De klimaatcrisis zal een gigantische financiële crisis veroorzaken

Stijgende voedselprijzen en de ergste financiële crisis in de geschiedenis van de mensheid: de gevolgen van de klimaatopwarming zullen extreem zijn.

De klimaatopwarming en haar ­desastreuze gevolgen zijn niet meer prominent in het nieuws. De nieuwsmakers ­hebben andere prioriteiten, zoals oorlogen en migranten.

De nieuwsconsumenten zijn blij, want ze worden niet meer geconfronteerd met het feit dat ze bijdragen tot een wereldprobleem dat ze mee zouden moeten helpen oplossen door hun gedrag aan te passen. Doen alsof er niets aan de hand is, is dan een gemakkelijkheidsoplossing.

Maar de wetenschappelijke wereld blijft op haar hoede. Ze bestudeert de cijfers en ziet hoe de opwarming en haar gevolgen versnellen. Ze blijft waarschuwen, als een roepende in de woestijn. De toon van de publicaties die de gevolgen van laksheid in het klimaat­beleid documenteren, worden steeds dramatischer.

De volgende mensen­generaties zullen zwaar aan comfort in­boeten als we er niet in slagen het tij tijdig te keren. Zoals we nu bezig zijn, ziet het er niet goed uit.

Chocolade

In het vakblad Communications Earth & ­Environment verscheen een niet mis te verstane wetenschappelijk onderbouwde boodschap: de voedselprijzen zullen sterk stijgen als gevolg van de opwarming. ­

Volgens de studie, die werd uitgevoerd in samenwerking met de Europese Centrale Bank, toch geen activistische milieuorganisatie, zullen de voedselprijzen tegen 2035 wereldwijd elk jaar 0,9 à 3,2 procent stijgen, waardoor de inflatie jaarlijks ongeveer 1 procent zal toenemen.

De consument zal met hetzelfde geld minder kunnen kopen. De auteurs stelden vast dat veel economen hun conclusies als ‘schokkend’ ervaren. Zo’n grote impact hadden ze niet verwacht.

Voedselprijzen stijgen: ‘Aan de spotgoedkope overvloed komt een einde’

De oorzaak van de prijsstijgingen is ­helder: de klimaatopwarming resulteert in extremere weersomstandigheden, ­waardoor de voedselproductie sputtert. Langdurige droogteperiodes, zware over­stromingen en woekerende pestsoorten eisen hun tol.

De voorbeelden liggen voor het ­grijpen. De prijs van chocolade is ongezien hoog geworden door problemen met de cacaoproductie. Bij ons konden ­grote ­hoeveelheden aard­appelen en ­andere ­gewassen het voorbije seizoen niet geoogst worden omdat de ­akkers ­onder­gelopen waren.

4 procent inflatie

De onderzoekers vonden een sterke rechtstreekse correlatie tussen de temperatuur- en andere weergegevens uit 121 landen en de erop volgende voedselprijzen. Vooral hitte bleek een funeste factor, meer dan regen.

De studie maakte ook projecties voor de toekomst. Ze voorspelt dat, als er niets substantieels verandert, we tegen 2060 globaal een inflatie van meer dan 4 procent per jaar te verwerken zullen krijgen. Dat zal een enorme impact op de koopkracht van mensen hebben.

Ze stelde ook vast dat er geen signalen zijn dat de landbouwsector de uitdagingen ernstig neemt. Boeren doen nog altijd veel te weinig om te anticiperen op wat komen gaat.

Het weekblad Nature dreef het nog een grote stap verder. Een team Chinese (!) ­wetenschappers van Chinese en buitenlandse universiteiten rekende uit dat de extreme hitte die met de klimaatopwarming ­gepaard gaat een globale financiële crisis kan uitlokken. Die zal extra zwaar zijn als gevolg van de globalisering en het transport van goederen over de hele wereld via import en export. Daardoor wordt iedereen gevoelig voor zelfs lokale problemen.

1,5 of 2 graden opwarming: maakt het enig verschil?

Een opvallend voorbeeld is dat kwakkelende opbrengsten van tarwe en koffie­bonen bier en koffie in de hele wereld ­minder beschikbaar zullen maken. Het gaat niet alleen om gevolgen van hitte op de gewassen, maar ook op de werk­omstandigheden voor mensen en zelfs op hun overlevingskansen. Een substantiële stijging van het aantal mensen dat sterft door te grote hitte zou arbeidsmarkten kunnen ontregelen.

Problemen met de elektriciteits­voorziening kunnen de situatie verergeren, onder meer omdat het moeilijker wordt voldoende materialen uit mijnen te halen om aan de vraag te voldoen. ‘Landen van de Europese Unie zullen te maken krijgen met substantiële indirecte economische verliezen als gevolg van de verminderende ­productiecapaciteit van hun handelspartners, zeker in ontwikkelingslanden’, ­poneert de studie. Vooral de bouw-, landbouw- en mijnsectoren zullen getroffen worden.

23.500 miljard euro

De studie vergeleek de effecten van drie scenario’s met grote verschillen qua toekomstige uitstoot van broeikasgassen zoals CO2 door het gebruik van fossiele brandstoffen. In het scenario met de laagste stijging zou het aantal extreem warme dagen in 2060 25 procent hoger liggen dan nu, wat een globaal economisch verlies van naar schatting 3500 miljard euro per jaar zou impliceren.

In het ergste scenario ­verdubbelt het aantal hittedagen en lopen de jaarlijkse economische verliezen op tot 23.500 miljard euro. Om dat laatste cijfer te situeren: het is bijna een kwart van wat de mensheid in 2023 globaal aan economische omzet genereerde.

Het medische vakblad The Lancet bracht de belangrijkste gevolgen van de klimaatcrisis voor de wereldvolksgezondheid in kaart. Ook hier waren Chinese onder­zoekers de drijvende kracht achter het ­studiewerk. Bij de 65-plussers, de kwetsbaarste groep voor hitteschokken, nam het aantal hittedoden recent al met 11 procent toe in Afrika en bijna 9 procent in Europa (vooral in het zuiden).

De laatste tien jaar is bijna 10 procent meer land in de wereld geschikt geworden voor muggen die tropische koortsen als malaria en dengue kunnen overdragen – de opmars van de tijgermug in ons land is er een voorbeeld van.

In 2021 zouden wereldwijd als gevolg van de klimaatopwarming 127 miljoen meer mensen met chronische voedselonzekerheid te kampen gehad hebben, boven op de al bestaande honger­problematiek. Ze komen in een vicieuze cirkel terecht, want het impliceert dat ze minder productief zijn, minder verdienen en dus nog minder weerbaar zijn tegen extreme omstandigheden en nieuwe parasieten.

Een analyse in Science wees uit dat de klimaatopwarming de ongelijkheid in de wereld, die mee verantwoordelijk is voor de groeiende spanningen in de globale mensengemeenschap, zal doen toenemen. Honderden miljoenen mensen zullen op korte termijn moeten migreren, omdat hun oorspronkelijke leefgebied letterlijk onleefbaar wordt.

Rijkeren, zowel op het niveau van landen als individuen, zullen het zich gemakkelijker kunnen permitteren om weerstand te bieden, tegen de opwarming zelf en tegen de toenemende stroom van klimaatvluchtelingen. Het zal de fricties tussen mensen in de wereld versterken.

De fricties zullen er bovendien toe ­leiden dat steeds meer mensen ongerust worden, wat een switch van democratische naar autoritaire bestuurssystemen kan uitlokken (of versterken). Het is nog een factor die de strijd tegen de klimaatop­warming kan hinderen. De tendens dat er steeds meer juridische acties komen tegen ­klimaatactivisten past in dat plaatje.

‘Klimaathysterici’

Volgens Nature zijn er geen aanwijzingen dat de situatie op korte termijn zal ver­beteren. De wereldwijde uitstoot van broeikasgassen neemt nog altijd toe, hoewel de snelheid van toename vertraagt. De angst voor gevolgen die de opwarming opnieuw kunnen versnellen, zoals het massaal ­afsterven van wouden door te hoge temperaturen, is reëel.

Wetenschappers blijven wel optimistisch dat we het roer nog zullen kunnen omgooien om een catastrofale ­temperatuurstijging te vermijden. Hoe ­extremer het weer en zijn gevolgen worden, hoe groter de druk op politici, industriëlen en consumenten om alsnog een ernstige transitie naar een leefbaardere wereld in de steigers te zetten.

‘De beslissingen van de mensheid in het volgende decennium zullen het leven op onze planeet duizenden jaren lang ­beïnvloeden’, stelde een wetenschapper in Nature. ‘Maar helaas zijn de besluit­vormingssystemen niet echt geschikt om problemen van deze aard aan te pakken.’ Het blad publiceerde een analyse van de mogelijke gevolgen van een verrechtsing van het bestuur in de Europese Unie bij de volgende verkiezingen. Het zal de strijd tegen de opwarming niet ten goede komen. Voor het Vlaams Belang zijn mensen die waarschuwen voor de gevolgen van de opwarming zelfs ‘klimaathysterici’.

Nature stelt dat rechtse partijen veel liever technologische oplossingen promoten, zoals het actief uit de atmosfeer halen van CO2 om het op te slaan in oude mijnen of lege olievelden, dan te ijveren voor een gedrags­verandering van mensen. Onder meer de CD&V bij ons is die mening toegedaan.

Helaas verzetten diezelfde rechtse ­partijen zich in Europa tegen de natuur­herstelwet en herbebossingsprogramma’s die de klimaatopwarming kunnen tegengaan door op natuurlijke wijze CO2 uit de atmosfeer te halen. ‘De snelheid waarmee de EU en nationale politici momenteel groene initiatieven opgeven, illustreert hoe diep de agro-industrie in de beslissings­kringen is doorgedrongen’, schreef een ­onderzoeker in Science.

Zowel in België als in Nederland en Frankrijk is uitvoerig aangetoond hoe noodlottig de onder­mijnende werking van de ­industriële landbouwsector is voor de Europese ­natuur- en milieu­regelgeving. De sector draagt een zware verantwoordelijkheid voor het toekomstige welzijn van mensen, onder meer door boeren wijs te maken dat de schuld voor hun financiële ellende bij investeringen in natuur ligt in plaats van bij zijn eigen beleid.

Inefficiënte tijdmachine

Bovendien blijft het gevaarlijk om alle heil te verwachten van een technologie die zich nog moet bewijzen. Een expert omschreef de techniek van CO2-afvang en opslag ­onlangs in Nature als een ‘hoogst inefficiënte tijdmachine’.

De bedoeling is de concentraties aan CO2 in de atmosfeer zo drastisch te verminderen dat ze weer de waarden van bijvoorbeeld een halve eeuw geleden bereiken. Maar in de context van de 40 miljard ton CO2 die nog altijd elk jaar de lucht in wordt geblazen, zouden de operaties van de fabrieken voor CO2-afvang en opslag die momenteel gebouwd worden ons amper 13 minuten terug in de tijd brengen.

De boodschap is glashelder: CO2-afvang en opslag zal alleen nuttig zijn als we er tegelijk in slagen onze uitstoot van broeikasgassen zo goed als volledig terug te dringen. Anders blijft het dweilen met de kraan open.

Is het dan allemaal kommer en kwel wat de strijd tegen de klimaatopwarming betreft? Nee. Een wetenschapper wees er in Nature op dat er ook een groeiend aantal positieve effecten is, die het succes van de strijd tegen de opwarming kunnen ver­snellen. De belangrijkste is dat de dalende kosten voor de productie van energie uit zon en wind ertoe leiden dat er minder in fossiele energiebronnen geïnvesteerd wordt – het werd tijd. Bij ons zijn er positieve indicaties door de stijging in het gebruik van elektrische auto’s of inspanningen van bedrijven om te streven naar bijvoorbeeld een duurzamere staalproductie.

In China wordt massaal geïnvesteerd in klimaatvriendelijkheid – de autoriteiten beseffen er dat het leven voor veel mensen anders te moeilijk zal worden. In de Verenigde Staten heeft president Joe Biden een ambitieus economisch programma uitgerold om de vermindering van de CO2-uitstoot in de industrie te stimuleren, met taxshifts, beurzen en leningen die een vergroening in de hand moeten werken. Hij noemde het wat verbloemend een Inflation Reduction Act, maar gezien de berekende impact van de klimaatopwarming op de wereldeconomie is dat te verantwoorden.

Volgens Nature is er nooit eerder in de wereld een programma doorgevoerd dat zo’n groot effect op de strijd tegen de klimaatopwarming zal hebben.

Nu maar hopen dat Donald Trump in het najaar niet opnieuw als president wordt verkozen, want dan zijn we mogelijk terug bij af. Maar zelfs in dat scenario blijven de analisten in Nature gematigd optimistisch. Veel bedrijven investeren al in een klimaatvriendelijker aanpak en zullen niet snel geneigd zijn om dat terug te draaien.

De uitvoerende administraties zullen niet staan te springen om opnieuw af te voeren wat ze de voorbije jaren hebben uitgerold. ‘Zodra de economische voordelen van een nieuwe aanpak zichtbaar worden, verandert de politieke rekenkunde’, stelde een waarnemer.