Dirk Draulans’ Beestenboel: onze bijen zullen moeten leren zelf de Aziatische hoornaar af te slaan

In 2004 werd in Frankrijk de eerste Aziatische hoornaar ooit in Europa opgemerkt. De grote wespenkoningin was waarschijnlijk meegelift met een vrachtschip in een lading Chinees porselein voor een bonsaikweker. Na aankomst ontsnapte ze en maakte ze ergens een nest. Het volstond als startpunt voor een succesvolle verovering van West-Europa.

In 2017 werden de eerste Aziatische hoornaarnesten in Vlaanderen en Nederland gevonden. Vervolgens ging het razendsnel, ondanks pogingen om de populatie onder controle te houden door nesten te verdelgen. Voor een efficiënte populatiecontrole moet je echter meer dan 90 procent van de nesten kunnen vernietigen en dat is zo goed als onmogelijk. In 2023 waren er in Vlaanderen naar schatting al 6400 nesten en in Nederland 500.

De Aziatische hoornaar onderscheidt zich van de Europese door het feit dat hij kleiner en donkerder is, en gele poten heeft in plaats van bruine. Hij heeft meer werksters in zijn nesten en heeft de neiging om zich, als ze er zijn, te concentreren op kolonies van honingbijen, want die vormen een bijna onuitputtelijke bron van voedsel voor zijn larven. Er zijn tot dusver geen aanwijzingen dat de aanwezigheid van de Aziatische hoornaar ten koste van onze hoornaar zou gaan, maar er heerst toch ongerustheid. De Europese hoornaar laat honingbijennesten met rust.

De hoornaars vangen slechts een fractie van de bijen in een nest, maar uit angst voor de vraatzuchtige monsters gaan bijen minder uitvliegen en dus minder voedsel voor hún larven verzamelen, waardoor een kolonie verzwakt. Imkers proberen met speciale geurvallen Aziatische hoornaars in de buurt van hun korven te vangen, maar ook die techniek biedt geen garantie op blijvend succes. Het valt te vrezen dat bijen zelf zullen moeten leren hoe ze hoornaars kunnen afslaan. In Azië, waar bijen vertrouwd zijn met deze hoornaarproblematiek, vallen ze her en der collectief hoornaars aan. Ze doden de onverlaten door hen in een wriemelende bijenbol te oververhitten.

Bioloog Heleen Van Ransbeeck (UGent) en haar collega’s schrijven in Natuurfocus dat Aziatische hoornaars bij ons gemiddeld een kleine halve kilometer vliegen van hun nest naar een voedselbron – ze doen er 4 minuten over. Op het platteland zijn ze er sneller dan in verstedelijkte gebieden, waar ze geneigd zijn straten te volgen en dus geregeld een ‘omweg’ moeten maken. Het onderzoek past in de vraag of de verdelging efficiënter kan. De soort staat op een Europese lijst van invasieve exoten die bestreden moeten worden. De harde realiteit is echter dat ze hoogstwaarschijnlijk niet meer uit te roeien valt.

De Aziatische hoornaar is een voedingsgeneralist die ook andere insecten dan honingbijen op zijn menu heeft, zoals gewone wespen en vliegen. De problemen voor onze bijenkasten zijn meer economisch van aard (minder opbrengst) dan dat ze een gevaar voor het verdwijnen van bijen vormen. Pesticiden hebben een véél grotere impact op bijen en andere insecten dan de aanwezigheid van predatoren als de Aziatische hoornaar. Maar daar wordt veel minder heisa over gemaakt.