‘Libanon stevent af op de grootste humanitaire crisis in de geschiedenis van de mensheid. Als de internationale gemeenschap geen actie onderneemt, valt het land binnen de vijf maanden’, waarschuwt zuster Hanan Youssef die helpt de miljoenen Syrische vluchtelingen in Libanon op te vangen.
De oorlog in Syrië heeft sinds 2011 miljoenen burgers op de vlucht gedreven. Het groeiende probleem van bootvluchtelingen heeft de Europese Commissie tot actie aangezet: de lidstaten moeten in totaal over een periode van twee jaar 40.000 vluchtelingen uit Syrië en Eritrea opvangen. Voor België zijn dat er 1.364.
Beeld je in dat België er de helft van de bevolking aan vluchtelingen bijkrijgt
Libanon dat rond de vier miljoen inwoners telt, heeft sinds de start van het conflict twee miljoen Syriërs zien binnenstromen. ‘Dat is nooit gezien. Nooit eerder heeft een land zo veel vluchtelingen opgevangen. Beeld je eens in dat België – een goed ontwikkeld land – de helft van de bevolking er in een paar jaar bijkrijgt’, getuigt zuster Hanan Youssef.
In de buitenwijken van Beiroet tracht ze in het gezondheidscentrum Sint-Antonius met haar congregatie Notre-Dame de Charité du Bon-Pasteur medische en psychologische hulp te bieden aan oorlogsslachtoffers. Ooit ging dat enkel om Libanezen: straatkinderen, armen, slachtoffers van de burgeroorlog die van 1975 tot 1990 aansleepte.
’70 procent is vluchteling, 30 procent ruimte over voor Libanezen’
‘Ik voel mee met de Syrische vluchtelingen, want ik was dat zelf ooit’, herinnert Youssef zich. ‘Midden in de nacht gewekt worden en in vijf minuten het belangrijkste meenemen. Ik ben nooit teruggekeerd naar mijn geboortestreek.’
Het is dan ook niet zo, meent Youssef, dat Libanon geen vluchtelingen wil opvangen. ‘We hebben vluchtelingen altijd met open armen ontvangen. Dat begon met de Armeense genocide, Armeniërs die nu Libanees zijn. Dan volgden de Palestijnen in 1948, later de Irakezen toen het land instortte bij de val van Saddam Hoessein en daarna de Syriërs. Maar een land kan maar zo veel aan.’
Toen de eerste Syrische vluchtelingen in 2011 aankwamen, werden zij inderdaad nog met open armen ontvangen. ‘Syriërs hebben zowat dezelfde rechten als Libanezen in Libanon, ze mogen er gewoon werken. Maar met zo’n toevloed, verliest de kleine man hier zijn job.’ Ondertussen zijn de verhoudingen in Youssefs gezondheidscentrum erg verschoven: 70 procent is vluchteling, 30 procent ruimte blijft over voor Libanezen. ‘De levensstandaard van de Libanese bevolking is ondertussen gewoon hetzelfde geworden als die van de vluchtelingen. We hebben het allemaal even moeilijk.’
‘Terroristen mengen zich onder vluchtelingen’
‘Als de internationale gemeenschap niet snel actie onderneemt, Libanon helpt de infrastructuur te versterken, zal alles binnen de vijf maanden verloren zijn’, waarschuwt Youssef. ‘We stevenen af op de grootste humanitaire crisis in de geschiedenis van de mensheid.’
Volgens de zuster verlaten veel Libanezen hun land nu zelf: om plaats te laten in het land dat uit zijn voegen barst of uit voorzorg en angst voor wat komen zal. ‘Er is onvoldoende controle aan de grenzen. Die zijn altijd open geweest voor Syriërs en Libanezen en daar is misbruik van gemaakt: terroristen mengden zich onder de vluchtelingen en vestigden zich over het hele land. Er zijn incidenten geweest, geweld, criminaliteit, moord.’
Met de komst van Da’ash heeft niemand nog het recht te bestaan
Daarom voerde Libanon in januari 2015 een maatregel in, volgens Youssef door buitenlandse media verkeerdelijk als ‘een verplicht visum voor Syriërs’ bestempeld. ‘Wie het vluchtelingenstatuut heeft, krijgt nog steeds vrije doorgang. Anderen moeten toestemming vragen. Op die manier tracht het land een zekere controle te scheppen. Syrië zelf reageerde daarop met sabotage door de grenzen te sluiten voor onze handel naar Jordanië bijvoorbeeld.’
‘Als IS Homs inneemt, volgt Libanon’
Libanon is vooral bang voor een spillover van de oorlog bij de deur. ‘Als Islamitische Staat (IS) Aleppo en Homs inneemt, is het gedaan. Na Homs volgt Libanon.’
