10 blunders die de geschiedenis (bijna) hebben veranderd

Menselijke dwaasheid en de bijbehorende menselijke blunders zijn van alle tijden. En soms hebben ze onze wereld zodanig veranderd dat we er nog steeds de gevolgen van dragen.

Wist u dat het eerste chocoladekoekje werd gemaakt omdat iemand een verkeerde soort chocolade gebruikte? En dat de Eerste Wereldoorlog werd ontketend omdat iemand een afslag had gemist? Het zijn slechts twee voorbeelden van kleine menselijke fouten met grote gevolgen.

Herman Boel, schrijver van ‘666 leugens die iedereen gelooft’ en ‘555 feiten waar je helemaal niets aan hebt‘, dook in de recente en minder recente geschiedenis op zoek naar nog meer blunders met betekenis. ‘Omdat we bij de eerste twee boeken merkten dat mensen heel erg geïnteresseerd zijn in dit soort weetjes, wilden we een derde soortgelijk boek op de markt brengen, uiteraard op voorwaarde dat we een prima onderwerp vonden’, aldus Boel aan Knack.be.

En dat men zich al eens graag verkneukelt in andermans missers – en dus stof is voor een goed boek – weet iedereen. Sommige voorbeelden van menselijke dwaasheid hebben zelfs de koers van de geschiedenis lichtjes, dan wel drastisch veranderd. Maar gelukkig hebben niet alle ‘oeps-momenten’ in het boek een dergelijke impact gehad.

De blunder waar Boel zelf het meest van opkijkt is die waarbij het onthoofde lichaam van de hertog van Monmouth opnieuw werd opgegraven omdat er nog geen staatsportret van de man – een hele belangrijke traditie aan het Britse hof – was gemaakt. Het hoofd werd opnieuw aan het lichaam genaaid zodat er een portret van kon worden gemaakt. Daarna werd hij uiteraard opnieuw begraven. De blunder is dus ofwel dat men vergeten was een staatsportret te maken of dat men de hertog heeft onthoofd voordat het portret kon worden gemaakt.

10 blunders op een rijtje:

1. Verkeerde afslag leidt tot de EersteWereldoorlog

De moordaanslag op aartshertog Frans Ferdinand, prins van Hongarije, wordt algemeen beschouwd als de directe aanleiding voor het begin van de Eerste Wereldoorlog. Ferdinand bezoekt Sarajevo in Servië op 28 juni. Die dag is van groot belang voor de Serviërs omdat dan de Eerste Slag van Kosovo wordt herdacht. De nationalisten vinden het onaanvaardbaar dat een Oostenrijkse hoogwaardigheidsbekleder juist op die dag zijn macht komt laten zien en een groep van zes mensen smeedt het plan om hem te doden. Een van hen probeert de auto van de aartshertog te vernietigen met een bom. Deze aanslag mislukt omdat de bom van de auto valt. Enkele voetgangers raken gewond, maar de aartshertog en zijn vrouw blijven ongedeerd. Later die dag wil de aartshertog deze gewonden bezoeken. Onderweg neemt zijn auto een verkeerde afslag, waardoor hij naast Gavrilo Princip, een van de zes moordenaars, komt te rijden. Princip kan zijn geluk niet op, haalt snel de revolver uit zijn binnenzak en vuurt twee schoten af op de aartshertog en zijn vrouw voordat hij door omstanders kan worden overmeesterd. Ferdinand sterft op weg naar het ziekenhuis en nauwelijks een maand later begint de Eerste Wereldoorlog.

2. De blunder van Albert Einstein

Albert Einstein is zonder twijfel een van de grootste geesten uit de geschiedenis, wat niet betekent dat hij geen fouten kon maken. Zijn vergelijkingen in zijn algemene relativiteitstheorie uit 1916 die beschrijven hoe zwaartekracht werkt, zijn een geniale krachttoer, hoewel hij een ernstige fout heeft gemaakt. Een van de termen die hij in zijn vergelijkingen gebruikt, noemt hij de kosmologische constante. Hij voert die in omdat hij van mening is dat het heelal statisch is. De kosmologische constante zorgt voor een statisch heelal door de binnentrekkende kracht van de zwaartekracht tegen te gaan. Wanneer astronomen ontdekken dat het heelal uitzet, betreurt Einstein dat hij de constante heeft ingevoerd en haalt die uit zijn vergelijkingen.

