Zoon vermoorde Maltese onderzoeksjournaliste: ‘Haar moord was een wanhoopsdaad van haar vijanden’

Andrew Caruana Galizia eert de onverschrokken moed die zijn moeder, journaliste Daphne Caruana Galizia, heeft getoond in haar persoonlijke strijd tegen corruptie in Malta. Op 16 oktober 2017 werd ze vermoord met behulp van een autobom, vlakbij haar huis in Bidnija. Ze liet drie zonen achter.

Zoals de meeste mensen inmiddels wel weten was mijn moeder niet zoals de meeste anderen. Waar velen van ons eerst veiligheid, onderdak en materieel welzijn verlangen, was mijn moeder bovenal op zoek naar de zin van het leven.

Veel mensen hebben haar ooit gevraagd waarom ze zo verbeten deed waar ze mee bezig was – en of dat offer de haatboodschappen, de uitsluiting en de impact op haar gezondheid en op haar gezin allemaal wel waard was.

Haar antwoord was altijd: wat zou ik anders moeten doen? De dagen doorkomen en kaarten op het strand? In het Malta waar mijn moeder opgroeide was dat nu eenmaal wat er van een vrouw werd verwacht om zich te ontplooien.

Ze nam echter de mal die haar land voor haar in gedachten had en smeet die in duizend stukken.

Ze inspireerde een hele generatie vrouwen – en mannen- om meer te vragen van zichzelf, om meer te vragen van de maatschappij, en om meer te vragen van de mensen die in ons land de regels opstellen.

Mijn moeder wist altijd dat ze nooit vrij was om te schrijven. Maar ze wilde wel in een land leven waar de vrijheid van de pers en de vrije meningsuiting onbetwistbare rechten zijn. Ze geloofde dat de beste manier om dit te bereiken was om de grenzen van haar vrijheid op te zoeken, eerder dan zich erdoor te laten beperken, ondanks de bijhorende gevaren.

Toen mijn moeder de banden tussen een drugshandelaar en de chef van de strijdkrachten van het land blootlegde, werd onze voordeur in brand gestoken. Onze hond werd de keel overgesneden. Mijn broers en ik waren nog maar kinderen. Ze vertelde ons dat ze buiten een kaars had laten branden. En dat onze hond slakkenvergif had gegeten.

Toen ze opkwam voor de rechten van asielzoekers – die zoals we allemaal weten, zelf geen stem hebben- zetten neonazi’s ons hele huis in brand. Ruim tien jaar later sijpelt er nog steeds benzine, gebruikt voor het vuur, uit een boom in onze tuin. Niemand werd ooit berecht. Weinigen hebben een proces zelfs geëist.

Toen mijn moeder in de media pleitte voor het Europese lidmaatschap van Malta, werd de machine van een volledige politieke partij tegen haar gekeerd. De jonge vrouw werd het mikpunt van haat voor honderdduizenden mensen die haar werk nog nooit hadden gelezen. Men vreesde dat haar invloed op de kiezers zo groot zou zijn dus werd ze afgeschilderd als een zondebok voor falend beleid en honderden mislukte politieke carrières.

In 2013 richtte ze zich op corruptie, op de imbecielen en de medeplichtigen van de nieuwe heersende klasse in Malta. Toen ze hierover begon te publiceren merkte ze dat ze met een hele regering te doen kreeg. Ze werd onderworpen aan een krenkend belastingonderzoek, haar bankrekening werd bevroren en men wilde haar treffen met tientallen rechtszaken – 47 tegen de tijd dat ze werd gedood, 34 die we blijven aanvechten als haar erfgenamen.

Alsof ze haar eigen dood had voorzien, schreef mijn moeder ooit dat het enige dat haar kon doen stoppen met schrijven was dat iemand een contract afsloot op haar leven.

