‘Hoe moeten we onze maatschappij aanpassen aan de robot-revolutie?’

De werkgroep Homo Roboticus formuleerde tien aanbevelingen voor het beleid.

In het verleden hebben wetenschappelijke en technologische ontwikkelingen de leefwereld van de mens reeds ingrijpend veranderd. Ook voor de huidige en de toekomstige maatschappelijke uitdagingen zal technologie een belangrijk deel van de probleemoplossing vormen voor bijvoorbeeld de verouderende bevolking, de stijgende gezondheidskosten, de noodzaak aan gezonder en beter werk, het milieu, de klimaatveranderingen, mobiliteit en het energievraagstuk. Terzelfdertijd ontstaat er echter een nieuwe en zeer belangrijke uitdaging, die er in bestaat er voor te zorgen dat robotisering en artificiële intelligentie de mens en maatschappij blijvend ten goede komt. Om deze doelstelling te bereiken heeft de werkgroep Homo Roboticus 10 aanbevelingen geformuleerd voor het beleid:

Aanbeveling 1. Sensibiliseer het bewustzijn rond technologie en activeer open innovatie

De angst voor technologie toont aan dat het tijd is voor technologische bewustwording en voor een publiek debat over de toekomst met robots. In dit debat hebben we stemmen en visies nodig uit verschillende domeinen en disciplines en moet er ruimte zijn voor open innovatie die de overheid, industrie, academies en burgers samenbrengen. Ook de stem van kunstenaars moet hier expliciet aan toegevoegd worden, omwille van hun zin voor esthetiek en hun unieke kritische reflectie.

Aanbeveling 2. Stimuleer technologische co-creatie

Technologische keuzes moeten doordacht en democratisch gebeuren. Technische disciplines moeten daarom samenwerken met onderzoekers uit de sociale, humane en medische sector om samen te zoeken naar maatschappelijke meerwaarden.

Aanbeveling 3. Herverdeel arbeid tussen mens en technologie

De vraag welke taken en verantwoordelijkheden we nog door mensen willen laten uitvoeren en welke taken we liefst in de handen plaatsen van een robot zal zeer actueel worden. Zullen mensen opteren om in een zelfrijdende auto te rijden, zullen mensen op robotrestaurant gaan of enkel nog internet-shoppen? Dit zijn vragen waar ook experts nog geen antwoord op hebben. Het doel van onze economie mag echter niet zijn om zoveel mogelijk mensen te vervangen door robots, maar wel om de productie te verbeteren door mensen met robotica te laten samenwerken, waardoor de jobs gezonder en aantrekkelijker worden.

Aanbeveling 4. Ondersteun het loopbaanleren

De technologie zal bepaalde jobs doen verdwijnen maar ook de jobinhoud van bestaande jobs veranderen. aanpassen. Werknemers zullen meer en meer moeten leren werken met technologie. Dit impliceert uiteraard een permanente technologische vorming vanaf de schoolbanken tot op de werkvloer. Het levenslang of het loopbaanleren moet door de overheid verder worden gestimuleerd en ondersteund, door ander andere bijkomende middelen te verschaffen aan het onderwijs om het studie-aanbod op het levenslang leren af te stemmen.

Aanbeveling 5.Stimuleer het technologisch ondernemerschap

Robots en artificiële intelligentie vormen een immense nieuwe markt, en doen nieuwe diensten en ecosystemen ontstaan. Dit betekent dat robots bestaande economieën kunnen ontwrichten en transformeren. Hoewel er zeker succesvolle Europese ICT-bedrijven zijn, hebben ze niet de wereldwijde mogelijkheden van Amerikaanse en Aziatische bedrijven. Fundamenteel onderzoek moet dan ook nog meer worden ondersteund door de overheid en ook de wetgeving moet de technologische ontwikkeling volgen, zodat innovatieve bedrijven zich met voldoende rechtszekerheid kunnen ontplooien met respect voor de menselijke waarden.

Aanbeveling 6. Hervorm het financieringsmodel van de verzorgingsstaat

Indien we de financiering van de huidige verzorgingsstaat ook in de toekomst verder willen garanderen, zullen we moeten nadenken over een alternatief financieringsmodel, om de budgettaire gevolgen van technologie op jobs op te vangen. Dit kan door enerzijds te opteren voor een nieuw fiscaal model dat minder arbeidsafhankelijk is, en anderzijds door ervoor te zorgen dat toegevoegde waarde die door de technologie wordt gecreëerd ten goede komt van de overheidsfinanciën.

Aanbeveling 7. Implementeer duurzaamheidsvereisten bij technologische ontwikkelingen

De Sustainable Development Goals van de Verenigde Naties omvatten 17 doelstellingen rond klimaat, veiligheid, onderwijs, duurzame energie, armoede etc. Robotica en artificiële intelligentie hebben de potentie om de voortgang van deze ontwikkelingsdoelen te versnellen, maar brengt ook een aantal complexe uitdagingen met zich mee. De overheid en het bedrijfsleven moeten via wetenschappelijke studies krijtlijnen uittekenen om te bepalen hoe we robots en artificiële intelligentie kunnen inzetten voor een duurzame en inclusieve wereld.

Aanbeveling 8. Creëer een ethisch technologisch charter

Veiligheid, verantwoordelijkheid en privacy zijn fundamentele rechten van de mensen, die robots niet zomaar te grabbel mogen gooien. Net daarom is het essentieel dat ook robotontwikkelaars en bedrijven bewuster met technologie omgaan en samen met andere experten als filosofen, juristen en sociologen nadenken over het vormgeven van deze toekomst, zodat de menselijke waarden worden weerspiegeld in de technologische ontwikkeling.

Aanbeveling 9. Vermijd technologische ongelijkheid

De enorme technologische mogelijkheden kunnen tot economische en sociale ongelijkheid aanleiding geven, tussen diegenen in de maatschappij die zich de technologie kunnen permitteren en diegenen die dit niet kunnen. Het is dan ook de taak van de overheid om maatregelen te nemen en ervoor te zorgen dat burgers en bedrijven op gelijke wijze toegang kunnen krijgen tot technologie.

Aanbeveling 10. Karakteriseer technologie

Door de studie van menselijk gedrag en werking kunnen we betere en slimmere technologie ontwerpen, en kunnen robots ons informeren over menselijke cognitie, emotie en gedrag. De technologie zal dan ook steeds minder te onderscheiden zijn van een mens. Dat is misleidend en kan aanleiding geven tot manipulatie? Om dit te voorkomen moet technologie gekarakteriseerd worden door in interactie met de mens aan te geven dat het om een technisch systeem gaat en geen menselijke levensvorm.