘Kan de mens niet eens inzien dat we moeten ophouden met alles leeg te zuigen?’

Lange tijd was het heelal dé plek waar de mens al zijn dromen en fantasieën op projecteerde. Maar stilaan wordt het een gebied waar handel wordt gedreven en winst wordt nagestreefd. Die onttovering gaat sneller dan u denkt. Begin deze eeuw werd het internet ingepalmd door snelle techjongens zoals Elon Musk en Jeff Bezos. Vandaag nemen vaak diezelfde miljardairds-ondernemers beetje bij beetje de ruimte over. Voor de Maand van de Filosofie schreef de Nederlandse acteur en theatermaakster Marjolijn van Heemstra daarover het essay Wat is ruimte waard.

Marjolijn van Heemstra: Sinds 2019 schrijf ik voor De Correspondent over de ruimte. Veel mensen uit de ruimtevaartindustrie met wie ik over de commercialisering van de ruimte spreek, staren met glazige ogen voor zich uit als ik over ethische vraagstukken begin. Daar is klaarblijkelijk niemand mee bezig, terwijl we jaren geleden al antwoorden hadden moeten formuleren op de dringendste vragen. Een klein mannenclubje kan zich daardoor heel veel permitteren, omdat er goede wetgeving ontbreekt. Elon Musk heeft met Starlink misschien wel de meeste satellieten in de ruimte hangen. Daarmee speelt hij al een belangrijke rol in de oorlog in Oekraïne. Dat is wel heel veel macht voor één man, nee?

Elon Musk speelt met zijn satellieten al een rol in de oorlog in Oekraïne. Dat is wel veel macht voor één man, nee?’

U concentreert zich in uw essay op de maan, het hemellichaam dat het makkelijkst te bereiken is. Wat valt daar te rapen?

Van Heemstra: De maan is voor sommige ruimtevaartbaronnen vooral een tussenstop op weg naar Mars. De zwaartekracht is er veel lager dan op aarde. Dat maakt het eenvoudiger om van daaruit raketten te lanceren. Bovendien kun je van het water op de maan waterstof maken, de brandstof voor die raketten. Op de maan zijn er ook zeldzame metalen die misschien op termijn ontgonnen kunnen worden, maar daar bestaan nog geen rendabele technieken voor. Zowel de maan als de routes tussen de aarde en de maan zijn heel gewild: China wil een economic zone tussen beide, de Verenigde Staten spreken van safety zones rond toekomstige mijnbouwgebieden.

U vergelijkt de strijd om het heelal met de kolonisatie op aarde. Mensen uit de ruimtesector nemen dat woord ook écht in de mond.

Van Heemstra: Ja, en dat doen ze zonder schaamte. Er gaat blijkbaar bij niemand een belletje rinkelen. Al gaat de vergelijking met de kolonisatie niet helemaal op, want er worden geen mensen of gemeenschappen bedreigd als we de maan inpalmen. We weten weinig over hoe de maan werkt, en over welke processen we ongewild in gang zetten als we er een handeltje beginnen. In die zin is het wel vergelijkbaar met iets anders waar de mens zich op aarde vaak schuldig aan maakt: de plundering van ecosystemen. Meestal ontdekken we pas achteraf welke schade we daarmee hebben aangericht. En dan is de reactie: o nee, dit was wel heel onhandig, dit moeten we proberen te herstellen. Het lijkt alsof we helemaal niets hebben geleerd van de fouten die we op de aarde hebben gemaakt. We staan op het punt ze te herhalen in de ruimte. Ik begrijp de drang om de ruimte te exploreren heel goed: ik ben er al heel lang zelf door gefascineerd, op een nogal nerderige manier. Alleen moeten we ons tijdens die ontdekkingstocht iets nederiger opstellen, en handelen vanuit nieuwsgierigheid in plaats van winstbejag. Elon Musk loopt vaak rond met een T-shirt waarop Occupy Mars staat. Zo’n man wil gewoon het koste wat het kost alles veroveren. Dat is juist de mentaliteit waar we vanaf moeten.

Klimaatactivisten boekten de voorbije jaren grote successen in de rechtbank. Kunnen rechters ook de maan redden?

Van Heemstra: Het zou goed zijn om het te proberen, al zou het nog beter zijn als we rechters niet hoeven lastig te vallen met die kwestie. Kunnen wij mensen niet eindelijk eens inzien dat we moeten ophouden met alles leeg te zuigen waar we onze hand op weten te leggen? De maan heeft op aarde zo veel poëtische, spirituele en culturele waarde. Ze is verantwoordelijk voor eb en vloed en gidst dieren in hun migratiestromen. Zijn we niet volwassen genoeg om te begrijpen dat we ze goed moeten beschermen?

Waar denkt u dat de ruimtevaart over tien of twintig jaar zal staan?

Van Heemstra: Er kan heel veel gebeuren, en er kan ook heel veel mislopen. Ik kan me goed voorstellen dat er eens een satelliet zal botsen met het schroot dat door de ruimte zwerft. Zo’n clusterbotsing kan ook voor ons op aarde catastrofale gevolgen hebben, want wij zijn ondertussen voor heel veel afhankelijk van de satellieten. In het slechtste geval zorgt een opeenvolging van botsingen ervoor dat we niets meer kunnen lanceren. Dan is het meteen voorbij.