Op het moment van haar dood was ze volledig geïsoleerd: hoge overheidsfunctionarissen maakten expliciet duidelijk dat ze haar ervan probeerden te weerhouden nog te schrijven. De oppositieleider was verwikkeld in vijf rechtszaken wegens smaad tegen haar omwille van zijn banden met de georganiseerde misdaad. Politieke partijen voerden campagne tegen haar – altijd met hetzelfde doel: haar tegenhouden nog te schrijven; haar beletten om het publiek te informeren en zich zo een mening te vormen.

De laatste woorden die ze neerschreef waren: ‘Overal zitten er oplichters. De situatie is hopeloos.’

Ze meende dat letterlijk. Voor haar was er niemand over tot wie ze zich nog kon richten. De instellingen van ons land waren zodanig georganiseerd dat ze enkel privébelangen dienden boven het algemeen belang. Ze wist dat er geen politie was, geen aanklagers en geen collega-journalisten die tussen haar en de gevaarlijke personen stonden die ze ontmaskerde en bespotte.

Maar toch bleef ze schrijven, rapporteren, de spot drijven, entertainen en opvoeden. Ze heeft bijna dertig jaar lang alles weerstaan wat haar maar kon worden aangedaan.

Terwijl haar lezers alles zagen verdwijnen wat ze ooit liefhadden en herkenden aan Malta, werd mijn moeder niet alleen een icoon van de vrijheid maar ook het publieke geweten van het land.

Ze wist dat haar lezers op haar rekenden. Ze wist dat ze hen niet in de steek kon laten, ongeacht hoe zwaar de druk voor haar ook was. In plaats daarvan werd haar schrijven doordringender, uitdagender en vernietigender.

De vrijheid die ze daarmee voor zichzelf won, werd een bedreiging voor Malta’s heersende klasse en diens medewerkers – bijna als een daad van insubordinatie: hen uitdagen om het ergste te doen.

Toen ze uiteindelijk werd vermoord, leek het eerder een daad van wanhoop van haar vijanden. Een bom. De nucleaire optie, nadat dreigementen, rechtszaken en laster hadden gefaald om haar af te schrikken.

Als haar zoon kan ik zeggen dat ik nooit trotser was op mijn moeder dan op de dag waarop ze werd vermoord en ik was nooit meer nederig door het voorbeeld dat ze mij, mijn broers en de wereld heeft gesteld die dag waarop ze haar vijanden heeft gedwongen om haar te doden, liever dan haar werk te moeten opgeven.

Weinigen twijfelen er nu nog aan dat die vijanden gevaarlijk waren. En toch, wat was de grootste angst van mijn moeder op de dagen voorafgaand aan haar dood? Tien dagen voor de fatale dag vertelde ze een interviewer dat ze zich het meest van al zorgen maakte dat haar voorbeeld anderen zou kunnen ontmoedigen – vooral vrouwen- om journalist te worden. Ze was bezorgd dat haar slachtofferrol haar had veranderd in een negatief rolmodel; een voorbeeld van hoe ellendig het leven wel kon worden als je haar voorbeeld zou volgen.

Een van de meest tragische dingen aan de dood van mijn moeder is dat we haar niet meer kunnen vertellen hoe verkeerd ze dat zag: dat ze gestorven is, zonder te beseffen wat een positief voorbeeld ze is. Ze stierf zonder te weten hoeveel mensen geïnspireerd werden door haar moed. En ze stierf zonder dat we haar iets kunnen terugdoen, terwijl zovelen haar nog iets schuldig zijn.

Door mijn moeder en mijn familie te eren, maakt iedereen duidelijk aan de wereld dat ze een voorbeeld kan zijn voor iedereen en dat een leven dat geleefd wordt voor anderen zoveel meer waard is dan duizend zelfzuchtige levens; dat een leven geleefd voor een doel duizend keer meer waard is dan onverschilligheid, en dat een leven in functie van de zoektocht naar de waarheid het grootste geschenk is dat iemand aan de wereld kan teruggeven.

Laten we dit geschenk dat mijn moeder ons heeft gegeven van haar aannemen en haar terugbetalen met gerechtigheid.