Dirk Rochtus staat stil bij de recente protesten tegen AfD, op verschillende plaatsen in Duitsland.
‘Nu komen we eindelijk te weten wat we in de plaats van onze overgrootouders zouden gedaan hebben’: het is een van die markante spreuken die tijdens de massabetogingen van de afgelopen dagen tegen de ‘Alternative für Deutschland’ (AfD) te lezen vielen. De jongelui die ze op een stuk karton hadden geschreven, wezen zo met een beschuldigende vinger naar een vorige generatie die zich eertijds, in 1933, door Adolf Hitler op sleeptouw had laten nemen. Andere betogers deelden witte rozen uit, een verwijzing naar ‘Die Weiße Rose’, een groep van jonge mensen die in 1943 hun verzet tegen de Hitler-dictatuur met hun leven hadden bekocht.
Die vergelijking valt in Duitsland niet overal in goede aarde. Ook volbloed-democraten die geen uitstaans hebben met AfD of extreemrechts geven te kennen: Als je je afkeer jegens de AfD plaatst in de traditie van het antifascistische verzet ten tijde van het Derde Rijk, riskeer je het ultieme kwaad van de nationaalsocialisten te relativeren. Protest tegen de AfD vergelijken met het bloedoffer van toenmalige verzetslui noemt Jacques Schuster (Die Welt) aanstootgevend.
Monsterverbond
Waar komt dit massale protest van honderdduizenden mensen, verspreid over heel Duitsland, zo ineens vandaan, amper een week na de dagenlange boerenprotesten tegen de verkeerslichtcoalitie van sociaaldemocraten (SPD), groenen en liberalen (FDP)?
De onderliggende oorzaak is de ongerustheid over het stijgende succes van de AfD, de partij die door de ‘Verfassungsschutz’, de binnenlandse veiligheidsdienst, in drie Oost-Duitse deelstaten, namelijk Thüringen, Sachsen en Sachsen-Anhalt, als ‘gesichert rechtsextremistisch’ (‘duidelijk extreemrechts’) gecatalogiseerd wordt. De AfD haalt bij opiniepeilingen nationaal 22% en in de vijf Oost-Duitse deelstaten gemiddeld 30%. Als ze dat cijfer kan aanhouden bij de verkiezingen die in september in Brandenburg, Sachsen en Thüringen plaatsvinden, kan alleen nog een monsterverbond van de traditionele partijen samen met de extreemlinkse Die Linke haar de toegang tot de macht verweren. Daar rekenen de honderdduizenden niet op die in talrijke Duitse steden de straat opgingen. Het antifascistische credo ‘Wehret den Anfängen’ indachtig willen ze zich weren tegen alles wat ruikt naar het begin van een extreemrechtse dictatuur.
Alleen, zo ver zal het niet komen, zal het niet kunnen komen in Duitsland. De Bondsrepubliek is een gevestigde democratie met voldoende beschermingsmechanismen. En de AfD ontbeert een charismatische leidersfiguur die eenmaal aan het regeringsroer een volmachtenwet zou kunnen doordrukken, zoals Hitler dat op 23 maart 1933 met de ‘Ermächtigungsgesetz’ heeft gedaan.
‘Remigration’
De aanleiding voor de massabetogingen die door talrijke organisaties gesteund worden, gaande van velerlei NGO’s tot zelfs de Duitse spoorwegmaatschappij, was de recente onthulling van het mediahuis Correctiv van een geheime ontmoeting van mandatarissen van de AfD met Martin Sellner, de leider van de rechts-nationalistische Identitäre Bewegung Österreich (IBÖ). Deze laatste zou hen warm gemaakt hebben voor ‘Remigration’, het uitwijzen van miljoenen ‘niet-assimileerbare’ buitenlanders en asielzoekers uit Duitsland. Hoewel de AfD zich probeerde te distantiëren van deze bijeenkomst en partijvoorzitter Alice Weidel haar betrokken medewerker Roland Hartwig aan de kant zette, was de imagoschade voor de partij totaal.
(Lees verder onder de preview.)
Problemen
De vraag is nu of de massaprotesten de opkomst van extreemrechts kunnen stuiten. Politicoloog Karl-Rudolf Korte (Universität Duisburg-Essen) denkt wel dat ze gevolgen zullen hebben voor het partijenlandschap. Vele kiezers van de AfD zullen des te meer voet bij stuk houden, sympathisanten blijven wellicht weg van de stembus en twijfelende conservatieve burgers switchen misschien nu weer van AfD naar partijen van het centrum. Voor dat laatste is wel vereist dat de traditionele partijen een oplossing aanbieden voor de vele problemen waarmee Duitsland opgezadeld zit.
Dat zoveel mensen voor de AfD stemmen, heeft veel, maar niet alles met het migratievraagstuk te maken. Ook het ‘Heizungsgesetz’ van klimaatminister Robert Habeck (Grüne) heeft miljoenen huisbezitters woedend gemaakt over de torenhoge kosten die met de renovatieplicht ten bate van klimaatneutraliteit gepaard gaan. Om nog maar te zwijgen over de de-industrialisering die het Duitse economische succesverhaal dreigt teniet te doen. Zolang die problemen aanslepen, is er geen houden aan de AfD-golfvloed.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier