De PKK is geen terroristische organisatie, zo oordeelde de Kamer van in Beschuldigingstelling gisteren. Een bittere pil voor het Federaal Parket, dat onder impuls van Turkije en de Verenigde Staten de Turkse Arbeiderspartij stevig wil aanpakken.
Gisteren sprak de Kamer van Inbeschuldigingstelling (KI) 36 Koerden bij die volgens zich volgens het Federaal Parket schuldig hadden gemaakt aan betrokkenheid bij de terroristische PKK. De uitspraak van de KI heeft pijnlijk blootgelegd hoe ver de Europese en Turkse rechtsopvatting uit elkaar liggen. In Turkije is de geringste verdenking van betrokkenheid bij de PKK genoeg voor een arrestatie. In België vindt de rechter de aartsvijand van Turkije ‘geen terroristische organisatie’.
Terroristisch of niet?
Het Federaal Parket heeft daarmee ook het onderspit moeten delven. De KI haalde de angel uit het tienduizend pagina’s tellend dossier over 36 PKK-verdachten. Onder hen de leiders van het Koerdistan Nationaal Congres in Brussel en Koerdische tv-bedrijven. Zij werden in maart 2010 opgepakt bij een grote politieoperatie op achttien locaties in onder meer Brussel, Charleroi en Denderleeuw.
Het parket verdenkt hen ervan leidinggevende figuren en deelnemers te zijn van de terroristische PKK. De Koerdische autonomiebeweging staat wordt onder meer door Turkije, de Europese Unie en de Verenigde Staten als een terroristische organisatie beschouwd. Net als de raadkamer in Brussel eind vorig jaar, oordeelt nu ook de KI dat de verdachten niet onder de anti-terrorismewetgeving vallen. Alle verdachten hoorden donderdag opnieuw vrijspraak, waarmee het KI oordeelt dat de PKK niet langer een terreurorganisatie is.
Het Ministerie van Buitenlandse Zaken kreeg regelmatig bezoek van Turkse diplomaten, die in sterke bewoordingen verlangden de PKK aan te pakken.
De duidelijke commandostructuur, het dragen van uniformen en de bereidheid van de PKK om te onderhandelen over een eventuele wapenstilstand, passen niet bij een terreurorganisatie. De PKK moet daarom eerder worden beschouwd als een partij in een ‘gewapend conflict’, de definitie die het Statuut van het Internationaal Strafhof hanteert.
Diplomatieke druk van Turkije
De uitspraak kan verregaande gevolgen hebben voor het toekomstige statuut van de PKK. Een Europese lidstaat staat sinds gisteren veel sterker wanneer de PKK van de Europese terreurlijst wil halen. In Nederland loopt momenteel een zaak tegen de verlenging van plaatsing van de PKK op die EU-lijst. Dat zo’n grote zaak als een nachtkaars uitgaat, is een bittere pil voor het Federaal Parket. De uitspraak van de KI was zeven jaar geleden weliswaar niet te voorzien. Maar WikiLeaks diplomatieke ‘cables’, die in 2010 online werden gezet, tonen wel dat justitie destijds al geen erg sterke zaak had. De grote PKK-operatie was vooral het resultaat van jarenlange druk van Turkije en de Verenigde Staten. In tandem trekken de NAVO-partners op om operaties tegen de PKK in Europa te doen slagen.
Hoe Turkije druk uitoefent wordt duidelijk in een van de diplomatieke documenten die door WikiLeaks in 2010 werden vrijgegeven, ook wel de Diplomatic Cables genoemd. Daarin beschrijft Thomas Baekelandt, de toenmalige coördinator contra-terrorisme van het ministerie van Buitenlandse Zaken, een onderhoud met hooggeplaatste politie-commissarissen. In het bericht staat dat het Ministerie regelmatig bezoek krijgt van Turkse diplomaten, die in sterke bewoordingen verlangen de PKK aan te pakken.
Johan Delmulle respecteert de scheiding tussen de politieke en rechterlijke macht niet. Je kan je afvragen of hij voor België of Turkije pleit.
