Zuid-Afrika: ‘Wie over “omgekeerde Apartheid” praat, is ofwel onwetend ofwel racistisch’

Jasper Rommel van de ngo FOS heeft vragen bij de manier waarop de Plaasmoorde in Zuid-Afrika door Vlaamse parlementsleden politiek gerecupereerd worden.

‘Omgekeerde apartheid’. Voor de zekerheid kijk ik nog eens uit het venster van ons kantoor op de derde verdieping in centrum van Johannesburg. Ik zie zwarte bedelaars, zwarte parkeerwachters die informeel werken en leven van de fooien die ze toegestopt krijgen, zwarte arbeiders die een vrachtwagen aan het lossen zijn en daar wellicht niet meer dan het officiële minimumloon – zo’n 250 euro per maand – voor krijgen. Maar ik zie ook een paar blanken, ze lopen net het hotel binnen aan de overkant en een koppel zit te ontbijten op het terras.

Sinds ik hier woon en werk heb ik al schrijnende armoede in de Townships gezien, mensonwaardige behandelingen van landarbeiders in de wijngaarden en talloze getuigenissen van seksuele intimidatie tegen huishoudwerkers mogen aanhoren. Maar ‘omgekeerde apartheid’, zoals Chris Janssens van het Vlaams Belang het formuleert, dat heb ik dus duidelijk gemist. Gelukkig zijn er nog Vlaamse parlementsleden die mij daar via de Vlaamse pers wel attent op maken.

Concreet maken leden van de nationalistische Vlaamse partijen zich bezorgd om de plaasmoorde, moorden op boerderijen waarbij de slachtoffers in de overgrote meerderheid rijke blanke boeren zijn. Voor alle duidelijkheid: die barbaarse praktijken komen voor in Zuid-Afrika. In 2016 werden 71 gevallen geregistreerd, in 2017 ging het om 65 slachtoffers. Dat is in de afgelopen twee jaar 136 keer iemands vader, iemands broer – slachtoffers zijn meestal mannen – iemands kind. Dat men zich daar binnen en buiten Zuid-Afrika zorgen over maakt, daar kan uiteraard niemand iets op tegen hebben. Integendeel.

Gekleurde ongelijkheid

Het is de framing die mij deed verslikken in mijn koffie. Ten eerste spreekt N-VA-parlementslid Peter Luykx in de Vlaamse media over ‘enorme proporties’, ook al zijn er volgens de berichtgeving in De Morgen ‘geen echt betrouwbare cijfers’. Laat mij er dan een paar geven van AfricaCheck, een onafhankelijk fact check bureau waar N-VA’er Luykx zelf naar verwijst in een tweet. In 2016 waren er ruim 19.000 moorden in Zuid-Afrika. Dat zijn er ruim 50 per dag, waar overigens nog 52 moordpogingen bovenop komen. Het totale moordcijfer in dit land neemt inderdaad enorme proporties aan. Zuid-Afrika bevindt zich dan ook in de weinig benijdenswaardige top tien van landen met het hoogste moordpercentage. 71 van die moorden waren plaasmoorde, ofwel minder dan 0,4%.

Over welke enorme proporties hebben we het hier? Overigens zijn niet alle slachtoffers van plaasmoorde blank, de meest conservatieve cijfers van een belangenverenigingen voor blanke boeren (TauSa) spreken van 13,5% gekleurde of zwarte slachtoffers. Nog een cijfertje: tussen 1994 en 2012 waren 1,8% van de moordslachtoffers blank, terwijl ze zo’n 8,85% van de bevolking uitmaken. Dat betekent dat van alle bevolkingsgroepen, blanken het minst kans lopen om vermoord te worden.

Dat men de woorden “omgekeerde apartheid” ook maar in de mond durft nemen, is in het beste geval bedroevende onwetendheid en in het slechtste geval plat racisme. We spreken hier over een van de meest ongelijke landen ter wereld waar tien procent van de bevolking meer dan negentig procent van de rijkdom bezit en tachtig procent van de bevolking quasi niets bezit. En guess what, die tien procent kleurt blank, de tachtig procent zwart. 55,5% van de Zuid-Afrikanen leeft in armoede, een op zeven heeft zelfs moeite om eten te kopen. Ik geef je het raden welke kleur die mensen hebben.

