In Parijs overleed de 94-jarige Emmanuel Le Roy Ladurie. In 1996 noemde NRC Handelsblad hem ‘misschien ‘s werelds populairste historicus’. Van zijn bestseller over Montaillou werden er alleen in het Nederlands al 250.000 exemplaren verkocht.
De academicus komt uit Les Moutiers-en-Cinglais, een paar honderd zielen en drie calvadosstokers rijk. In Normandië brengt zijn familie generaties handelaars en rechtsgeleerden voort. Katholiek, rijk volk. Zijn vader, herenboer, collaboreert in de Tweede Wereldoorlog met het Vichyregime. Op een blauwe maandag zelfs als minister. Maar al snel zit hij bij het verzet. Voor het ene krijgt hij in 1945 een pak slaag, voor het andere een parlementszetel.
Loonbriefjes
De jongen, een beetje op zich, draagt die faux pas mee op een privécollege in Caen, maar zit al snel op elitescholen in Parijs. Zijn ouders zien in hem een priester, met een militair kunnen ze nog leven. Emmanuel kiest eigenzinnig voor de Sorbonne om er geschiedenis te studeren. En tot afgrijzen van zijn vader wordt hij in 1949 communist – maar hij haakt na de Russische inval in Hongarije (1956) weer af. Hij is één keer kandidaat voor de socialisten in Montpellier. Kansloos.
Le Roy Ladurie trouwt met een arts. Zij krijgen twee kinderen en blijven een leven lang bij elkaar, zonder rimpel noch rumoer. Ook professioneel loopt hij een fijn parcours. Hij schopt het tot hoofddocent aan het prestigieuze Collège de France, een onderwijs- en onderzoeksinstelling van de universiteit van Parijs, en blijft daar tot zijn zeventigste. Ook leidt hij acht jaar de Bibliothèque Nationale – ‘een droomjob, 11 miljoen boeken beheren’, tot hij ruzie krijgt met de regering. Even geeft hij les in de VS. Daar zien ze hem als een solitaire snijboon en de waardering blijkt wederzijds. Later zegt de Fransman: ‘Ach, Cornell University, dat deed ik voor het geld. Ik wilde mijn appartement in Parijs kopen.’
Maar Le Roy Ladurie excelleert in wat hij schrijft. Dat begint met zijn in boekvorm en vertaling uitgegeven, magistrale doctoraat De boeren van de Languedoc. Historici schrijven over keizer, koning en admiraal, maar deze boerenpsalm bestudeert minutieus landbouwers van de vijftiende tot de achttiende eeuw. De auteur gebruikt registers en kadasters, verslagen van rentmeesters, loonbriefjes en belastingaangiftes om een economisch, historisch, politiek en sociocultureel portret te borstelen van onbeschreven levens.
Neutronen
De schrijver perfectioneert die averechtse aanpak, en dat leidt in 1975 tot Montaillou, een ketters dorp in de Pyreneeën (1294-1324). Acht jaar lang verhoorde een inquisiteur – de latere paus Benedictus XII – in zijn jacht op de laatste kathaar alle 400 inwoners en noteerde elk gebenedijd woord. Op basis van die eindeloze verslagen schetst Le Roy Ladurie een briljant tableau vivant van de dorpswever die concurreert met rondtrekkende kleermakers, de zwervende herders, de wulpse kasteelvrouwe en de hoererende pastoor.
Het wordt een wereldwijde bestseller. Montaillou wordt overspoeld door toeristen. ‘Les histoires de fesses’, (seks, dus), zegt de auteur, ‘hielpen om de verkoop op te krikken.’ De opvolger, Het carnaval van Romans, groeit ook uit tot een succes en Le Roy Ladurie is voortaan een academische vedette.
De historicus – altijd van een natje en een droogje gehouden – schrijft tot zijn 88e. Ook over het bedreigde klimaat. ‘Omdat mijn vader boerde en omdat ik Latijnse bronnen kon lezen, meteorologen niet.’ Hij doet dat altijd met dezelfde accuratesse waarmee hij ooit een peperduur neutronenbombardement afvuurde op zilveren munten om te zien of ze echt uit Bolivia kwamen.
Le Roy Ladurie laat 30 boeken na, waaronder één saai: zijn biografie. De Süddeutsche Zeitung noteert: ‘Een feilloze carrière en een harmonieus huwelijksleven sloten veel spanning en drama uit.’
