De Zimbabwaanse ex-president Robert Mugabe is overleden op 95-jarige leeftijd. De ex-president liet een economische puinhoop achter in zijn land.
‘Het is met het grootste verdriet dat ik het overlijden van de stichtende vader van Zimbabwe en de voormalige president, Robert Mugabe, aankondig’, aldus Mnangagwa. Hij noemde Mugabe nog een ‘icoon van bevrijding’, die ‘zijn leven heeft gewijd aan de emancipatie en het mondig maken van zijn volk’. ‘Zijn bijdrage tot de geschiedenis van ons land en continent zal nooit worden vergeten.’
Mugabe overleed na een ziekte, bevestigde zijn familie aan de Britse omroep . De ex-president zwaaide de scepter over Zimbabwe sinds de onafhankelijkheid van het land in 1980. In november 2017 moest hij aftreden onder druk van het leger, het volk en zijn partij Zanu-PF. De ex-president liet een economische puinhoop achter.
De ex-president had een behandeling gekregen voor een niet nader bepaalde ziekte in Singapore sinds april dit jaar. In augustus had Mnangagwa het land gezegd dat Mugabe in een buitenlands ziekenhuis was opgenomen, maar dat hij aan de beterhand was.
Mugabe was ooit een bewonderd intellectueel die een leider was in de guerillastrijd tegen het blanke minderheidsbewind in Zuid-Rhodesië, het huidige Zimbabwe. Zijn nalatenschap zal echter overwegend dat van een autocraat zijn die iedere oppositie hard onderdrukte en wiens roekeloos beleid de economie deed instorten.
De ex-president was op 21 februari 1924 geboren in Zuid-Rhodesië, een kolonie van Groot-Brittannië. Hij werd opgevoed in een katholieke missie en opgeleid tot leerkracht. Als een jonge man voegde hij zich bij de Nationaal Democratische Partij (National Democratic Party) van Joshua Nkomo, die streed tegen de regering van premier Ian Smith. Die had in 1965 de onafhankelijkheid uitgeroepen van Zuid-Rhodesië, in een poging om een bestuur door de zwarte meerderheid te vermijden.
Mugabe zat vanaf 1964 tien jaar in de cel voor zijn politieke activiteiten. Na zijn vrijlating in 1974 sloot hij zich aan bij de guerilla tegen het regime van Smith, een strijd waar hij later ook de leider van werd en die vanuit Mozambique werd gevoerd. Uiteindelijk werd hij leider van de Zimbabwe African National Union – Patriotic Front (Zanu-PF), die de eerste regeringspartij van Zimbabwe werd en nog steeds aan de macht is. Voor zijn rol in de onafhankelijkheidsstrijd van Zimbabwe geniet hij nog steeds heel wat respect bij het Afrikaanse volk.
In 1980, bij de Zimbabwaanse onafhankelijkheid, werd Mugabe verkozen tot premier. Hij reikte de hand aan de blanke minderheid en verbeterde het onderwijs en de gezondheidszorg.
Later in de jaren 1980 schakelde hij paramilitairen in die door Noord-Korea waren getraind, tegen aanhangers van de rivaliserende beweging Zimbabwe African People’s Union (ZAPU) in Matabeleland. Hij beschuldigde de beweging ervan wetteloosheid aan te moedigen. In de zogeheten Gukurahundi-slachtpartijen kwamen minstens 8.000 leden van de Ndebele-stam om het leven.
Het verlies dat hij leed bij een referendum over de grondwet in 2000, dat zijn macht sterk zou vergroten, wordt vaak aangewezen als het beginpunt waarop Mugabe verzonk in ongebreidelde tirannie. Het verlies schreef hij toe aan de steun van blanke Zimbabwanen voor de nieuwe Movement for Democratic Change (MDC). Na die nederlaag voerde hij een populistisch beleid door, bedoeld om zijn machtsbasis te consolideren.
Sinds de onafhankelijkheid had Mugabe een grondhervorming beloofd, bedoeld om de oneerlijke verdeling van rijkdom recht te zetten, het meeste was immers nog in handen van blanken. Duizenden boerderijen van blanken werden in beslag genomen. De commerciële landbouw werd gedecimeerd. Die commerciële boerderijen in blank bezit waren ooit de ruggegraat van de Zimbabwaanse economie. De maatregel van Mugabe leidde tot een massale inflatie, die op een bepaald ogenblik zelfs 231.000.000 procent bereikte. Zimbabwe, ooit de graanschuur van zuidelijk Afrika, had plots lege rekken in de supermarkten. Miljoenen ontvluchtten het land, vaak naar buurland Zuid-Afrika, om er werk te zoeken. Mugabe verdoezelde zijn mislukkingen niet enkel met populisme, maar met terreur, geweld, corruptie en een personencultus.
Volgens heel wat internationale waarnemers won Morgan Tsvangirai, de populaire leider van MDC, de verkiezingen in 2008 in de eerste ronde, maar na geweld tegen zijn aanhangers in aanloop naar de tweede ronde, trok hij zijn kandidatuur in. Tsvangirai stapte later in een regering met Mugabe waarbij ze de macht deelden, om verder geweld te vermijden. Hij stond echter vaak aan de zijlijn en overleed begin 2018. Tsvangirai kon van MDC nooit een echte regeringspartij maken.
Na het overlijden in 1992 van zijn eerste echtgenote Sally, huwde Mugabe de veel jongere Grace Marufu, zijn gewezen secretaresse, met wie hij drie kinderen heeft. Zij maakte er geen geheim van dat ze haar echtgenoot wou opvolgen aan de macht. Een machtsstrijd tussen Grace en Emmerson Mnangagwa, rechterhand van Mugabe, leidde uiteindelijk tot de militaire coup tegen de president. Daarbij vloeide geen bloed. Mnangagwa nam over als president.
De Zuid-Afrikaanse aartsbisschop Desmond Tutu omschreef Mugabe ooit als een ‘karikatuur van een Afrikaanse dictator’.
Lees ook over de ontmoeting tussen journalist Lia van Bekhoven en Mugabe eind jaren 70: ‘Mijn ontmoeting met Mugabe: deze complexe man kon nooit een verzoenend leider worden’