‘Met de komst van Da’ash (Arabisch acroniem voor IS) heeft niemand nog het recht te bestaan: of je bekeert je tot de islam, of je betaalt een belasting die eigenlijk onbetaalbaar is, of je wordt gedood of je vertrekt. De enige echte optie is vertrekken’, vertelt Youssef. Het aantal maandelijkse chronische behandelingen in het gezondheidscentrum is dan ook enorm. ‘En dat terwijl we amper voldoende middelen hadden voor de Libanese bevolking alleen.’
‘Toen IS het noorden van Irak innam, vluchtte de bevolking gedwongen te voet kilometers door de woestijn. Ouderen haalden het niet, werden niet eens begraven, volledig gedehydrateerde kinderen kwamen om het leven. Meisjes werden verkracht – hier is de maagdelijkheid van een vrouw alles, haar daarvan beroven is een einde maken aan haar leven – of uitgehuwelijkt aan terroristen. Het is moeilijk te geloven dat zo’n gruwel in de 21ste eeuw bestaat. Ik weet echt niet waar die mensen vandaan komen.’
Vrees voor nieuwe burgeroorlog
Elke dag komen er meer dan 200 nieuwe vluchtelingen binnen in Youssefs centrum in Beiroet. ‘Ooit kwamen 8.000 mensen op consultatie per jaar, in 2014 waren dat er 18.000. Ondertussen werden ook 600.000 kinderen geboren onder de Syrische vluchtelingen’, aldus de zuster. ‘Libanon kent een gevorderde geneeskunde, polio werd hier lang geleden uitgeroeid. Maar we vrezen voor de terugkeer van de ziekte met de komst van Syriërs waar het recent weer de kop opstak.’
En behalve voor een spillover is er ook angst voor een nieuwe burgeroorlog in Libanon. Die werd destijds gestuwd door de Palestijnse vluchtelingen die de opvangkampen nooit verlaten hebben. Er heerste onvrede en ze leerden strijden. Sektarisch geweld tussen christenen, sjiieten en soennieten volgde. En de fragile vrede komt nu weer onder spanning te staan.
De spanning tussen sjiieten en soennieten dringt door tot in Libanon
‘Om een scenario als dat met de Palestijnse vluchtelingen te vermijden, werden er nu geen kampen opgezet voor de Syrische vluchtelingen. Dat betekent helaas ook dat er geen controle is en de vluchtelingen lukraak verspreid zijn in het land’, verklaart Youssef. ‘De spanning tussen sjiieten en soennieten die in het hele Midden-Oosten voelbaar is, dringt door tot in Libanon. De sjiitische Hezbollah scharen zich achter president Bashar al-Assad in Syrië om te voorkomen dat de soennieten controle krijgen over Libanon. Maar de Syriërs die ons land binnenvluchten, zijn soennitisch. De grote sjiitische concentraties naast het Perzische Iran zijn te vinden in Libanon en Irak. Dat staat dan tegenover de soennitische Golfstaten, die het terrorisme me dunkt een beetje financieren.’
‘Mensen zijn verenigd in hun lijden’
Daarom is het doel van Youssefs centrum, naast het bieden van gezondheidszorg, om voor vrede en co-existentie te zorgen tussen de verschillende groepen. ‘Ons centrum is voor iedereen, ongeacht ras of religie. Ook hier zijn er spanningen, maar dan zitten de mensen samen in de wachtzaal en delen ze hun leven beetje bij beetje. Ze zijn verenigd in hun lijden. De slachtoffers leren elkaar kennen en dat is belangrijk, want haat komt voort uit onwetendheid.’
Youssef gelooft in zulke initiatieven die de dialoog aanmoedigen. ‘Als dat overal in Libanon doorgang vindt, zie ik daar een oplossing in. Maar natuurlijk is de internationale hulp een prioriteit, want eerst en vooral moet verzekerd worden dat Libanon kan blijven bestaan.’
‘Nood aan politieke beslissing zonder eigenbelang’
‘Er heerst een te grote stilte rond het Midden-Oosten’, vindt Youssef. ‘Ja, jullie worden om de oren geslagen met berichten uit de media, maar het is frappant hoe actie uitblijft. Ondertussen leeft een hele generatie Syrische kinderen zonder opleiding en leren ze in de plaats daarvan oorlog voeren: wat is hun toekomst? Duizenden vrouwen worden verkracht of verkocht: wat is hun toekomst? En dan praten we nog niet over de 150.000 doden. Waar gaat dit heen?’
‘We zien die zaken te vaak als een ver-van-mijn-bedshow, maar het gaat hier om terroristen, barbaren die doden zonder een krimp te geven. Als we ze het Midden-Oosten laten winnen, dan houdt niets ze tegen om hetzelfde in Europa en de Verenigde Staten te doen. Er is nood aan een politieke beslissing waarbij niet enkel naar eigenbelang wordt gekeken’, besluit Youssef. ‘2015 is een keerpunt, maar de toekomst ziet er somber uit.’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier