‘Zonder anti-EU-campagne is Nigel Farage doelloos, een politieke drenkeling’

De anti-Europeanen van Ukip boekten met de brexit hun grootste succes. Sindsdien gaat het met de partij van Nigel Farage bergafwaarts. De kas is bijna leeg, de leden lopen weg en de huidige leider is verwikkeld in een schandaal. Valt Ukip te redden?

Henry Bolton, een naam die door Agatha Christie bedacht moet zijn, werd bijna vier maanden geleden Ukips partijleider. En dan zit je, voor het begrip van die partij, al gauw tegen een record aan. Boltons voorganger hield het zes maanden uit, de persoon daarvoor achttien dagen.

Als het Boltons ambitie was de zieltogende partij na het vertrek van Nigel Farage in de schijnwerpers te houden, hoeft hij zich nergens voor te schamen. Bolton liet sinds september tenminste twee keer van zich horen. Een keer vanwege zijn bewering dat hij dassen met blote handen kon smoren. En vorige week toen het dagblad de Sun zich op de voorpagina afvroeg: ‘Raad eens welke partijleider zijn vrouw heeft laten vallen voor een model?’ En omdat dat nooit Jeremy Corbyn kon zijn, bleef er eigenlijk maar een naam over.

Bolton had zich ingelaten met een verkeerde vriendin. Hij had zijn derde echtgenote laten weten, via een sms-je, voortaan zijn leven te delen met het 25-jarige partijlid Jo Marney. Nou is Marney behept met opinies die ze niet voor zich kan houden. De Sun publiceerde een van haar online scheldpartijen waarin ze haar afkeer uit over de ‘neger’ Meghan Markle, verloofde van prins Harry, die de royals zou ‘besmeuren’ met zwarte baby’s. Verder liet ze weten te walgen van vrouwelijke vluchtelingen die ‘een schurftige hond zouden neuken voor tien euro en een Big Mac’.

En zo kwam Bolton voor een hartverscheurende keuze te staan. Moest hij uit Ukip stappen, of moest hij zich ontdoen van ‘een serie onprettige, racistische meningen van een aandachtzoekende irrelevantie die een kwart eeuw geleden het leven zag’, aldus een columnist van de Times. Bolton opteerde voor het laatste. ‘De romantische kant van onze relatie is ten einde’, liet hij de BBC weten. Het partijbestuur zal zondag besluiten of hiermee de kous af is. Toen Bolton in 2013 geridderd werd voor bewezen diensten aan internationale veiligheid (na een leven als beroepsmilitair werkte hij bij de grenscontrole), zei zijn moeder: ‘Hij heeft dingen gedaan die niemand zou doen die bij zijn gezonde verstand was’. Op die lijst kan naar verwachting binnenkort ook het leiderschap toegevoegd worden van Ukip.

De meest prangende vraag nu Ukips vierde leider in zestien maanden aanstalten maakt op te stappen is: komt Farage terug? De roemruchte leider is niet vies van comebacks. Drie keer eerder legde hij de Ukipmantel op zijn Burberryschouders. Farage zegt niet geïnteresseerd te zijn de partij opnieuw uit het slop te trekken. Ukip is verleden tijd. De laatste keer dat hij het leiderschap teruggaf was ‘omdat ik mijn leven terug wil’.

Het zou me niets verbazen als dat leven inmiddels een teleurstelling blijkt te zijn. Vorig jaar leek het succes van de brexit alle deuren open te gooien. Er waren spreekbeurten in de VS en foto’s met The Donald in een gouden lift. En daarna niks. Wat overbleef was een radioshow op de hoofdstedelijke zender LBC. ‘Ik ben failliet en alleen’, klaagde hij tegen de Daily Mail.

Vorige week had Farage een idee. Misschien, heel misschien, is een tweede referendum nodig over de EU, zei hij. Om voor eens en altijd hard met Europa te kappen. De huidige echtscheidingsonderhandelingen stellen immers niks voor. Die gaan, weet het Europees kamerlid, uitdraaien op een laf compromis.

Farage doet denken aan die Engelse migranten die met de staart tussen de benen terugkeren naar het vaderland omdat het animo voor de pub die ze aan de Costa Brava succesvol dachten uit te baten, onverwacht tegenviel. Hij heeft het geprobeerd, maar zonder een anti-EU campagne is hij doelloos, een politieke drenkeling.

Ukip heeft zijn aantrekkingskracht verloren. Maar een nieuwe volksstemming, daar zit muziek in. Daar kun je eeuwig voor blijven ageren. Zoals een Schotse ervaringsdeskundige eens zei: referendum is neverendum.