Een bijna-doodervaring fascineert heel wat mensen maar stuit nog steeds op veel scepsis, spot en ongeloof. Wat is de balans na 45 jaar onderzoek en wat ervaren patiënten ‘op de grens tussen leven en dood’?
‘Een overweldigende confrontatie met de onbegrensde dimensies van ons bewustzijn’, zo noemt onderzoeker dr. Pim van Lommel een nabij-de-doodervaring (NDE). Het verschijnsel zou bij 4 tot 8 procent van de bevolking voorkomen, méér dan gedacht. Mensen getuigen dat ze loskomen uit hun lichaam, in één flits hun leven overzien, in een donkere tunnel terechtkomen op weg naar een liefdevol licht, worden ‘verwelkomd’ door overleden dierbaren… Tot ze worden ’teruggestuurd’, vaak tegen hun zin. Dat is het meest bekende ‘scenario’ maar er zijn talloze varianten, ook minder aangename.
Het fenomeen fascineert veel mensen maar stuit natuurlijk op veel scepsis, spot en ongeloof. Zoals van neurobioloog Dick Swaab met zijn ‘wij zijn ons brein’-theorie. Bewustzijn is een bijproduct van de hersenen. De rest is nonsens.
Dat belet niet dat het NDE-fenomeen na 45 jaar het stigma van marginaliteit en obscurantisme ontgroeid is. Dat blijkt uit twee recente publicaties. Onlangs verscheen ‘Het geheim van Elysion’, een kanjer van 427 pagina’s, op initiatief van het Nederlandse NetwerkNDE en het Vlaamse netwerk Limen, met getuigenissen, analyses en beschouwingen door een dertigtal auteurs, onder wie neuroloog Steven Laureys en zijn team. ‘Elysion’ staat voor een plek in de Griekse mythologie waar de overledenen na een levensbedreigende ervaring naartoe gingen.
Eerder dit jaar publiceerden professor Laureys en zijn team een overzicht van 45 jaar wetenschappelijk onderzoek in het artikel ‘Near Death Experience as a Probe to Explore (Disconnected) Consciousness’ in het tijdschrift Trends in Cognitive Sciences.
Getuigenissen
Een kind dat door het ijs is gezakt, een man die van het dak valt, bijna dood na frontale botsing, in coma vanwege zware ziekte, hartstilstand na drugsgebruik, een vrouw in shock tijdens de bevalling, diepe depressie, terminale kankerpatiënten… De traumatische situaties van mensen die achteraf herinneringen blijken te hebben aan een NDE, zijn zeer uiteenlopend maar vertonen gemeenschappelijke kenmerken.
Bang voor de dood ben ik niet meer.
‘Ik had me nooit in mijn leven met spirituele zaken beziggehouden’, zegt bijvoorbeeld Luc Thomaes (65), een voormalige Antwerpse dokwerker. ‘In 2008 geraakte ik in een sukkelstraatje vanwege hartritmestoornissen met zwaar verstoorde bloedsomloop. Toch moest ik wekenlang wachten op een operatie (ablatie). Op een nacht, wakker liggend in bed, leek het plots alsof ik geen lichaam meer had. Ik bevond me in een pikdonkere ruimte en werd opgenomen en gedragen door een liefdevol, allesomvattend bewustzijn. Ik voelde me gekend en aanvaard, hoefde niet bang te zijn! Er zijn geen woorden om de ervaring te omschrijven. Ze is met niets te vergelijken. Toen ik terug in mijn lichaam kwam, was ik een ander mens. Al mijn vroegere denkschema’s waren op de helling gezet.’
Niet geld, prestaties en succes zijn het belangrijkst in het leven maar liefde, verbondenheid met de mensen en met de natuur.
‘Met de verwerking ben ik maanden zoet geweest. Je twijfelt aan jezelf, durft het aan niemand te vertellen. Mijn echtgenote begreep niet wat er met mij aan de hand was. Pas toen ik lotgenoten leerde kennen, dankzij de contactgroep Limen, kon ik alles een plaats geven. Ik heb mijn leven sindsdien helemaal omgegooid. Niet geld, prestaties en succes zijn het belangrijkst in het leven maar liefde, verbondenheid met de mensen en met de natuur.’
Een andere Vlaming die in Elysion zijn verhaal doet, is Constant Michielsens, een voormalige HR-manager. In 1956 werd hij dodelijk gewond waarbij hij het bewustzijn verloor. ‘Ik voelde mij angstig, eenzaam en verlaten. Ik stortte neer in een duister ravijn omringd door pikzwarte muren. Nergens vond ik steun en nergens kon ik mij vasthouden tijdens mijn val. Tot ik in de verte een naderend licht zag, dat mij volledig opnam. Heel mijn wezen werd doordrongen van genegenheid, liefde en waardering, zoals ik nooit gekend had. De ervaring heeft mijn hele leven een diepere zin en rust gegeven. Bang voor de dood ben ik niet meer.’
