‘Een historische dag’, aldus Amerikaans president Joe Biden bij de voorstelling van het diepste beeld van het universum ooit gemaakt. ‘Volkomen terecht’, zegt astronoom Leen Decin. ‘Dit is het startschot van een nieuwe manier van naar de wereld kijken.’
‘Nooit heeft iemand verder kunnen kijken in de ruimte dan wij vandaag’, klinkt het trots bij de Amerikaanse ruimtevaartorganisatie NASA. Een foto in kleur, genomen door de recent gelanceerde Amerikaans-Europees-Canadese James Webb-telescoop, de grootste en krachtigste telescoop ooit, laat namelijk duizenden sterrenstelsels zien die tonen hoe het universum eruit ziet kort na zijn geboorte.
Daarnaast wordt vandaag ook de eerste spectroscopie getoond van een verafgelegen planeet, een exoplaneet. Met een spectroscopie kan men de chemische en moleculaire samenstelling van verafgelegen objecten te weten komen. In het geval van een planeet kan de techniek helpen om de atmosfeer te onderzoeken, water te detecteren of de bodem te analyseren.
Professor Astrofysica Leen Decin (KU Leuven) steekt haar enthousiasme over de vrijgegeven beelden niet onder stoelen of banken. ‘Het is allesbehalve evident dat zo’n complex instrument ook effectief werkt en ongelooflijk knap dat we dit als mensheid kunnen realiseren. James Webb bevindt zich momenteel op 1,5 miljoen kilometer van de aarde. Je kunt er dus niet zomaar eventjes naartoe als er iets niet werkt. De hele operatie heeft een jarenlange immense voorbereiding vereist, samen met duizenden mensen. Je kunt immers geen instrument van 10 miljard dollar de lucht inschieten als je niet alle mogelijke risico’s hebt afgedekt. Maar natuurlijk kan er altijd iets mislopen. Er kunnen meteorieten of fotonen inslaan. Een ongeluk schuilt in een klein hoekje.’
President Joe Biden spreekt van een “historische dag”. Terecht?
Decin: ‘Absoluut. Het is enerzijds historisch omdat we door internationale samenwerking hebben kunnen aantonen dat we tot zoiets magnifieks in staat zijn. Anderzijds tonen de ‘puntjes’ op de foto allerlei kleine melkwegstelsels waarin wel 100 miljard sterren zitten. Dit vertelt ons heel veel over de evolutie van het universum. Sterrenkijken is meer dan gewoon wat kijken naar beelden. Het beeld dat nu is verschenen, spreekt tot de verbeelding van heel wat mensen. Maar daarachter zit heel wat cijfermateriaal die wij als wetenschappers analyseren. Het zal ons ontzettend veel bijbrengen over de eerste levensjaren van ons universum, hoe het geboren is, verder is geëvolueerd en hoe we uiteindelijk een universum hebben gekregen waaruit wij als mensheid zijn voortgekomen. Joe Biden verwees ook naar wat de VS allemaal hebben gerealiseerd, maar dat is niet helemaal correct. Het is een samenwerking tussen de NASA, de ESA en het Canadian Space Agency (CSA).’
Op welke termijn zullen wij de antwoorden krijgen over hoe het allemaal begon?
Decin: ‘Dat is een werk van jaren. Met één beeld hebben wij soms jaren werk om alles in kaart te brengen en te analyseren. Het is voor ons een startschot van een nieuwe manier van naar de wereld kijken.’
Wat mogen we de komende jaren nog verwachten van de Webb?
Decin: ‘Heel erg veel. Vanaf nu beginnen de wetenschappelijke waarnemingen, waarbij er al programma’s vastliggen en andere de komende jaren vorm zullen krijgen. Wat we bijvoorbeeld willen onderzoeken zijn de biosignaturen op andere planeten. Dat zijn chemische elementen die kunnen aantonen of ondersteunen dat een andere planeet bewoonbaar is. We willen het beeld dat we vandaag zien, nog meer gaan verscherpen. Met de huidige foto kunnen we al 13 miljard jaar terugkijken, maar we willen nog beter doen en tot 13,6 miljard jaar teruggaan. Dan zitten we heel dicht bij de geboorte van ons universum. We willen ook onderzoeken hoe sterren op het einde van hun leven doodgaan, want dat is iets wat onze zon op een bepaald moment ook zal doen.’
Heeft de 10 miljard dollar kostende telescoop ook enig belang voor de gewone man in de straat? Of is dit onderzoek voornamelijk van belang voor astronomen?
Decin: ‘Ik kan daar heel droog op antwoorden door uit te leggen dat we later allemaal die technologie in ons dagdagelijkse leven zullen kunnen inpassen. Een gsm met een camera komt bijvoorbeeld ook uit de sterrenkunde. Maar het gaat verder dan dat. De mens is meer dan brood en spelen. Bij gelijk welke lezing die ik geef aan een breder publiek, krijg ik uiteindelijk altijd de vraag: “Wat is de plaats van de mens binnen het universum?” Dit is een stukje wetenschappelijke ondersteuning die verder gaat dan speculaties in onze zoektocht naar de plaats van de mens in dit immense universum en is meer dan alleen maar het technologische of het fysische, hier op aarde. Het gaat over wie wij zijn als mensen.’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
