Oversterftecijfers corona: alleen het VK doet het slechter dan België

EuroMOMO houdt in 24 Europese landen de oversterftecijfers bij. België staat op nummer twee in de morbide rangschikking, voor Italië en Spanje.

EuroMOMO is een instituut in Kopenhagen dat oversterfte door griep en andere epidemieën monitort. De grondstof voor de wekelijkse statistieken komt van nationale instellingen, voor ons land is dat Sciensano. Op basis van langjarige statistieken kan EuroMOMO per dag het verschil berekenen tussen het aantal verwachte en het aantal geregistreerde overlijdens. De oversterfte wordt uitgedrukt in een coëfficiënt, de Z-score.

Voor de periode van 17 februari tot 6 april levert dat een onthutsend resultaat op. Met een Z-score van 18,94 staat België vlak achter het VK aan de top, zelfs voor Italië. Andere landen met hoge oversterfte zijn Spanje, Frankrijk, Nederland en, in mindere mate, Zwitserland en Zweden. Opvallend: in onder meer Duitsland, Noorwegen, Hongarije en Griekenland werden voor dezelfde periode negatieve Z-scores opgetekend.

De cijfers slaan op alle doodsoorzaken. Hoe zeker zijn we dat de oversterfte in landen zoals België aan covid-19 te wijten is?

Jens Nielsen (senior researcher EuroMOMO): Een blik op de curves neemt alle twijfels weg. De algemene oversterfte gaat mee met het aantal corona-overlijdens. Uiteraard moet het precieze verband nog grondig bestudeerd worden als we meer data hebben. Denemarken heeft een lage Z-score, maar dat belet niet dat de epidemie een rol speelt in de algemene oversterfte. De coronamaatregelen kunnen bijvoorbeeld een invloed hebben op het aantal griepdoden of op het aantal verkeersslachtoffers.

In België vielen op 10 april 637 coronadoden, een derde meer dan de dodelijkste dag tijdens de zware griepepidemie van 2018. Bewijst dat het ongelijk van sceptici die blijven volhouden dat covid-19 niet dodelijker is dan een stevige influenza-epidemie?

Nielsen: Over individuele landen geven we nooit commentaar, we bekijken de zaken op Europees niveau. Als je alle oversterftecijfers van de griepepidemie van 2017-18 bij elkaar optelt, dan komt covid-19 nog niet in de buurt. Maar in feite gaat die vergelijking niet op. Vergeet niet dat we nog maar aan het begin van de epidemie staan, het is te vroeg voor definitieve uitspraken.

Hoe verklaart u de spectaculaire verschillen tussen Europese landen?

Nielsen: Wij verzamelen de data, het is aan anderen om er later analyses en beleidsadviezen uit te distilleren. Maar ik moet wel toegeven dat we zelf met verbazing naar de cijfers kijken. Dat er verschillen bestaan tussen verafgelegen landen, tussen Zuid- en Noord-Europa, dat ligt in de lijn der verwachtingen. Maar de kloof tussen buurlanden met vergelijkbare variabelen zoals bevolkingsdichtheid of sociaal-culturele attitudes, dat is wel opmerkelijk.

Verschillende landen hanteren verschillende methodes om coronadoden te tellen. Hoe vervelend is dat voor EuroMOMO?

Nielsen: Dat is geen probleem. Bij het monitoren van oversterfte houden we geen rekening met specifieke doodsoorzaken, dat zou voor een enorme vertraging op de datastroom vanuit de partnerlanden zorgen. Voor sterfte door alle oorzaken hebben we een model ontwikkeld dat alle landen perfect uniform toepassen.