Klimaatsceptici onder de loep: ‘Een IPCC-expert is nog geen klimaatdeskundige’

Sommige klimaatsceptici wekken ten onrechte de indruk dat de Verenigde Naties hen als expert erkennen.

Er is geen urgentie in het klimaatvraagstuk. Dat is, kort samengevat, de boodschap van de ‘Europese klimaatverklaring’, een klimaatsceptisch manifest dat eind september overhandigd werd aan Antonio Guterres, de secretaris-generaal van de Verenigde Naties.

Sinds de lancering van het manifest steeg het aantal ondertekenaars van 500 naar meer dan 700. Allemaal ‘prominente klimaatwetenschappers en professionals’, zo stellen de initiatiefnemers.

Een team van het International Fact-Checking Network (IFCN) legde de afgelopen weken bloot dat die bewering minstens ten dele onjuist is. Om een frappant voorbeeld te noemen: op de lijst van ondertekenaars staat ook een aantal (rechtse) politici wier professionele band met de klimaatwetenschap onbestaande is. Zo is een van de ondertekenaars Paul Cliteur, behalve rechtsgeleerde ook fractieleider van het rechts-radicale en notoir klimaatsceptische Forum voor Democratie in Nederland. Behalve Cliteur ondertekende ook Vaclav Klaus, voormalig president van Tsjechië, het manifest. Vaclav Klaus liet ooit optekenen dat klimaatopwarming ‘een communistische samenzwering’ is. Het IPCC (Intergovernmental Panel on Climate Change) is volgens hem ‘een groep gepolitiseerde wetenschappers met eenzijdige opinies en opdrachten’. Die organisatie van de Verenigde Naties, waaraan honderden experts uit de hele wereld deelnemen, evalueert de risico’s van klimaatverandering.

Op verzoek van het International Fact-Checking-Network onderzocht Knack de achtergrond van de 19 (inmiddels 21) Belgische ondertekenaars van het manifest. Zoals gemeld in een eerder artikel zijn daar geen klimaatwetenschappers bij. Een wat aparte status is weggelegd voor Ferdinand Meeus, een wetenschapper die het manifest ondertekende als ‘IPCC expert reviewer’. De internationale lijst van ondertekenaars bevat nog zeven andere namen van klimaatsceptici die zich reviewer noemen voor het IPCC (zie onderaan). Dat acht klimaatsceptici zich expliciet met het IPCC willen associëren is opmerkelijk. Verreweg de meeste klimaatsceptici bestempelen dat IPCC als een ongeloofwaardig en activistisch instituut.

Misbruik

Wat is hier aan de hand? Volgens Jean-Pascal van Ypersele, klimatoloog, fysicus en voormalig vicevoorzitter van het IPCC, kan zo goed als elke wetenschapper een reviewer voor het IPCC worden, en is er ook geen procedure die naam waardig. Van Ypersele maakt zich sterk dat de misbruiken van het systeem eerder uitzondering dan regel zijn. ‘Sommige reviewers – een kleine minderheid – hebben het statuut aangevraagd om er hun cv mee op te smukken. Dat is de prijs die we moeten betalen.’

Het systeem van reviewers werd ooit in het leven geroepen om zo veel mogelijk wetenschappers bij het tot stand komen van de IPCC-rapporten te betrekken. ‘Hoe meer wetenschappers, hoe beter het resultaat en hoe minder kans op fouten’, aldus Van Ypersele. ‘Een te strenge procedure zou tot gevolg hebben dat er onvoldoende reviewers waren. Het statuut van reviewer is trouwens niet te vergelijken met dat van IPCC-auteur. Om IPCC-auteur te worden moet je wél door een strenge selectieprocedure.’

In een reactie op een eerder Knack-artikel stelde wetenschapper Ferdinand Meeus dat een aantal beweringen van Van Ypersele niet overeenstemmen met de feiten. Volgens Meeus bestaat er wel degelijk een procedure, en kan niet zomaar elke wetenschapper zich een expert reviewer noemen. ‘Het is wel zo dat elke wetenschapper zich kan aanmelden bij het IPCC als kandidaat expert reviewer. Maar er is wel degelijk een procedure om de relevante klimaatexpertise te verifiëren. Mijn vakgebied is fotochemie en fotofysica, de basis voor het begrijpen van de aardse energiebalans en het CO2-effect op het klimaat. Ik heb ook drie patenten. Het is dan ook logisch dat IPCC mijn kandidatuur heeft aanvaard.’

‘Oneerlijk’

Hoe die ‘aanwervingsprocedure’ er precies uitziet? En of de klimaatexpertise inderdaad door het IPCC wordt geverifieerd? VRTNWS-journalist Amra Dorjbayar nam de proef op de som en deed een poging om de titel ‘expert reviewer’ te verwerven. Het voorbije weekend kon hij op Twitter melden dat hij in zijn missie was geslaagd. ‘Terwijl ik van klimaatwetenschap nauwelijks iets afweet’. Hoe Dorjbayar desondanks expert reviewer kon worden? ‘Ik heb mezelf via een aanmeldingsformulier kandidaat gesteld als journalist met expertise op het vlak van data’, vertelt Dorjbayar. ‘Verder moest ik aangeven welke wetenschappelijke publicaties er op mijn naam staan. Ik heb, naar waarheid, ‘geen’ ingevuld. Het IPCC heeft me dan teruggemaild, ik vermoed omdat ze ongerust waren over mijn professionele bezigheden als journalist. Ik heb plechtig moeten beloven dat ik niet over het IPCC-rapport zou publiceren voor het werd uitgebracht. Nadat ik dat had beloofd, kreeg ik een mail waarin stond dat ik geaccepteerd was als reviewer.’

Dorjbayar bevestigt daarmee wat Van Ypersele eerder al aan Knack vertelde: ‘Het feit dat u een vrijwillig IPCC-reviewer bent, betekent niet dat u een klimaatdeskundige bent die door het IPCC wordt onderschreven. Het tegendeel suggereren is oneerlijk.’

Kort samengevat: een ‘IPCC expert reviewer’ is iemand die door het IPCC aanvaard is als ‘vrijwillige vragensteller’. De titel zegt helemaal niks over iemands expertise inzake klimaatwetenschap. Dat feit heeft een aantal klimaatsceptici evenwel niet tegengehouden om er gezag mee te verlenen aan hun argumenten en/of hun handtekening onder het hoger genoemde manifest. Zo is er, bijvoorbeeld, Jan Jacobs, een Belgische klimaatscepticus die het Europese manifest mee ondertekende, en geregeld naar Ferdinand Meeus en anderen verwijst als ‘IPCC expert reviewer’. Dat diezelfde Jan Jacobs het IPCC consequent afschildert als een ‘politiek’, ‘amateuristisch’ en ‘onbetrouwbaar’ instituut zou je contradictorisch kunnen noemen.