Hoe kan je negatieve patronen in relaties doorbreken?

‘Koppels met een hogere relatietevredenheid zijn vaker in staat om beter naar elkaar te luisteren, accurater in te schatten wat er zich bij de partner afspeelt en hierover ook constructiever te communiceren’, schrijft Els Heene van de blog Mensenkennis.be.

Ik ben net klaar met een stomende sessie relatietherapie in Zeeland en bedacht me even het volgende: ik heb volgens collega’s een ‘dragende stem’ (lees: ze horen mij door de muren heen spreken, wat volgens mij zwaar overdreven is) maar dan nog word ik door sommige koppels moeiteloos ‘overstemd’. Zo zijn er koppels die schreeuwend elkaar bijna letterlijk de kamer uitvechten en daar al dan niet mijn meubilair voor willen gebruiken. Of koppels waarbij de temperatuur spontaan 10 graden onder 0 zakt, zelfs bij zwoele temperaturen in een lokaal zonder airco. Ik zie ook minstens evenveel, wellicht zelfs meer, liefdevolle en ontzettend zorgzame koppels, koppels die zoveel onmacht voelen en moegestreden zijn omdat ze x-aantal keer in volle snelheid knalden op dezelfde muur.

Flight, fight or freeze

Wanneer onze partner emotioneel niet beschikbaar is en we ons niet begrepen of veilig voelen roept dat een soort oerangst op. Daarbij hoort een primitieve vecht-, vlucht- of freeze-reactie:bij een vechtreactie reageren we met kritiek, eisen of boosheidbij een vluchtreactie gaan we afstand nemen of bv. weglopen uit een ruziebij een freezereactie verstijven of blokkeren we en zijn we niet in staat om te reageren

Eigenlijk is dit telkens opnieuw een oproep aan onze partner om zich weer naar ons toe te keren. Het effect daarvan is echter vaak tegengesteld: de partner voelt zich aangevallen of niet begrepen en sluit zich af om niet gekwetst te worden. Wat onbewust een ‘oproep naar verbondenheid’ is, resulteert dan in een tegengesteld effect. Dit doen we niet omdat dit dan het beste is, wel omdat we dit het beste kennen, en hoe meer je van hetzelfde doet, hoe meer je van hetzelfde krijgt.

Ruzie als een vorm van protest

De meeste ruzies zijn dan ook vaak een vorm van protest zijn tegen het verlies van verbondenheid en angst voor (zelf)afwijzing. Hierbij speelt communicatie een belangrijke rol, niet alleen in woorden maar ook in gedrag, omdat communicatie is wat men hoort en ziet in de context op dat moment. Koppels met een hogere relatietevredenheid zijn vaker in staat om beter naar elkaar te luisteren, accurater in te schatten wat er zich bij de partner afspeelt en hierover ook constructiever te communiceren. Dat betekent niet dat het doel is om altijd volgens de regels te communiceren, wel dat het belangrijk kan zijn om dit te doen op momenten dat het nodig is.

Een aantal tips kunnen helpen om negatieve patronen in relaties te doorbreken.

Zeven belangrijke relatietips

• Creëer inzicht in je eigen “gevoelige snaren”: leer realistisch kijken naar jezelf en ga bij jezelf na welke reactie je vertoont in welke situatie en met wel effect? Wat is volgens jou eventueel de gevoelige snaar van je partner, wanneer merk je dit?

• Leer naar emoties zonder verwijten kijken, leer emoties zien als signalen van onveiligheid en angst voor afwijzing vanuit “oud zeer”, dit heeft een belangrijke functie. Probeer opnieuw kijkgaten in die opgetrokken muur te creëren, leer iets bij over jezelf en je partner.

• Probeer meer zicht te krijgen op de verwachtingen die je hebt van je partner én van je relatie. Is dit veel veranderd in de loop der jaren? Is dit realistisch of niet? Welke denkfouten komen vaak terug ten aanzien van elkaar en je relatie? We usually don’t see things as they are, we see them as we are…

• Leer bij onveiligheid eerst jezelf rustiger te maken en, indien nodig, de neiging tot vechten, vluchten of verlammen onderdrukken. Probeer aanvullend op je alarmsysteem ook een goed zorgsysteem te ontwikkelen, door betere zelfzorg.

• Leer toenadering zoeken, leer zachtere signalen naar je partner zenden, leer behoeften te communiceren en te zeggen wat je echt nodig hebt. Laat ook merken dat je er voor jezelf en elkaar bent.

• Het doel is niet om nooit ruzie te maken, integendeel; als je dit goed aanpakt kan dit ook opluchten en intimiteit opleveren. Conflicten zijn vaak onoplosbaar maar ruzie kan betekenen dat je jezelf laat kennen, gehoord wordt en iets te weten komt over de ander.

• Daar is ook ademruimte voor nodig, met het belang van autonomie naast verbondenheid, want “fire needs air”. Maak indien nodig nieuwe afspraken over de tijd samen en apart en zoek compromissen zonder jezelf hierin te verliezen.

Hoe is het om met jezelf te leven?

De strijd in relaties hangt dus samen met ons mentaal “programma” en de manier waarop we zelf liefde (hebben) ervaren en geven. Het kan dus helpen om een eerlijk zelfportret te maken en te beseffen hoe het écht is om met jezelf te leven. Dat werkt meestal beter dan hardnekkig te focussen op de ander en wat die zou moeten veranderen, omdat we daardoor afhankelijker worden van iets wat buiten onszelf ligt en ons vaak machtelozer voelen. Beschouw je relatie als een ‘derde variabele’, probeer te kiezen waarin je je energie wil steken en wanneer je soms ook beter eens zwijgt: ‘choose your battles wisely‘…

Dr. Els Heene is klinisch psychologe en psychotherapeute in Nederland. Ze schreef deze bijdrage voor de wetenschapsblog Mensenkennis.be, een initiatief van de Gentse Alumni Psychologie.