Nieuw rapport sterkt roep om strengere klimaatmaatregels: ‘De alarmsignalen gaan overal af’

Een nieuw rapport van de Wereld Meteorologische Organisatie bracht weinig positief nieuws. De drempel van 1,5 graden klimaatopwarming wordt wellicht tegen 2025 al overschreden. Klimaatexpert Samuel Helsen pleit voor inspanningen die ons leven ‘drastisch zullen beïnvloeden’.

Volgens een nieuw rapport van de Wereld Meteorologische Organisatie (WMO) dat donderdag verscheen, zal de gemiddelde jaarlijkse globale temperatuur de komende vijf jaar waarschijnlijk minstens 1 graad hoger liggen dan de waarden uit het pre-industriële tijdperk. Dat gemiddelde zal in diezelfde periode waarschijnlijk tussen de 0,9 graden en 1,8 graden stijgen ten opzichte van de pre-industriële niveaus.

Daarnaast blijkt uit het verslag dat er zo’n 40 procent kans is dat minstens een van de jaren in de periode tussen 2021 en 2025 1,5 graden warmer zal zijn in vergelijking met de temperaturen uit het pre-industriële tijdperk. Het risico op deze ontwikkeling werd de afgelopen decennia geschat op zo’n 20 procent en is nu dus verdubbeld. Bovendien neemt de kans op de temperatuurstijging toe naarmate de tijd vordert.

Klimaatexpert Samuel Helsen benadrukt dat de temperatuurstijging zich snel ontwikkelt: ‘Eerdere rapporten van het IPCC, de intergouvernementele Werkgroep inzake Klimaatverandering verbonden aan de Verenigde Naties, toonden een groot verschil aan tussen de impact van de scenario’s van 1,5 en 2 graden opwarming.’

‘Dat zijn de limieten van het klimaatakkoord uit 2015 die maar refereren aan een halve graad verschil, maar elke tiende van een graad die erbij komt, kan potentieel grote gevolgen met zich meebrengen. Als we nu al richting die anderhalve graad gaan, bereiken we de ondergrens toch sneller dan we willen. Dat is geen goed teken.’

Tijdelijke stijging

De analyse van de WMO is gebaseerd op een studie van klimaatonderzoekers uit 10 landen die samenwerkten met Met Office, de Britse nationale meteorologische dienst. Volgens hen zou de temperatuurstijging van anderhalve graad gedurende een jaar meer dan waarschijnlijk tijdelijk zijn.

Volgens onderzoekers is dat tijdelijke karakter te wijten aan natuurlijke variabiliteit, waardoor de temperatuur de komende jaren eerst opnieuw zal afkoelen om vervolgens na twee of meer decennia de limiet van 1,5 graden voorgoed te overschrijden.

Helsen: ‘Er gaan jaren zijn die boven of rond die 1,5 graden zitten, maar ook andere die net onder of op 1 graad zitten. Gemiddeld gesproken, als je alles gaat optellen over een langere periode, ga je niet zo snel aan de anderhalve graad zitten. We zitten nu aan 1,2 en er moeten dus nog wel wat tienden bijkomen. Dat gaat nog wel twee à drie decennia in beslag nemen vooraleer we aan 1,5 raken.

Akkoord van Parijs

De 1,5 is een significant cijfer. Toen de meeste wereldleiders in 2015 het klimaatakkoord van Parijs tekenden, verbonden ze zich er immers toe om acties te ondernemen om de opwarming van de aarde tot het einde van deze eeuw te beperken tot maximaal 2 graden meer dan tijdens pre-industriële tijd. Indien mogelijk hoopten de ondertekenaars dit zelfs tot 1,5 graden te limiteren. Uit verschillende hoeken komt er nu twijfel over de doelstellingen die uitgaan van het akkoord.

Volgens Helsen zijn er genoeg indicaties en studies die erop wijzen dat de huidige inspanningen niet volstaan om die anderhalve graad te handhaven: ‘Het lijkt me sterk dat we dat zullen halen. Om dat te vermijden zijn inspanningen nodig die drastische gevolgen zullen hebben voor onze manier van leven.’

