Zijn Europese politici hun geschiedenis vergeten?

Nationale grenscontroles winnen in Europa aan populariteit. Ze brengen daarmee de werking van de Europese Unie in het gedrang.

Vliegt u binnenkort naar Marseille, rijdt u naar Milaan of spoort u naar München? Opletten geblazen! Op 1 november start Frankrijk met controles aan zijn grenzen met België, Luxemburg, Duitsland, Italië, Zwitserland en Spanje. Frankrijk treedt zo in de voetsporen van Duitsland, dat sinds september grenscontroles bij Frankrijk, de Benelux-landen en Denemarken uitvoert. Parijs beargumenteert het manoeuvre met onder meer ‘illegale migratie’, Berlijn wijst naar ‘veiligheidsrisico’s omtrent migratie’.

Met naar schatting 700 miljoen mensen in 2023 was de Schengenzone met stip de drukst bezochte ruimte ter wereld – in 385.000 geregistreerde gevallen gebeurde dat op illegale wijze. Voor 17 van de 29 Schengenlanden was het vorig jaar toch voldoende om met interne grenscontroles te starten. In principe zijn zulke controles tijdelijk van aard, in de praktijk lopen ze tussen onder meer Frankrijk en Italië, Duitsland en Oostenrijk of Oostenrijk en Hongarije al jarenlang ononderbroken door.

Met onbehouwen grenscontroles morrelen politici aan de fundamenten van de Europese Unie.

In juni 1985 bliezen vertegenwoordigers uit België, Nederland, Luxemburg, Frankrijk en Duitsland verzamelen in het Luxemburgse grensdorpje Schengen. Op het cruiseschip Princesse Marie-Astrid, dobberend over de Moezel, besloten ze hun interne grenscontroles gradueel af te bouwen. Erg belangrijk vonden de lidstaten die ceremonie toen niet. Staatshoofden, regeringsleiders en zelfs ministers lieten zich vervangen, journalisten gaven in groten getale verstek.

Zoals wel vaker tijdens het Europese eenmakingsproces onderschatten velen toen het dieperliggende belang van hun akkoord. Het vrijepersonenverkeer maakte namelijk politiesamenwerking noodzakelijk, en dat kon niet zonder eengemaakte juridische afspraken – denk maar aan het Europese arrestatiebevel voor de uitlevering van criminelen. Ook het gecontesteerde Europese Asielsysteem zag stukje bij beetje het daglicht. Het maakt dat de Europese Unie vandaag een vijftal miljoen grensarbeiders telt. De Luxemburgse economie teert op buitenlandse werkkrachten.

Met onbehouwen grenscontroles morrelen politici dus aan de fundamenten van de Europese Unie. Het is maar de vraag wie er beter van wordt, op de Russische president Vladimir Poetin na.