De Turkse vertegenwoordigers eisen voornamelijk de uitlevering van leiders van het Koerdistan Nationaal Congres (KNK) in Brussel en een uitzendverbod voor ROJ-tv in Denderleeuw. België houdt het KNK nauwlettend in de gaten, zegt Baekelandt, die eventuele verdachte zaken met de Turkse ambassade deelt. ‘Maar vooralsnog heeft niemand de wet overtreden. Hier kunnen we geen rechtszaak op bouwen’, aldus Baekelandt. Bovendien geeft de ambtenaar aan dat hij de lijsten van personen van de Turkse inlichtingendienst maar de ambtenaar ‘verdacht’ vindt. Het zou gaan om activisten die geen strafbare feiten plegen en geen banden hebben met terroristische organisaties.
Rol van de Verenigde Staten
De Baekelandt-‘cable’ bevat de kern van een terugkerende impasse. Tijdens ontmoetingen over de PKK verwijten Turkse afgevaardigden België een slappe houding. Brusselse ambtenaren wijzen op de grenzen van de rechtsstaat en gebrek aan deugdelijk bewijs.
Niet alleen België kampt met die impasse. Veel PKK-zaken stranden in Europese rechtbanken. De Verenigde Staten spelen bij het doorbreken van die impasse een leidende rol, blijkt uit de ‘cables’. Op 9 juni 2009 komt Ronald Schlicher, ambassadeur voor de VS in Ankara, naar Brussel. Hij heeft een ontmoeting met onder andere Baekelandt, twee veiligheidsadviseurs van het ministerie van Justitie, anti-terrorisme coördinator Eddy Greif, de top van het Belgische inlichtingenapparaat, de Federale Politie en de Turkse ambassadeur Can Incesu.
Schlicher wil dat België gaat samenwerken met Denemarken om ROJ-tv uit de lucht te halen. De ambassadeur komt juist uit Kopenhagen, waar de openbare aanklager ook in de maag zit met ROJ-tv. Ondanks samenwerking met de Turken op dit dossier, is het al twee keer niet gelukt het Koerdische kanaal te linken aan de PKK of aan het uitlokken van geweld.
Ook Belgische diplomaten tonen zich terughoudend bij het leggen van die link. Maar aan het ‘administratief verstoren’ van de PKK’ werkt België wel mee. Het is een optie die Turkse diplomaten volgens Baekelandt dikwijls voorstellen. In 2008 krijgt ROJ-tv een belastingaanslag van vier miljoen euro. Bedoeld om het kanaal het zwijgen op te leggen. De poging mislukt doordat de Koerdische diaspora de portemonnee trekt. Afgezet tegen de tegen de zware aantijgingen van Turkije, is de geldboete een mager resultaat. Het kanaal zou betrokken zijn bij witwaspraktijken, mensenhandel, vervalsen van documenten en verboden wapenbezit, zegt een ambtenaar van het Turkse ministerie van Buitenlandse Zaken.
De Amerikaanse ambassade stelt een team samen dat de Europese samenwerking moet coördineren. De term ‘Al Capone’-methode valt.
Uiteindelijk lukt het de Denen wel om ROJ-tv stil te leggen. Maar er lijkt sprake van een deal. Turkije weigert de kandidatuur van Anders Rasmussen als secretaris-generaal van de NAVO te steunen. Turks President Recep Tayyip Erdo?an is boos over de slappe houding van de Denen over ROJ-tv. De Denen beloven de druk op het tv-station op te voeren, maar Turkije moet niet langer het kandidaatschap van Rasmussen blokkeren. Het is een gevoelige kwestie. Zelfs de Amerikaanse president Obama bemoeit zich ermee, die de Deense oud-premier Rasmussen er op wijst de eigen rechtsopvatting te blijven volgen.
België speelt actieve rol
Hoewel we uit de documenten van WikiLeaks zo’n uitruil van politieke belangen tussen België en Turkije niet kunnen opmaken, kan Ankara op justitieel niveau wel rekenen op steun. De baas van het Federaal Parket, Johan Delmulle, speelt een actieve rol bij de aanpak van de PKK. Hij is ook bij de bijeenkomst van 9 juni 2009 en is in Ankara en Istanbul geweest voor een onderhoud met procureurs: ‘De Belgische regering heeft geprobeerd Turkije duidelijk te maken dat de PKK en de DHKP-C (een communistische terreurorganisatie, nvdr) ook voor haar een probleem is. Het wederzijds begrip is sindsdien verbeterd.’ Dat beaamt de Turkse ambassadeur Incesu in dezelfde vergadering.
