Mysterie van de dag: waarom hebben we wijsheidstanden?

Knack.be viert de mysteries van het leven. We kruipen in de huid van een verwonderd kind en verbazen we ons over al dan niet alledaagse mysteries. Vandaag: waarom hebben we wijsheidstanden?

Iedereen die die achterste kiezen ooit heeft moeten laten verwijderen, krijgt al eens te horen dat hij voortaan zijn wijsheid kwijt is. Maar waar komt die naam eigenlijk vandaan en waarom hebben we wijsheidstanden?

Van waar komt de naam wijsheidstanden?

Wees gerust, er zit geen wijsheid in de wijsheidstanden en er is geen sprake van een groot tandartsencomplot waarbij tandartsen kiezen vol verstand verzamelen. Ook klopt de verklaring niet die stelt dat verstandskiezen zo heten omwille van hun ‘verre stand’ als achterste kiezen van de kaak. Het feit dat Vlamingen de verstandskies ‘wijsheidstand’ noemen en Engelsen ‘wisdom tooth’ bewijst dat het wel degelijk met onze intelligentie te maken moet hebben. Al moet je de link iets verder zoeken.

De wijsheidstand zou zo heten omdat de kiezen pas laat opkomen, net als sommigen menen dat het verstand pas met de jaren komt. De wijsheidstanden zijn de laatste tanden die de mens krijgt en breken pas op 17- tot 24-jarige leeftijd door. Maar ondanks hun naam hebben de kiezen geen speciale functie en dienen ze net als alle andere kiezen in onze mond gewoon voor het vermalen van voeding zodat het beter verteerd kan worden.

Minder ruimte voor wijsheidstanden

Niet iedereen krijgt verstandskiezen. Bij 25 procent van de mensen komen 1 of meer kiezen niet door en 4 procent krijgt zelfs geen enkele verstandskies. Vaak breekt een wijsheidstand ook maar gedeeltelijk door omdat er niet genoeg plaats is. Zo’n klein stukje tand is moeilijk te poetsen, waardoor soms etensresten zich verzamelen en infecties kunnen ontstaan.

We hebben tegenwoordig dus veel meer last dan gemak van de wijsheidstanden, wat gemakkelijk te verklaren valt. Het gebit van jongeren wordt alsmaar beter. In tegenstelling tot vroeger ontbreken er zelden tanden in het gebit van jonge mensen, waardoor de laatbloeiers der tanden eenvoudigweg geen plaats hebben om door te komen.

Bovendien wordt het kaakbeen van de mens kleiner. Honderdduizend jaar geleden waren onze kaken groter en was er plaats voor alle tanden. Nu hebben we niet zoveel tanden meer nodig, waardoor bepaalde tanden zoals de wijsheidstanden verkleinen en op termijn gewoon zullen verdwijnen. We kunnen de wijsheidstanden tegenwoordig dus zonder probleem missen. Nu bevinden we ons echter nog in de tussenfase, waarbij de kaak kleiner wordt, maar de wijsheidstanden nog even groot zijn als duizenden jaren geleden.

Verstandskiezen verwijderen

Soms moeten wijsheidstanden “getrokken” worden omdat er te weinig ruimte voor ze is in de kaak. Dit kan leiden tot pijn, ontstekingen of dat ze andere tanden gaan wegduwen. Een tandarts of kaakchirurg kijkt per persoon of het nodig is om deze kiezen te trekken. Ze worden meestal verwijderd als ze ontstekingen kunnen veroorzaken, de rest van het gebit kunnen beschadigen, of de tandzenuwen in gevaar brengen. Soms is het ook beter om ze preventief te trekken, zodat ze later geen problemen veroorzaken; dit kan worden vastgesteld met een röntgenfoto.

De ingreep kan zwaar zijn, omdat verstandskiezen vaak diep of scheef in de kaak zitten, wat het verwijderen lastig maakt. Na de behandeling is er vaak wat napijn, een dikke wang, en soms blauwe plekken. Om de pijn te verzachten, helpt het om de eerste 24 uur ijs tegen de wang te houden. Ook koude, zachte voeding zoals ijs kan verlichting geven. Vaak is het handiger om alle verstandskiezen in één keer te verwijderen, zodat je maar één keer pijn en herstel hebt in plaats van meerdere keren.

(MD)