Einstein noemt dit naar verluidt zijn grootste blunder, maar later blijkt dat het weghalen van de constante de echte blunder is. In 1998 wordt ontdekt dat het heelal weliswaar uitzet, maar dat dit steeds sneller gaat.Om dit te kunnen verklaren moeten wetenschappers opnieuw de constante in de zwaartekrachtvergelijkingen invoeren. En zo krijgt Einstein uiteindelijk toch gelijk.

3. De ontdekking van penicilline

De Schotse onderzoeker Alexander Fleming doet in 1928 onderzoek naar stafylokokken, een bacterie die ontstekingen kan veroorzaken. Als hij voor een vakantie van twee weken vertrekt, heeft hij een van de plaatjes met stafylokokken niet goed afgesloten. Een enorme blunder. Bij zijn terugkeer ontdekt hij dat er zich op het bewuste plaatje een schimmel heeft ontwikkeld en dat alle bacteriën rond de schimmel verdwenen zijn. Fleming onderzoekt de schimmel grondig en produceert zo ’s werelds allereerste antibioticum of bacteriëndoder: penicilline. Die toevallige ontdekking betekent een revolutie in de geneeskunde.

4. De kernramp van Tsjernobyl

In de nacht van 25 op 26 april 1986 voeren ingenieurs een proef uit in kernreactor 4 van de kerncentrale in Tsjernobyl. De proef is bijzonder slecht voorbereid en de kernreactor ontploft. Hierdoor ontstaat een brand waardoor radioactiviteit vrijkomt, die in een wolk een groot deel van Europa bereikt. Alsof de proef zelf nog niet erg genoeg is, blijkt er ook nog eens zestig uur voorbij te gaan voordat in de kerncentrale de alarmbel wordt geluid. Meer dan twee dagen na de ontploffing wordt de stad Tsjernobyl geevacueerd. Pas na tien dagen zijn 135.000 mensen uit het gevaarlijke gebied gehaald, maar die zijn ondertussen uiteraard allemaal aan de straling blootgesteld.

Bij sommige mensen verandert het DNA, met misvormingen en misvormde baby’s tot gevolg. De derde blunder komt van de regering: die probeert het ongeval geheim te houden. De radioactieve straling in andere landen in combinatie met de windrichting zorgt er echter al snel voor dat dat niet vol te houden is.

5. Loden leidingen het einde van het Romeinse Rijk?

Een eenvoudige, maar rampzalige economische beslissing draagt mogelijk bij tot het verval van het Romeinse Rijk. Naarmate Rome groeit, wordt het probleem van de watervoorziening steeds groter. De Romeinse aquaducten, die nog steeds als technologische wonderen gelden, zijn meer dan voldoende om het vereiste water uit de bergen naar de stad te halen.

De waterverdelingin de stad is echter lastig. Uiteindelijk wordt een oplossing gevonden: loden leidingen. Deze zijn goedkoop en goed te bewerken. Ze worden dan ook beschouwd als de perfecte manier om water naar de huizen te krijgen. Wat de Romeinen niet beseffen, is dat de leidingen de mensen vergiftigen, zowel de gewone burgers als de belangrijkste Romeinse families. Mogelijk verklaart het lood de ernstige psychische afwijkingen van enkele Romeinse keizers zoals Nero en Caligula en misschien zelfs het einde van het Romeinse Rijk.

6. Post-it

De gele plakbriefjes die we als Post-its kennen, ontstaan in 1968 als Spencer Silver van het bedrijf 3M probeert om de kleefkracht van plakband te verbeteren. Zijn onderzoek draait op een mislukking uit. Hij verkrijgt plakband dat een beetje plakt, maar niet zoals je van goed plakband zou verwachten. De onderzoeker weet wel dat hij iets leuks heeft gevonden. Wel heeft hij geen flauw idee wat hij ermee moet doen. Vier jaar later is Art Fry, een andere wetenschapper van 3M, de frustratie nabij. Hij is lid van een kerkkoor, maar de bladwijzers in zijn liedboek blijven maar op de grond vallen.Wat hij nodig heeft, is iets wat blijft plakken zonder echt vast te gaan zitten – eigenlijkdat wat zijn collega per ongeluk heeft gemaakt. In 1980 wordt de Post-it een officieel product en een wereldwijd succes.

