‘Kan je sterven van te veel suiker?’

Professor Chantal Mathieu staat voor de Universiteit van Vlaanderen stil bij de verschillende types diabetes, en legt uit hoe je jezelf daarop kan testen.

Het aantal mensen dat direct sterft aan veel te hoge bloedsuikerspiegels is heel klein. Deze zeldzame verwikkeling van diabetes kan in extreme omstandigheden voorkomen, bijvoorbeeld wanneer iemand met diabetes zijn medicatie niet innam en lang niet kon drinken.

Een veel groter probleem is het jarenlang leven met ‘een klein beetje teveel’ suiker in het bloed, de ziektes die we allemaal samen kennen als ‘suikerziektes’ of ‘diabetesvormen’. Want diabetes is niet een enkele aandoening, het is een groep ziekten die allemaal gemeenschappelijk hebben dat ze leiden tot een verhoogde boedsuikerspiegel.

Deze verhoogde bloedsuikerspiegels zijn vooral op lange termijn gevaarlijk, want de suikers tasten de kleine bloedvaatjes van belangrijke organen aan, zoals de ogen en nieren, met blindheid en nierdialyse-nood tot gevolg. Zo is diabetes op dit ogenblik de belangrijkste oorzaak van blindheid bij volwassenen in de Westerse wereld. Omdat ook de zenuwen worden aangetast met verminderde gevoeligheid in voeten of juist pijnlijke voeten als gevolg, is er ook sprake van een verhoogd risico op amputaties.

Tot slot dragen alle vormen van diabetes, maar vooral type 2, bij tot een verhoogd cardiovasculair risico en hebben mensen met diabetes een verhoogd risico op hartinfarcten, CVAs en aantasting van de grote bloedvaten van buik en benen.

Dit is een zeer somber verhaal, maar dat hoeft het niet te zijn, want we weten nu dat goede bloedsuikercontrole en dus vroegtijdige opsporing met start van goede diabetesbehandeling deze verwikkelingen voorkomt.

Hoe weet ik nu of ik diabetes heb? Alles hangt van de vorm van diabetes af. Er zijn veel verschillende vormen, maar allemaal hebben ze het volgende gemeen: er is onvoldoende (werking van) insuline in het lichaam om de bloedsuikerspiegel stabiel te houden. De oorzaak van dit defect is echter zeer verschillend van vorm tot vorm en gaat ook grotendeels bepalen hoe men de ziekte moet aanpakken. Het hormoon insuline wordt aangemaakt in de eilandjes van Langerhans in de pancreas en is het centrale hormoon in de energiehuishouding van koolhydraten, eiwitten en vetten.

Zo kan je diabetes krijgen door een pancreasoperatie of een pancreasontsteking, waar de beta-cellen die normaal insuline moeten maken het laten afweten of er niet meer zijn. Therapie bestaat dan uit het vervangen van de insuline uit deze cellen op een afgemeten manier: niet te veel, niet te weinig. Gezien insuline een eiwit hormoon is, dienen we dit in te spuiten en zullen mensen met een ‘pancreatische diabetes’ insuline dienen in te spuiten, terwijl ze ook via vingerprikjes of een sensor hun eigen bloedsuikerspiegel meten en zo de juiste hoeveelheid insuline toe dienen.

Een andere vorm van diabetes is zwangerschapsdiabetes: tijdens de zwangerschap zullen hormonen aangemaakt door de moederkoek of placenta het lichaam weerstandig maken tegen de werking van de eigen insuline, met hoge bloedsuikers en te sterke groei van baby, met overdreven gewicht bij de geboorte tot gevolg. Dit gebeurt typisch tijdens de tweede zwangerschapshelft en opnieuw zal de vrouw vaak wat supplmenten insuline moeten inspuiten, maar de kern van de behandeling hier is een herziening van de leefstijl: iemand met zwangerschapsdiabetes kan door gezonde voeding (schrappen van gerafineerde suikers bijvoorbeeld), vermijden van overgewicht en vooral invoer van lichaamsbeweging haar lichaam gevoeliger maken voor insuline en zo insuline vaak vermijden als therapie.