Universeel
Verhalen en denkbeelden die op NDE lijken, zijn universeel en van alle tijden. De Griekse filosoof Plato, het Tibetaanse Dodenboek, de Bijbel, de joodse Kabbala… De apostel Paulus, mede-grondlegger van het christendom, zou een NDE hebben gehad toen hij voor de poorten van Damascus van zijn paard viel, waarna hij van verbeten vervolger transformeerde in een passionele verkondiger van de verrezen Christus. Zijn beroemde ‘hooglied van de liefde’ noemen sommige NDE’ers heel herkenbaar voor hun ervaring.
Vanaf de jaren 1960 begint het NDE-fenomeen op te vallen vanwege de ontwikkelingen inzake reanimatie, waardoor meer terminale patiënten kunnen worden gered. Terwijl pionier Raymond Moody, een Amerikaanse hartspecialist, met zijn bestseller ‘Life after Life’ in 1975 nog werd weggehoond door de wetenschappelijke wereld, krijgt zijn Nederlandse collega-hartspecialist Pim van Lommel in 2001 een ruim forum. In het vooraanstaande medisch tijdschrift The Lancet kan hij verslag uitbrengen van een onderzoek bij 344 hartpatiënten na hun ‘klinische dood’, 62 maken melding van een NDE (18 procent). De auteur beschrijft dat de patiënten hun lichaam van buiten kunnen waarnemen, emoties ervaren en zich feiten heel levendig herinneren. Dat alles suggereert volgens hem dat het bewustzijn niet altijd samenvalt met de werking van de hersenen (non-lokaal bewustzijn). Het brein als de pc terwijl de data grotendeels in the cloud zitten… Een wetenschappelijk volkomen tegendraadse visie, die nochtans bij het publiek enorm aanslaat: zijn bestseller ‘Eindeloos bewustzijn’ haalt 150.000 verkochte exemplaren en wordt in 10 talen vertaald.
Sprookjesachtig
Nog een stap verder gaat de Amerikaanse neurochirurg en Harvard-professor Eben Alexander, van wie in 2015 het boek ‘Proof of Heaven’ verschijnt, ook al een wereldwijde bestseller. De auteur beschrijft daarin gedetailleerd hoe hij in coma viel als gevolg van bacteriële meningitis die zijn neocortex uitschakelde – het gedeelte van de hersenschors verantwoordelijk voor het bewustzijn. Toch kon hij zich alles herinneren… Van scepticus werd hij een radicale believer.
De dood van het lichaam en het brein betekenen niet het einde van bewustzijn.
‘Mijn ervaring toonde me dat de dood van het lichaam en het brein niet het einde betekenen van bewustzijn, maar dat menselijke ervaring verder gaat aan de overkant van het graf.’
Zijn verhaal is meeslepend en zijn ervaringen ‘in het hiernamaals’ zijn ongelooflijk sprookjesachtig. Maar ze doen natuurlijk ook vragen rijzen. Dat blijkt uit de heftige polemieken op sociale media waarin het verslag van zijn medische ‘verrijzenis’ in twijfel wordt getrokken, ook door collega’s van zijn universiteit.
Dat belet dr. Alexander niet om zijn ‘geografie van het hiernamaals’ verder uit te werken en zijn boodschap met grote stelligheid in de wereld uit te dragen.
Ook in ‘Elysion’ komt hij uitgebreid aan het woord, naast andere onderzoekers die op basis van de NDE-getuigenissen opkomen voor een nieuw paradigma in de wetenschap, als alternatief voor materialisme en reductionisme, met meer imput van de menselijke ervaring als bron van kennis. Onder hen ook de Vlaamse voorzitter van Limen, Raymond Saerens, voormalig docent anatomie & fysiologie. Volgens hem moet de oplossing van het NDE-mysterie niet worden verwacht van de medische wetenschap maar van de natuurwetenschap, kwantumfysica en relativiteitstheorie.
Levensles
Ook voor de toekomst van religie, denken veel Elysion-auteurs dat NDE nieuwe perspectieven opent. Sommigen gaan wel erg bevlogen de esoterische toer op. Anderen zien een opportuniteit voor spirituele vernieuwing van het christelijk geloof, zoals de Vlaamse pater Paul Robbrecht in zijn bijdrage.
Opvallend in veel getuigenissen is de ethische levensles die veel NDE-mensen meegenomen zeggen te hebben van hun ervaring: de Gulden Regel, basisprincipe van alle religies. ‘Wat gij niet wilt dat u geschiedt, doet dat ook de ander niet.’ Behandel anderen zoals je door hen behandeld wilt worden.
En daar kan niemand tegen zijn.
Het geheimvan Elysion, 45 jaar studie naar nabij-de-doodervaringen, Pim Lommel en Eben Alexander, Uitgeverij van Warven, ISBN: 9789493175440
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