7. Het ontstaan van het chocoladekoekje

In 1930 heeft de Amerikaanse Ruth Graves Wakefield samen met haar echtgenoot een herberg in Massachusetts. Ruth wil voor haar gasten chocoladekoekjes maken, maar heeft geen bakkerschocolade in huis. Ze heeft wel een blok Nestlé-chocolade liggen en breekt dat in kleine stukjes. Ze gaat ervan uit dat de chocolade zal smelten en zich over het hele koekje zal verspreiden, zoals gebruikelijk bij chocoladekoekjes. Maar dat gebeurt niet. De chocoladestukjes behouden hun vorm en smelten niet.

Dat resulteert in koekjes met stukjes chocolade erin en erop. De gasten vinden dat ze nog veel beter smaken dan de koekjes die ze gewend zijn. Ruth noemt haar uitvinding Chocolate Crunch Cookie en publiceert haar recept in diverse lokale en regionale kranten. Maar pas als het recept in een landelijk radioprogramma aan bod komt, wordt het koekje echt een succes.

8. Nederlanders laten Australië links liggen

Officieel is het de Nederlander Willem Janszoon die in 1606 als eerste Europeaan voet aan wal zet op het Australische continent. Tien jaar later bereikt een ander Nederlands schip de westkustvan Australië. Gedurende de volgende honderdvijftig jaar doen diverse schepen Australië, dat op dat moment Nieuw Holland werd genoemd, aan. Maar de Nederlanders vinden het barre land waardeloos en denken er niet aan om het te koloniseren. In 1770 landt James Cook daar en hij claimt die kust meteen voor Engeland. In de daaropvolgende decennia stichten de Engelsen de ene na de andere kolonie. In 1901 wordt de republiek Australië opgericht als onderdeel van het Britse Rijk.

9. De blunder van Churchill

Op 25 november 1914 vraagt Winston Churchill aan de Britse oorlogsraad of hij de Dardanellen, een Turkse zeestraat, mag bezetten om Constantinopel te veroveren. Daardoor zullen de Duitse troepen en hun bevoorrading weg worden gehouden van de fronten in het oosten en westen. De oorlogsraad heeft geen goed zicht op het plan en hooggeplaatste Britse admiraals willen meer tijd om de aanval te kunnen plannen. Maar Churchill is vastberaden.

Hij oefent druk uit op admiraal Carden, een ervaren kapitein die zich in de regio bevindt. Carden moet een aanvalsplan opstellen dat aan de oorlogsraad zal worden voorgelegd. Churchill ziet het vage, halfslachtige en verwarrende nietszeggende antwoord van de oorlogsraad als een krachtig ‘ja’ en beveelt admiraal Carden en zijn kleine vloot onmiddellijk de straat in. Hoewel de eerste aanval een succes is, zijn Carden en zijn mannen niet klaar voor een onverwacht goed georganiseerd Turks leger en een gigantische hoeveelheid drijvende mijnen. Admiraal Carden wordt ook nog eens ziek en generaal Sir Ian Hamilton wordt aangesteld om de militaire macht van 70.000 soldaten in de regio te leiden. Na diverse mislukte campagnes beveelt de oorlogsraad Hamilton en de Britse zeemacht om de Dardanellen te verlaten. In de gevechten in de Dardanellen verliezen in totaal tweehonderdduizend soldaten – zowel Britten als bondgenoten – het leven. Na de campagne wordt Churchill uit de admiraliteit geschopt en krijgt hij een depressie.

10. Naar het oosten via het westen

Christoffel Columbus ontdekt de Nieuwe Wereld omdat hij een serieuze rekenfout maakt. Al eeuwenlang weten wetenschappers dat de aarde rond is en ze hebben de omtrek ervan behoorlijk nauwkeurig berekend. De ontdekkingsreiziger zeilt echter niet naar het westen vanwege een nieuwe theorie, maar omdat hij een rekenfout maakt. Columbus heeft de belangrijkste wetenschappers van zijn tijd bestudeerd, voornamelijk moslims. Hij vergeet echter dat moslims met de Hasjemitische mijl rekenen, die veel langer is dan de Europese mijl. Omdat hij het aantal mijlen niet omrekent, is hij ervan overtuigd dat de wereld een omtrek heeft van slechts 15.000 mijl (24.000 kilometer) en dat de rijkdom van het Oosten slechts enkele weken varen naar het westen te vinden is. Columbus zeilt dus naar het westen, ontdekt het Amerikaanse continent en de wereld zal nooit meer dezelfde zijn. (TE)