Nog los van de cijfers, iedereen die ooit maar een dag in Johannesburg, Pretoria of Kaapstad vertoeft, kan met eigen ogen vaststellen hoe de schrijnende ongelijkheid hier diep gekleurd is. En om terug te keren naar de plase: als er ergens nog apartheidspraktijken bestaan in Zuid-Afrika is het wel op de boerderijen in de West-Kaap. Waar zwarte arbeiders lange arbeidsdagen maken voor een hongerloon, zonder bescherming tegen pesticiden, zonder uitbetaling van overuren. Wel met mensonwaardige huisvesting, vuil drinkwater en een ontslag dat boven je hoofd hangt als je zwanger wordt. Waar geschoolde blanke arbeiders tot dubbel zoveel betaald worden voor hetzelfde werk als hun zwarte collega’s die geen toegang kregen tot scholing. En dat meestal als arbeider bij, jawel, een blanke boer.

Landherverdeling

Dat net nu de Vlaams-nationalisten hun verontwaardiging over plaasmoorde laten horen en er een lezing in het Vlaams Parlement over organiseren, is niet toevallig. In het Zuid-Afrikaanse parlement werd in februari een motie over landherverdeling aangenomen, die de overheid zou toelaten om landbouwgrond te onteigen en te herverdelen. Niet meer dan een stap in de goede richting voor de meer dan anderhalf miljoen landarbeiders en hun families die sinds het einde van het Apartheidsregime verdreven zijn van het land waarop ze woonden. En niet meer dan een logische correctie in een land waar volgens onderzoekers van Stellenbosh University en University of the Western Cape de absolute meerderheid van de 40.000 boerderijen in Zuid-Afrika nog steeds in handen van blanken is. De politieke apartheid mag dan wel voorbij zijn, de economische is dat duidelijk niet.

Landherverdeling is een nachtmerrie voor AfriForum, die de blanke Afrikaners vertegenwoordigt en in Zuid-Afrika beschouwd wordt als dé verdediger van white privilege in het land. Zij zoeken daarom internationale steun voor de blanke boeren en gebruiken daarvoor het thema van de plaasmoorde. Het deert hen niet dat ze daarbij vooral kunnen rekenen op de steun van alt right-bewegingen, zoals de Canadese Lauren Southern die recent nog de toegang tot het Verenigd Koninkrijk ontzegd werd omwille van racisme. Niet dat mij dat verwondert, als je bij elk publiek protest van AfriForum de oude Zuid-Afrikaanse apartheidsvlag in beeld ziet.

Bezorgdheid

Dat Vlaams Belang en een aantal extreemrechtse studentenverenigingen mee aan racistische framing doen, tot daar aan toe. Daar zijn historische redenen voor. Men treurt namelijk nog steeds over de teloorgang van het apartheidsregime en de blanke superioriteit. Wat mij ongeruster stemt is dat een parlementslid van een democratische Vlaams-Nationalistische partij zich voor die kar laten spannen en online tweets liket waarin te lezen valt dat: “het bewijs geleverd wordt dat ‘apartheid’ de enige optie was voor Z.A. Of we dat nu graag horen of niet.” Serieus?

Ik hoop dan ook dat Geert Bourgeois, wiens toespraak ik in augustus vorig jaar op de Belgische ambassade in Pretoria mocht bijwonen, zijn ervaringen na zijn bezoek aan Zuid-Afrika met partijgenoot Luykx deelt. En ondertussen ook nog eens het prachtig werk van de Vlaamse en Belgische ontwikkelingssector in dit land belicht, waar hij zelf getuige van was.

Jasper Rommel woont in de Zuid-Afrikaanse grootstad Johannesburg, waar hij samenwerkt met lokale middenveldorganisaties voor de Vlaamse ngo FOS. FOS is de solidariteitsorganisatie van de socialistische beweging in Vlaanderen. De organisatie zet zich wereldwijd in voor het recht op waardig werk en sociale bescherming.