En waarom is de mens zo gefascineerd door de pracht van de herfstkleuren?
Laten we beginnen met een mysterie van een minder grote orde, namelijk: waarom vallen de bladeren van de bomen in de herfst?
In de herfst worden de omstandigheden voor bomen steeds moeilijker en kunnen ze niet langer groeien. De bomen waarbij de bladeren niet sterk genoeg zijn om de winter te overleven, verkiezen daarom om al hun bladeren in de herfst af te werpen en nieuwe bladeren aan te maken in de lente. (Bladverliezend of loofverliezend bomen)
Maar waarom is er dan die verandering in kleur die soms zo fel geel en rood kan zijn? Dat is te verklaren door een zeer belangrijk proces, genaamd senescentie, een verouderingsproces dat optreedt voor de bladeren beginnen te vallen.
Senescentie houdt in dat essentiële elementen van de stervende bladeren overgebracht worden naar de overwinterende organen van de boom zoals de takken, de stam en de wortels.
Dankzij de hervestiging (of recyclage) van deze elementen kunnen de bomen heel wat voedingsstoffen als reserve opslaan om in de volgende lente gebruik van te maken om nieuwe bladeren te laten aangroeien. Zo hoeven ze geen nieuwe nutriënten op te nemen uit de grond in de vroege lente, wat niet altijd even makkelijk is.
Maar hoe zit dat nu met die kleuren? Om de voedingsstoffen te recycleren wordt het groene pigment chlorofyl afgebroken. Wanneer dat pigment verdwijnt, zien we de gele en oranje pigmenten (carotenoïden) verschijnen die in de bladeren zitten, maar voor het grootste deel van het jaar verstopt zitten achter de groene kleur.
Slecht verteerbaar
Voor de rode pigmenten (anthocyanen) is er een andere verklaring, aangezien die tijdens de herfst geproduceerd worden. Waarom? Dat weten we niet helemaal zeker. De meest aannemelijke hypothese is dat de rode pigmenten de bladeren beschermen tijdens het senescentieproces. De bladeren bevinden zich dan immers in een verzwakte positie en kunnen beschadigd raken door een sterke zon of door bladeters. In dat laatste geval zorgen de rode pigmenten ervoor dat de bladeren minder goed verteerbaar zijn voor bladeters en dus minder risico lopen op beschadiging.
Veranderen alle bladverliezende bomen dan van kleur in de herfst? Neen. Er zijn ook soorten, zoals de zwarte els, die gemakkelijk voedingsstoffen uit de grond kunnen halen en dus geen senescentie-recyclageproces nodig hebben.
En last but not least, waarom is de mens zo gefascineerd door de pracht van de herfstkleuren? Waarom houden we ervan om in oktober in het bos te gaan wandelen? Waarom organiseren touroperaters speciale herfstreizen naar de Noord-Amerikaanse wouden waar de indian summer de bladeren nog mooier doet kleuren? En vooral, waarom ben je nu dit artikel aan het lezen?
Een verklaring hebben we niet, maar een hypothese is dat onze ‘speciale gevoelens’ voor een gele, oranje en rode gloed in de herfst mogelijk terug te voeren is naar onze voorouders die een bijzonder oog hadden voor deze kleuren in bomen om lekker, rijp fruit te kunnen ontwaren.
Mysterie van de dag
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier