Beestenboel: de groene perzikluis heeft alles om insectenbestrijders nachtmerries te bezorgen

In de landbouw zien ze de groene perzikluis niet graag komen. Ze is een pest voor tal van gewassen.

Onooglijke wezentjes kunnen grote schade aanrichten. De groene perzikluis is amper een millimeter groot en komt voor in twee vormen: een gevleugelde en een ongevleugelde. In de zomer hebben de diertjes geen vleugels. Ze zijn dan groenachtig en planten zich ongeslachtelijk voort door aan de lopende band klonen van zichzelf te maken. Dat impliceert geen gedoe met partners, waardoor de vrouwelijke luizen elke tien tot twaalf dagen een nieuwe generatie kunnen produceren – een gigantisch voortplantingspotentieel.

In de loop van de late zomer worden er steeds meer gevleugelde luizen geboren, die doorgaans bruinzwart zijn. Er duiken dan ook mannetjes op. De laatste lichting zomerluizen vliegt van de zomer- naar de winterplanten, waar er wel geslachtsverkeer is. Meestal overwinteren perzikluizen als bevrucht eitje op perzik- en andere pruimenbomen. In de lente vliegen de uitgekomen vrouwtjes naar de zomerverblijven om er zich opnieuw in duizelingwekkend tempo te kopiëren.

Veel op planten levende insecten zijn gespecialiseerd: ze overleven uitsluitend op één of maximaal enkele soorten. Maar niet zo de groene perzikluis. Er zijn in haar leefgebied meer dan vierhonderd plantensoorten geregistreerd die ze als biotoop kan gebruiken. Daar zijn belangrijke gewassen bij als aardappel, suikerbiet, tomaat en sla. De luis boort in bladeren om zich te voeden, wat schade berokkent aan de plant. Ze heeft daarenboven weerstand verworven tegen meer dan zeventig pesticiden. Ze is dus zo goed als ongenaakbaar.

Alsof dat nog niet erg genoeg is, draagt ze een honderdtal verschillende virussen, die niet zelden ook een negatieve invloed op de waardplant hebben. Er is dus een dubbel schadelijk effect van de luizen op een plant: hun eigen effect en dat van de virussen die via hun voeding in een plant terechtkomen. Wetenschappers hebben ontdekt dat sommige virussen de afweer van de perzikluis lam kunnen leggen. Ze hebben daar slechts één eiwit voor nodig – virussen zijn het leven herleid tot de essentie, waardoor ze de weinige eiwitten die ze hebben optimaal moeten inzetten.

Het is lang een raadsel geweest hoe perzikluizen zich zo gemakkelijk kunnen aanpassen aan een leven op uiteenlopende plantensoorten, maar wetenschappers zijn eruit geraakt. In een studie in Genome Biology meldden ze dat groene perzikluizen een geweldig grote genetische flexibiliteit hebben. Ze zetten niet in op het cultiveren van genetische verschillen in functie van een plantensoort – dat zou te omslachtig zijn, zeker voor een soort die zich vooral ongeslachtelijk voortplant. Ze zetten in op het systematisch aan- en uitschakelen van specifieke genenpakketten in functie van de aard van de waardplant. Hetzelfde genoom wordt dus gebruikt in uiteenlopende leefmilieus. Het maakt van de perzikluis een rolmodel voor generalisten: ze kan zowat alles aan.

Het duurt zelfs amper twee dagen voor ze haar genetische activiteit heeft omgetuned van een leven op, bijvoorbeeld, spinazie naar een bestaan op paprika. Omdat de diertjes zich ongeslachtelijk voortplanten, kan de aankomst van slechts één beestje op een plant binnen de kortste keren een populatie-explosie veroorzaken. De groene perzikluis heeft alles om insectenbestrijders nachtmerries te bezorgen.