‘Vrijwel alle sectoren verbranden nog steeds fossiele brandstoffen. Onze uitstoot zal richting 2030 moeten halveren. Tegen 2050 moeten we klimaatneutraal zijn en mogen we netto geen CO2 meer uitstoten. Dat is de laatste optie die ons rest om de doelen te behalen’, zegt Helsen.

‘Anderzijds doen we wereldwijd toch inspanningen die ervoor zorgen dat de worstcasescenario’s steeds onwaarschijnlijker worden, benadrukt Helsen. ‘Op basis van de huidige acties komen we eerder aan een opwarming van 3 à 4 graden tegen het einde van de eeuw. Er zijn nog steeds scenario’s die in de berekeningen zitten waarbij CO2-uitstoot constant stijgt en waarbij we weinig maatregelen treffen op globaal vlak. Maar gezien de huidige trend die zich aan het voltrekken is, zie ik dat niet meteen gebeuren.’

België hinkt achterop

Is er voldoende wil om die doelen te verwezenlijken? Helsen: ‘Steeds meer mensen zien de noodzaak van verandering in. Er zijn positieve bewegingen en initiatieven, maar het gaat allemaal wat te traag. Europa is bij de beste leerlingen van de klas qua ambitie. België daarentegen zit nog steeds bij de slechtste leerlingen van de klas. ‘

‘In het nieuwe regeerakkoord heeft de federale regering wel de wil getoond om het klimaatbeleid aan te scherpen. Er is duidelijk ambitie. De regering legt zijn klimaatdoelen al buiten de eigen legislatuur, iets wat nooit eerder is voorgekomen. Een erg goed signaal.’

Warmste jaar ooit

De studie van de WMO geeft eveneens aan dat er een kans van 90 procent bestaat dat ten minste één jaar in de periode tussen nu en 2025 het warmste ooit zal worden. Tot op heden komen 2016 en 2020 die weinig benijdenswaardige eer toe, met temperaturen die gemiddeld 1,25 graden boven de waarden uit het pre-industriële tijdperk lagen. Het wordt hoe langer hoe duidelijker dat die jaren daar niet voor eeuwig zullen prijken.

De afgelopen zeven jaar zijn de warmste ooit gemeten. Volgens Helsen zal die trend zich voortzetten: ‘Al verschillende decennia worden overal ter wereld negatieve records gebroken. Alles wat er gebeurt, ligt in lijn met wat onze klimaatprognoses laten zien. Door de gemiddelde temperatuurstijging zullen er steeds meer extremen komen die voor niemand gunstig zijn.’

‘België zal niet ontsnappen aan de gevolgen van de opwarming. Niet alleen de gemiddelde temperatuur zal stijgen, ook de zomerperiode en het voorjaar zullen steeds vaker gekenmerkt worden door droogte en lange en intense hittegolven. Die doen zich nu al voor en dat gaat er in de toekomst absoluut niet minder op worden, in tegendeel.’

Nieuwe top, nieuwe ambities

Uit een analyse die de Verenigde Naties eerder dit jaar uitbrachten, blijkt dat nationale inspanningen om de uitstoot van broeikasgassen te beperken, tekortschieten om de opgestelde normen van de Parijs-akkoorden te halen.

In november komen wereldleiders opnieuw samen in de Schotse hoofdstad Glasgow voor een nieuwe klimaatconferentie. Er wordt verwacht dat zij met ambitieuzere klimaatdoelen op de proppen komen.

Gerenommeerde klimaatwetenschappers willen niet zo lang wachten en reageerden ongerust op het nieuws. Zij waarschuwen dat er dringend stappen moeten worden ondernomen om de temperatuurstijging tegen te gaan.

Helsen sluit zich hierbij aan: ‘Als je observeert wat er aan het gebeuren is, zie je toch dat we de race tegen de klok niet aan het winnen zijn. De alarmsignalen gaan overal af. De wereld moet een tandje hoger schakelen als het de ernstige gevolgen nog wil beperken opdat de volgende generaties kunnen genieten van een leefbare planeet.’