Delmulle is pleitbezorger van een actieve samenwerking met justitie in Turkije. Hetgeen past binnen het beleid dat de Verenigde Staten al in 2006 uitrolde. In een ‘cable’ uit dat jaar van de Amerikaanse ambassade in Ankara staat dat Europa op alle niveaus moet gaan samenwerken en informatie moet delen over de activiteiten van de PKK. Via inlichtingendiensten, maar ook via openbaar ministeries. Doel is de impasse te doorbreken: ‘PKK-zaken en uitleveringsverzoeken zijn zelden succesvol onder de terrorismewetgeving. Een aanpak die meer succes kan hebben is de PKK te verstoren via strafbare feiten als drugssmokkel, afpersing en mensenhandel’, klinkt het.
Het parket gaat er hard in met strafbare feiten die volgens advocaten teruggaan tot 2005. Diezelfde feiten die vaak zijn aangeleverd door de Turkse staat, en die Belgische diplomaten op 5 juni 2009 nog ‘onbruikbaar’ noemen.
De Amerikaanse ambassade stelt een team samen dat de Europese samenwerking moet coördineren. De term ‘Al Capone’-methode valt. Alle ideeën van het Amerikaanse team om PKK’ers veroordeeld te krijgen zijn ‘a big plus’, schrijft ambassadeur Ross Wilson. Als onderdeel van de samenwerking op justitieel niveau, zouden Europese procureurs naar Turkije kunnen komen. Daar kunnen zij van hun ambtsgenoten leren hoe ze om moeten gaan met PKK-zaken.
Het Federaal Parket is ‘enthousiast’, zo blijkt uit een ‘cable’ over Delmulle van 12 maart 2008. Het is een kort verslag van een onderhoud tussen de procureur en de juridisch attaché op de Amerikaanse ambassade in Brussel. Maar helaas, België stuurt geen afvaardiging naar een geplande ‘ronde tafel’ voor Europese rechtshandhavers in Ankara vanwege ‘andere verplichtingen’.
Fehriye Erdal
Delmulle toont zich teleurgesteld. Hij vraagt zich af of ‘politieke elementen’ hebben meegewogen. Daarmee doelt Delmulle op een rel enkele die enkele weken daarvoor plaatsvond tussen de Belgische ministers van Binnenlandse Zaken en Justitie en de vicepremier van Turkije Cemil Çiçek. Die laatste was immers boos dat Fehriye Erdal in de zaak van de communistische DHKP-C door het Hof in Antwerpen is vrijgesproken van terrorismeverdenkingen. Çiçek eiste daarop een ‘hardhandige aanpak’ van de PKK. Çiçek lijkt te impliceren dat de scheiding van de politieke en rechterlijke macht niet in de weg mag staan.
Patrick Dewael pikt het ‘botte’ taalgebruik niet en dreigt het incident aan premier Leterme te melden. Ambassadeur Wilson omschrijft Çiçek als ‘een hardliner en een vechthond’. De diplomatieke relatie is ernstig bekoeld en heeft de samenwerking op het gebied terrorismebestrijding ernstig beschadigd.
Maar Delmulle krijgt wat hij wil als de bijeenkomst voor Europese rechtshandhavers wordt verzet naar een latere datum. ‘De Amerikaanse ambassade in Brussel zal er bij de Belgische regering op aandringen aanwezig te zijn.’ Dat schrijft de ambassade aan de enige adressant van de Delmulle-‘cable’, de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Condoleezza Rice.
Gecoördineerde Europese operaties
Bij de ‘ronde tafel’ in juni 2008 over uitlevering van terreurverdachten aan Turkije, schuift ook België aan. Het net rond de PKK spant zich. Ook de EU komt haar belofte aan de VS en Turkije na. In november 2009 zet de EU voornemens voor een strengere aanpak van de PKK om in beleid. Toeval of niet, enkele maanden later vinden grote operaties plaats in België, Duitsland, Frankrijk, Italië. Het gaat er niet altijd zachtzinnig aan toe. Bij ROJ-tv in Denderleeuw worden alle kabels losgetrokken. Het monumentale pand van het Koerdistan Nationaal Congres ondergaat een verbouwing op het moment van de inval. De politie treft alleen de werklieden aan.
