Mysterie van de dag: waarom sluiten we onze ogen wanneer we niezen?

Deze zomer viert Knack.be de mysteries van het leven. Elke dag kruipen we in de huid van een verwonderd kind en verbazen we ons over al dan niet alledaagse mysteries. Vandaag: waarom sluiten we onze ogen wanneer we niezen?

Niezen is een manier om de neusgaten te beschermen tegen indringers door er een luchtgolf vanuit de longen door te jagen aan een snelheid van 4,5 meter per seconde. Maar niezen is meer dan het verdrijven van lucht en irriterende deeltjes. Bij een trigger beveelt het niescentrum in de hersenen de samentrekking van verschillende lichaamsdelen, van de slokdarm tot de sluitspier. Daartussen bevinden zich ook de spieren die de oogleden controleren. Sommige mensen laten zelfs een traantje bij het niezen.

Wetenschappers zijn er echter niet helemaal uit waarom die spieren van de oogleden samentrekken. Het is bovendien niet onmogelijk, maar wel moeilijk, om je ogen open te houden als je niest. Dat is een bewijs dat niezen met onze ogen dicht geen voorgeprogrammeerd instinct is in ons brein. Doen we het da om te vermijden dat de prikkelende stoffen uit het ademhalingsstelsel in de ogen terecht komen? Weinig waarschijnlijk omdat de infiltranten aan zo’n grote snelheid worden weggeblazen dat ze niet in de ogen kunnen terecht komen. Wellicht gaat het hier om een onvrijwillige reflex die geen enkel nut heeft. Vergelijk het met de reactie van je been als iemand op je knie tikt. Of het verlies van urine tijdens het niezen bij mensen met incontinentie.

Wil je toch eens proberen je ogen open te houden tijdens het niezen dan hoef je je geen zorgen te maken dat je oogbollen eruit zullen vliegen zoals weleens gezegd wordt. De oogleden dienen immers niet om je ogen tegen te houden, want zo’n stevige krachtpatsertjes zijn het nu ook weer niet. Wat wel kan gebeuren bij het niezen is dat de grote druk in de bloedvaten tot gescheurde haarvaten kan leiden, wat zichtbaar is in de oogbollen of op het gezicht van een persoon, maar dat een dergelijke druk het oog van zijn oogkas kan doen loskomen is wat overdreven.

Een andere niesmythe die we hier graag even snel ontkrachten: je hart stopt niet met kloppen wanneer je niest zoals sommige culturen denken. Die mythe is een van de mogelijke redenen waarom we iemand ‘gezondheid’ wensen als iemand niest, maar dat is dan weer een ander mysterie.