Mysterie van de dag: waarom kunnen sommige pasgeboren dieren stappen en mensenbaby’s niet?

Deze zomer viert Knack.be de mysteries van het leven. Elke dag kruipen we in de huid van een verwonderd kind en verbazen we ons over al dan niet alledaagse mysteries. Vandaag: waarom kunnen sommige pasgeboren dieren stappen en mensenbaby’s niet?

Babygirafjes staan al binnen het uur na hun geboorte recht en kunnen rondwaggelen. Mensenbaby’s niet. De eerste twee maanden van hun leven, kunnen baby’s zelfs hun hoofdje niet optillen. Hoe komt dat?

Het antwoord ligt in de hersenen. Het menselijke brein is bij de geboorte allesbehalve gevormd. Het is amper 30 procent de grootte van dat van een volwassen mensenbrein. Er is echter een reden waarom het babybrein onderontwikkeld is. Onze overgrote hersenen hebben een grote schedel nodig, maar een dergelijke schedel raakt nooit door het geboortekanaal.

Net onze voorkeur om rechtop te stappen heeft er dus toe geleid dat we niet meteen kunnen stappen. Wanneer de mens uit de bomen kwam en rechtop ging lopen, zorgde onze nieuwe positie ervoor dat onze heupen anders gingen staan en het geboortekanaal vernauwde. Ziehier de evolutionaire catch-22. Om rechtop te lopen is een groot brein nodig, maar omdat we dat brein niet door het geboortekanaal krijgen, kunnen we niet rechtop lopen. Om het een en ander op te lossen, heeft de natuur er dan maar voor gezorgd dat we geboren worden met onderontwikkelde hersenen. Die verdubbelen bijna in omvang in de eerste paar jaar na de geboorte.

Nochtans blijkt uit een Zweedse studie uit 2009 in de Proceedings of the National Academy of Sciences dat alle zoogdieren hun eerste stapjes zetten op hetzelfde moment in hun hersenontwikkeling. De neuronale mechanismen die verantwoordelijk zijn voor het stappen zijn immers zeer gelijkaardig bij verschillende zoogdieren en ze worden op een gelijkaardig tijdstip in de hersenontwikkeling geactiveerd. Hoewel we in de verste verte niet op een paard of een rat lijken, zijn onze genomen wel opvallend gelijkaardig, wat er mogelijk op wijst dat de bouwstenen van de evolutie nog steeds nauw met elkaar verbonden zijn tussen zoogdiersoorten.

Het verschil tussen de eerste stapjes van dieren en mensen kan ook verklaard worden door het feit dat mensen met hun hielen op de grond lopen (en niet enkel op hun tenen). Zoogdieren die hun hielen op de grond zetten, doen er namelijk het langst over om te leren stappen. Dat komt wellicht omdat deze manier van stappen complexer is en dus grotere hersenen vereist. Daarnaast vergt lopen op twee benen heel wat balans, maar zijn ook de balansorganen in het oor van een baby nog niet goed genoeg ontwikkeld.