De gelijktijdigheid van de operaties doet een Europese gecoördineerde aanpak vermoeden, maar ook hier neemt de Verenigde Staten de leiding. Dat blijkt uit een interview dat Sharon Villarosa, vice-coördinator van het National Counterterrorism Center, aan Turkse journalisten geeft. Ze beweert dat Europese ambtsgenoten in november 2009 in de VS waren voor overleg over operaties tegen de PKK.
Toenmalig parlementslid Geert Lambert (Onafhankelijke) stelt vragen over de kwestie in de Senaat. Hij wil van de minister van Justitie weten of Turkije en de Verenigde Staten bij de anti-PKK operaties betrokken zijn geweest. Stefaan de Clerck, op dat moment minister van Justitie, ontkent de aantijgingen. ‘Het parket heeft op basis van autonome onderzoeken opgetreden.’
Het onderzoek heeft een breed palet aan verdenkingen heeft opgeleverd, vertelt advocaat Joke Callewaert. ‘Het gaat over geld inzamelen, PKK-kampen in Europa en berichten, vooral uit Frankrijk, dat jongeren naar Turkije reizen om te gaan vechten.’
Is het onderzoek van het parket ‘autonoom’ verricht? Door groots uit te pakken tegen de PKK, lijkt België eerder te zijn gezwicht voor ‘Al Capone’-methode van de VS. ‘Cables’ uit februari 2008 bevatten een duidelijke hint. ‘De regering stelt een procureur aan die alle PKK-dossiers gaat bundelen. Uitleveringszaken, afpersing, drugshandel, brandstichting. Ook alle zaken die in het verleden te klein leken om voor te brengen.’
Met de politie-invallen in 2010 wierp justitie wel degelijk een sleepnet uit. Het parket gaat er hard in met strafbare feiten die volgens advocaten teruggaan tot 2005. Diezelfde feiten die vaak zijn aangeleverd door de Turkse staat en die diplomaten op 5 juni 2009 nog ‘onbruikbaar’ noemen. Hard zijn ook de bewoordingen van parket richting de radiozender Mesopotamia van ROJ. Ze noemt het een ‘operationeel PKK-communicatiekanaal’.
‘Scheiding tussen politiek en justitie niet gerespecteerd’
Met dergelijke bewoordingen zijn Belgische diplomaten zeer terughoudend, toont WikiLeaks. Een andere veelgehoorde klacht over de PKK in België is dat men bij het inzamelen van geld Koerden zou afpersen. Die klachten blijken in werkelijkheid ‘zeldzaam’. Dat verklaart anti-terrorisme coördinator Eddy Greif, tijdens de bijeenkomst op 9 juni 2009.
Diplomaten hebben wel degelijk ook zorgen, vooral als het om spanningen tussen Koerdische en Turkse groeperingen gaat. Incidenten tussen de PKK en het Turkse leger doen in Brussel vaak de vlam in de pan slaan. Maar de snelheid waarmee dat gebeurt doet Baekelandt vermoeden dat delen van de Turkse regering of inlichtingendienst daar de hand in hebben gehad.
Walter de Smedt, gewezen strafrechter, laakt de houding van justitie. ‘Johan Delmulle respecteert de scheiding tussen de politieke en rechterlijke macht niet. Dat is ook eerder gebleken uit strafzaken waar hij bij betrokken was. Het was een van de kritieken van het arrest van het Antwerps Hof in de zaak Erdal. In de ‘cables’ zien we dat hij zelfs naar Turkije is gegaan. Je kan je afvragen voor wie hij pleit, voor België of voor Turkije. Gezien het huidige Turkse beleid is het belang van deze vraag alleen maar groter geworden.’
Voor de actualiteit leek ook de KI gevoelig. ‘De interpretatie van terrorisme door de Turkse staat, door om het even wie te beschuldigen, maakt de informatie die zij aanlevert minder betrouwbaar. Ook het hof stelde vragen bij de bewijswaarde van feiten die vanuit Turkije werden aangeleverd,’ aldus advocaat Luc Walleyn.’
Het parket wil geen enkel commentaar geven op de zaak.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