Krijgen alle zwangere vrouwen zwangerschapsdiabetes? Neen, wanneer we zwangerschapsdiabetes opsporen door middel van een ‘suikerbelastingstest’ tijdens de zwangerschap, dan vinden we bij ongeveer 10% van de vrouwen een stoornis. En belangrijk: met gezonde leefstijl kan je het vaak voorkomen of terug onder controle krijgen.

De meest gekende vormen van diabetes zijn type 1 en type 2 diabetes, opnieuw twee verschillende ziektes. Type 1 diabetes is een auto-immune ziekte, waarbij de insuline-producerende beta-cel in de pancreas vernietigd wordt door het afweersysteem. Het is een zeldzame ziekte, met naar schatting 45.000 mensen in België die eraan lijden.

De ziekte kan op iedere leeftijd ontstaan, maar treft typisch kinderen en jonge mensen. Zoals bij de pancreas-diabetes, is ook hier de cel die eigen insuline kan aanmaken verdwenen, en is de enige therapie alle functies van die cel vervangen: insuline inspuiten, bloedsuiker meten en nadenken over wat je eet, wat je doet, hoeveel insuline je spuit.

Dat is geen sinecure, maar in de laatste 30 jaar is er enorm veel veranderd, met de komst van insulinepennen, nieuwe types insuline, insulinepompjes, bloedsuikermetertjes en vooral glucosesensoren. Deze middelen brengen ons met rasse schreden steeds korter bij het mechanisch vervangen van de functies van de beta-cel, ook wel eens de ‘artificiële pancreas of AP’ genoemd.

België is een uitzonderlijk goed land om te wonen als je type 1 diabetes hebt, met toegang tot de beste en meest specialistische zorgen voor allen, en vooral terugbetaling van vrijwel alle nieuwe technologieën. Een grote opdracht blijft hier: het verstaan hoe de ziekte ontstaat en zo het komen tot tegenhouden of genezen van de ziekte. Ook hier weer is België een leidende natie in het onderzoek (vb: www.innodia.eu ).

Hoe weet je of jij type 1 diabetes hebt? Eerst en vooral is er een iets hoger risico voor mensen die een familielid met type 1 diabetes hebben. Zij kunnen zich via vb. het Belgisch Diabetes Register (www.bdr.be ) of INNODIA laten screenen.

De meest frequente vorm van diabetes en verantwoordelijk voor de enorme toename van het aantal mensen met diabetes wereldwijd, met momenteel meer dan een half miljard mensen met diabetes wereldwijd, of 1 volwassene op 11, is type 2 diabetes. Deze aandoening spruit voort uit het ouder worden, het dikker worden en het meer sedentair worden van de wereldbevolking.

Door ouder worden, dikker worden (vooral het krijgen van een buikje) en het niet voldoende bewegen, zal het lichaam weerstandig worden aan de werking van insuline. Indien de beta-cellen in de pancreas onvoldoende kunnen bijspringen, zal de bloedsuikerspiegel stijgen en ontstaat type 2 diabetes. Type 2 diabetes is een vervelende aandoening, want ze ontstaat traag en sluipend en heeft niet alleen met verhoogde bloedsuikerspiegels te maken, maar gaat gepaard met slechte vetten in het bloed en hoge bloeddruk.

Alles samen, geeft type 2 diabetes een zeer groot risico op hart en bloedvatlijden, opnieuw te voorkomen door gezonde leefstijl en, wanneer nodig, opstarten van medicijnen die de bloedsuiker, de vetten en de bloeddruk kunnen controleren.

Hoe weet jij of je type 2 diabetes hebt? Spreek erover met je arts en laat een nuchtere bloedsuikerspiegel prikken. Hoe weet je of je een risico hebt? Doe bijvoorbeeld een test: de FINDRISC test (www.voorkomdiabetes.be ) of lees meer op www.diabetes.be .