Mysterie van de dag: waarom heeft een mannenfiets een stang en een vrouwenfiets niet?

Knack.be viert de mysteries van het leven. Elke dag kruipen we in de huid van een verwonderd kind en verbazen we ons over al dan niet alledaagse mysteries. Vandaag: waarom heeft een mannenfiets een stang en een vrouwenfiets niet?

Oorsprong van de fiets

Is het verschil in model tussen een heren- en een damesfiets louter om praktische redenen ontstaan of heeft er meer meegespeeld? Het antwoord op deze vraag vergt eerst een beetje geschiedenis. De eerste fiets, bedacht door baron Karl Drais, was een loopfiets. Deze bestond uit een houten frame, houten wielen met een ijzeren velg, een primitief zadel en stuur. De loopfiets had geen trappers; de berijder moest zich met de voeten op de grond afzetten.

Pas in 1865 ontstond een tweewieler met trappers, gebouwd door de Fransman Pierre Michaux en zijn zoon Ernest. Hun vélocipède had een ijzeren frame en ijzeren wielen. Aan de voorwielen waren trappers gemonteerd, maar de fiets had nog geen kettingaandrijving.

Door het ontbreken van een kettingaandrijving kon de snelheid van de fiets alleen worden opgevoerd door het voorwiel waarop de trappers waren gemonteerd steeds groter te maken. Zo ontstond rond 1870 een fiets met een zeer groot voorwiel en een klein achterwiel. Het balanceren op zo’n hoge fiets was niet gemakkelijk.

Waarom een stang op een herenfiets?

In 1885 bouwde John Kemp Starley de Rover, een fiets met een kettingaandrijving, en een frame uit stalen buizen. De beide wielen waren vrijwel even groot. De trappers zaten nu niet meer aan het wiel, maar aan het frame. Logisch dat dit frame extra sterk moest zijn. Er werd gekozen voor een driehoekig frame omdat deze constructie met een stang de meeste stevigheid bood.

Damesfiets: een praktische oplossing

Aanvankelijk stelde dat geen probleem omdat fietsen toch grotendeels een mannenzaak was. Maar al snel wilden vrouwen ook gebruikmaken van het vervoermiddel. Dat stuitte echter op een probleem: de stang zat in de weg. De lange rokken en jurken waren lastig over de stang te draperen, de dames moesten hun rokken te hoog optillen en dat zorgde voor onzedelijke taferelen. En zelfs als de dame in kwestie er in slaagde haar rokken op een zedige manier over de stang te krijgen, dan bleef het onpraktisch fietsen. Als oplossing voor dit probleem werd de fiets zonder stang ontwikkeld.

Waarom geen herenfiets zonder stang?

Tegenwoordig zijn damesfietsen -zonder driehoeksconstructie- haast net zo stabiel als herenfietsen. Voor fabrikanten zou het daarom veel eenvoudiger zijn om één model te maken. Mannen kunnen immers ook op een fiets zonder stang rijden? Daar stap je ook nog eens gemakkelijker op en af. Toch gebeurt dat niet. Waarom niet? Traditie! En daar breng je niet snel verandering in.

Bovendien moet om eenzelfde stevigheid te bekomen meer materiaal worden gebruikt. Nu er ook gebruik wordt gemaakt van ultralichte materialen, stelt ook dat op zich geen probleem… tenzij bij racefietsen. Die zijn om die reden nog steeds allemaal met stang. (LB)